|
Pasłęk
Pasłęk (dawniej Holąd Pruski, niem. Preußisch Holland, prus. Pāistlauks[2]) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do woj. elbląskiego. Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Pasłęk liczył 11 728 mieszkańców[1]. PołożeniePod względem historycznym miasto leży we wschodniej części Prus Górnych[3] zwanej Hockerlandią, na obszarze dawnej Pogezanii[4]. Niekiedy bywa także zaliczane do (szeroko rozumianego) Powiśla[5]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Pasłęk położony jest na Równinie Warmińskiej, wchodzącej w skład Pobrzeża Gdańskiego[6]. Przez miasto przepływa rzeka Wąska uchodząca do jeziora Druzno. HistoriaŚredniowieczeWe wczesnym średniowieczu był tu gród pruskiego plemienia Pogezanów. Po raz pierwszy informacja o zamku krzyżackim w Pasłęku pojawiła się w źródle datowanym na 1267 rok, w którym wymieniono go, jako hus(e) Paslok[7]. Wg innych opracowań był wymieniony w dokumentach z 1267 r. jako Pazluch, jednak wzmianka o najbliższych okolicach – Pozolucensis Provincia, pojawia się już pod datą 1231 w piśmie polskich Dominikanów do Papieża Grzegorza IX[8]. Miasto założono w końcu XIII w. na miejscu staropruskiej osady Pazluk z rozkazu mistrza krzyżackiego Meinhardta z Kwerfurtu. Znajdowało się ono na terenie historycznej krainy Prusy Górne, która została zajęta przez Zakon krzyżacki w roku 1249. Pierwszymi osadnikami byli Holendrzy sprowadzeni do osuszania miejscowych bagien. Była to pierwsza osada holenderska w Prusach Książęcych i jednocześnie na terenie dzisiejszej Polski. Dała ona początek intensywnemu, trwającemu aż do początków XIX w. osadnictwu olęderskiemu[9]. Prawa miejskie, w tym przypadku prawo chełmińskie w roku 1297 nadał Mistrz krajowy Meinhard z Kwerfurtu i po osiedleniu kolonistów z Holandii nadał miastu nazwę Hollandt. Ówcześnie był to ośrodek handlowo-rzemieślniczy. Na przełomie XIII i XIV wieku wybudowano mury miejskie z basztami trzema bramami. Około 1318 wybudowano zamek, który w późniejszych latach był rozbudowywany. Od XV do XVIII wiekuPo bitwie pod Grunwaldem miasto zostało zajęte przez wojska Jagiełły. W czasie trwania wojny trzynastoletniej (1454–1466) opowiedział się po stronie polskiej i dobrowolnie poddał wojskom polskim, ale miasto jednak ucierpiało w wyniku wojny i pożaru, który je strawił w 1463 roku[7]. Na mocy pokoju toruńskiego (1466) Pasłęk razem z resztą Prus Górnych pozostał pod władaniem krzyżackim (w zamian za Sztum). Ponownie wojska polskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Firleja oblegały Pasłęk w 1520 roku podczas wojny polsko-krzyżackiej. Po zajęciu miasta, będący po stronie polskiej mieszkańcy Gdańska i Elbląga, zburzyli mury miejskie i zamkowe[7]. Wojska polskie pozostawały w Pasłęku do 1525 r. Po 1525 roku miasto znajdowało się na terenie Prus Książęcych, a później Niemiec. W 1543 miasto i kościół św. Bartłomieja strawił ogień zaprószony prawdopodobnie przez dworzan ks. Albrechta. Wkrótce jednak zamek i miasto zostały odbudowane. Od 1627 przez rok Pasłęk okupowały wojska szwedzkie Gustawa Adolfa. W 1635 w Pasłęku Polska i Szwecja od stycznia do połowy lutego prowadziły rokowania zakończone podpisaniem we wrześniu rozejmu w Sztumskiej Wsi. W czasie Potopu szwedzkiego na leżącym w Prusach Książęcych zamku pasłęckim spotkali się w 1656 roku król szwedzki Karol X Gustaw i uznający się za jego wasala elektor Fryderyk Wilhelm I, uzgadniając działania wojskowe przeciwko Polsce. Po przejściu Fryderyka Wilhelma I ponownie na stronę Polski, Pasłęk był w 1659 roku oblegany przez wojska szwedzkie, ale pomimo zniszczeń odparto oblężenie[7]. W latach wojny siedmioletniej od 1758 do 1762 miasto okupowali Rosjanie. XIX wiekZnaczne zniszczenia Pasłęka spowodowały wojska Cesarstwa Francuskiego, przebywające tutaj w latach 1807-1812. W 1807 miasto zajął Marszałek Francji Jean Baptiste Jules Bernadotte, który później został królem Szwecji[10]. W 1818 Pasłęk został siedzibą powiatu. W wieku XIX miasto intensywnie się rozwijało. Powstały niewielkie zakłady przemysłowe. Uruchomiono w 1882 r. linię kolejową, początkowo do Morąga, a później do Olsztyna i Elbląga (w 1883). W 1898 r. w Pasłęku powstało Górnopruskie Towarzystwo Historyczne (Oberländischer Geschichtsverein), którego honorowym przewodniczącym został książę Alexander zu Dohna ze Słobit[11]. W 1939 miasto liczyło 6345 mieszkańców[12]. II wojna światowa28 stycznia 1945 roku wojska hitlerowskie zostały wyparte z miasta przez oddziały 2 Armii Uderzeniowej i 5 Armii Pancernej gwardii Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej[13]. Po zakończeniu II wojny światowej (1939–1945) miasto znalazło się w granicach Polski, zniszczone w 80% przez działania wojenne oraz podpalenia dokonane przez żołnierzy radzieckich. Proceder podpaleń, który nie był niecodziennym, wspomniał świadek jednego z nich, w Prusach Wschodnich, Lew Kopielew, który tak odtworzył rozmowę na temat sprawców podpaleń[14]:
Lew Kopielew, Aufbewahren für alle Zeit! Nachwort von Heinrich Böll (Autobiographie Teil 2) (1976).
. Klarownie sprawę takiego zachowania żołnierza radzieckiego tłumaczyły słowa radzieckiego generała armii Iwana Czerniachowskiego[15]:
PRL i III RPObecną nazwę administracyjnie zatwierdzono 7 maja 1946[16]. W pierwszych latach powojennych władze polskie usunęły dotychczasowych mieszkańców Pasłęka do Niemiec, zastępując ich głównie ludźmi wysiedlonymi z terenów wschodnich II RP. Miasto znalazło się w granicach województwa olsztyńskiego, jako siedziba władz powiatu pasłęckiego. W 1950 roku w mieście mieszkało 4656 osób. 48,2% ludności miasta stanowili ekspatrianci z Kresów Wschodnich, 22,4% osadnicy z Mazowsza, 5,2% z województwa białostockiego, 4,9% z Lubelszczyzny, 3,1% z bydgoskiego, 2,6% z kieleckiego, 2,4% z rzeszowskiego, 1,7% z łódzkiego, 1,4% z olsztyńskiego (z czego połowa z ziem dawnych, czyli powiatów działdowskiego i nowomiejskiego), 0,7% z Pomorza Gdańskiego (z czego 0,5% z ziem dawnych), po 0,6% z Wielkopolski i województwa krakowskiego, po 0,5% z województwa katowickiego i reemigranci. Pozostałą część ludności miasta (powyżej 5 procent) stanowili autochtoni.[17] W Pasłęku znajdują się obecnie dwa przedszkola, trzy szkoły podstawowe oraz dwie szkoły średnie. DemografiaWedług danych z 30 czerwca 2014 r. miasto liczyło 12 452 mieszkańców[18].
Zabytki
Turystyka
GospodarkaMiasto utrzymuje się głównie z lokalnego przemysłu, m.in. rolnictwa i przemysłu lekkiego. Funkcjonuje tutaj mleczarnia Sery ICC Pasłęk[21], produkująca wyroby nabiałowe na całą Polskę północną, młyn oraz suszarnia zboża. TransportPrzez miasto przechodzą drogi:
OświataNa terenie miasta i gminy znajdują się następujące placówki oświatowe: – przedszkola:
– szkoły podstawowe:
– szkoły średnie:
Wspólnoty wyznaniowe Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Ciekawostki
SportPolonia PasłękW mieście swą siedzibę ma Polonia Pasłęk – klub wielosekcyjny. Początkowo klub funkcjonował pod nazwą Związkowy Klub Sportowy Ogniwo Pasłęk. Pierwszym prezesem został Jan Czymbor. Obok piłki nożnej funkcjonują między innymi siatkówka i sekcja motorowa, w kolejnych latach powstają koszykówka, kick-boxing i lekkoatletyka. W 1957 roku zmieniono nazwę na Miejski Klub Sportowy Polonia Pasłęk z prezesem Bogdanem Korzeniowskim. Rok 1980 przyniósł kolejną zmianę nazwy Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy Polonia Pasłęk. W 1999 roku piłkarze Polonii awansowali do IV ligi.
Aktualnie Polonia Pasłęk występuje w lidze okręgowej, w grupie warmińsko-mazurskiej II. Klub Sportowy Polonia Pasłęk, rok założenia 1950, Barwy klubowe: niebiesko-biało-czerwone
Stadion Miejski w Pasłęku został gruntownie przebudowany w latach 2011–2012. Pojemność trybun po modernizacji wynosi 1450 miejsc. W ramach inwestycji powstała również bieżnia tartanowa oraz oświetlenie. Rewitalizacji doczekała się również murawa piłkarska. Gmina Pasłęk na realizację tego przedsięwzięcia otrzymała dofinansowanie ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w ramach „Wojewódzkiego wieloletniego programu rozwoju bazy sportowej”. Przyznana kwota to 950 tys. zł (200 tys. zł w roku 2011 i 750 tys. zł w roku 2012)[34]. StrzelnicaStrzelnica myśliwska w Gołąbkach k. Pasłęka powstała na terenie K.Ł. „Bóbr” w Pasłęku i stanowi własność tego koła. Pełni też funkcję Okręgowej Strzelnicy Myśliwskiej Okręgu Elbląskiego. Jest pięknie położona i utrzymana. Można na niej sprawnie przeprowadzić wszystkie konkurencje strzelań myśliwskich. Kilka lat z rzędu drużyna reprezentująca K.Ł. „Bóbr” składająca się z trzech zawodników wygrywa Mistrzostwa Okręgu Elbląskiego i reprezentuje okręg na Krajowym Konkursie Kół Łowieckich. GolfPole golfowe Sand Valley powstało w latach 2006–2009. Codzienne prace konstrukcyjne i kształtujące pole prowadzone były przez Tonego Ristole. To właśnie jego rzemiosło widać we wszystkich detalach pola. Natomiast Lassi Pekka Tilander i Kai Hulkkonen odpowiadali za wytyczenie fairwayów i sporządzenie projektu komponujące pole golfowe z naturalną rzeźbą terenu. Pole Golfowe znajduje się przy drodze ekspresowej E7 kilkaset metrów od zjazdu z węzła Pasłęk północ. MediaW mieście działa portal internetowy NetGazeta Głos Pasłęka, będący internetową wersją gazety „Głos Pasłęka”. Pierwszy numer pisma ukazał się w 1990 roku, obejmując zasięgiem gminy Pasłęk, Młynary, Godkowo i Rychliki. Inicjatorami założenia Głosu Pasłęka byli Jerzy Przedpełski, Leokadia Ćwiklińska i Mirosław Ślesiński. Gazeta ukazywała się do sierpnia 2019 roku[35]. Swoim zasięgiem miasto obejmuje także „Dziennik Elbląski” oraz „Gazeta Olsztyńska”. W latach 1993–2007 w Pasłęku nadawało Radio Quo Vadis, parafialna rozgłośnia. Nadajnik stacji mieścił się na kościele św. Bartłomieja, nadając sygnał na częstotliwości 92,4 MHz (początkowo 72,29 MHz).[36] Współpraca międzynarodowaMiasta i gminy partnerskie[37]: Ludzie związani z PasłękiemZobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Information related to Pasłęk |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_ID_645083.jpg)
_ID_645081.jpg)
.jpg)
_ID_645082.jpg)
