Polska na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972

Polska na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972

Kod MKOl	POL
Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1972 Sapporo
Chorąży	Andrzej Bachleda-Curuś (otwarcie), Wojciech Fortuna (zamknięcie)
Liczba zawodników	47 w 17 konkurencjach w 8 dyscyplinach
Medale Pozycja: 13. Złoto 1 Srebro 0 Brąz 0 Razem 1

Polska na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972 – czterdziestosiedmioosobowa kadra sportowców reprezentujących Polskę na igrzyskach w 1972 roku w Sapporo.

W reprezentacji znalazło się 39 mężczyzn i 8 kobiet. Wzięli oni udział w siedemnastu konkurencjach w ośmiu dyscyplinach sportowych – biathlonie, biegach narciarskich, hokeju na lodzie, kombinacji norweskiej, łyżwiarstwie figurowym, narciarstwie alpejskim, saneczkarstwie i skokach narciarskich. Jedyny medal dla reprezentacji Polski wywalczył Wojciech Fortuna w indywidualnym konkursie skoków narciarskich na obiekcie dużym. Był to czwarty w historii medal zimowych igrzysk olimpijskich i zarazem pierwszy złoty zdobyty dla Polski.

Najmłodszym reprezentantem w kadrze był hokeista Leszek Tokarz (podczas otwarcia igrzysk miał 18 lat i 209 dni), natomiast najstarszym – dwuboista klasyczny Józef Gąsienica (30 lat i 318 dni).

Rolę chorążego reprezentacji podczas ceremonii otwarcia igrzysk pełnił Andrzej Bachleda-Curuś^[1], a podczas ceremonii zamknięcia – Wojciech Fortuna^[2].

Był to jedenasty start Polski na zimowych igrzyskach olimpijskich i trzeci (po igrzyskach w 1956 i 1960 roku), podczas którego Polacy zdobyli medal olimpijski. Reprezentacja Polski w Sapporo była trzecią pod względem liczebności w dotychczasowych startach tego państwa w zimowych igrzyskach olimpijskich.

Polski Komitet Olimpijski został utworzony w październiku 1919 roku jako Polski Komitet Igrzysk Olimpijskich^[3]. Począwszy od pierwszych zimowych igrzysk, które odbyły się w 1924 roku w Chamonix, komitet powoływał reprezentację do wszystkich zimowych igrzysk aż do 1972 roku. Kadra olimpijska reprezentująca Polskę w 1972 roku w Sapporo była trzecią w historii pod względem liczebności (w 1956 i 1964 kadra liczyła 51 osób, czyli o 4 sportowców więcej niż w Sapporo)^[4].

W poprzednich startach na zimowych igrzyskach olimpijskich reprezentanci Polski zdobyli łącznie trzy medale – jeden srebrny i dwa brązowe. Pierwszym polskim medalistą został Franciszek Gąsienica Groń w konkursie kombinacji norweskiej na igrzyskach w Cortinie d’Ampezzo^[5]. Podczas kolejnych igrzysk, które odbyły się w Squaw Valley, srebro i brąz w biegu na 1500 metrów zdobyły polskie panczenistki – Elwira Seroczyńska i Helena Pilejczyk^[6].

Podczas poprzednich zimowych igrzysk olimpijskich, które rozegrano w 1968 roku w Grenoble, reprezentanci Polski nie zdobyli żadnego medalu. Czterokrotnie Polacy zajęli czwarte miejsca w swoich konkurencjach. Rezultat taki osiągnęli: Stanisław Szczepaniak w biegu biathlonowym na 20 kilometrów^[7], Józef Różak, Stanisław Łukaszczyk, Andrzej Fiedor i Stanisław Szczepaniak w biathlonowej sztafecie mężczyzn^[8], Helena Macher w saneczkarskich jedynkach kobiet^[9] oraz Zbigniew Gawior w jedynkach mężczyzn^[10].

W polskiej reprezentacji olimpijskiej na igrzyska w Sapporo znaleźli się medaliści mistrzostw świata w biathlonie, narciarstwie alpejskim, narciarstwie klasycznym i saneczkarstwie. W 1970 roku w Szczyrbskim Jeziorze brązowy medal mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym w konkursie skoków na dużej skoczni wywalczył Stanisław Gąsienica-Daniel^[11]. W tym samym roku w Val Gardena brąz w kombinacji alpejskiej, która nie została jednak włączona do kalendarza igrzysk jako konkurencja olimpijska, podczas mistrzostw świata w narciarstwie alpejskim zdobył Andrzej Bachleda-Curuś^[12]. W sezonie olimpijskim Bachleda-Curuś dwukrotnie stanął na podium w zawodach Pucharu Świata w slalomie – 9 stycznia w Berchtesgaden i tydzień później w Kitzbühel zajął trzecie miejsce^[13][14]. W 1971 roku w Hämeenlinna brązowy medal w sztafecie mężczyzn podczas biathlonowych mistrzostw świata zdobyli Andrzej Rapacz, Aleksander Klima, Józef Stopka i Józef Różak^[15]. Również w 1971 roku w Olang brązowy medal w saneczkarskich jedynkach kobiet na mistrzostwach świata zdobyła Barbara Piecha^[16].

Ponadto miejsca w czołowej dziesiątce w poprzedzających igrzyska mistrzostwach świata w swoich dyscyplinach osiągnęli: polscy saneczkarze na mistrzostwach w Olang: Lucjan Kudzia i Ryszard Gawior (5. miejsce w dwójkach mężczyzn), Lucjan Kudzia (9. miejsce w jedynkach mężczyzn)^[17], Halina Kanasz (6. miejsce w jedynkach kobiet)^[18], polscy hokeiści na Mistrzostwach Świata w Hokeju na Lodzie 1971 (8. miejsce, 2. miejsce w grupie B)^[19], sztafeta biegaczek narciarskich na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 1970 (8. miejsce)^[20] oraz polska para na Mistrzostwach Świata w Łyżwiarstwie Figurowym 1971 – Adam Brodecki i Grażyna Osmańska (10. miejsce)^[21]. Podczas łyżwiarskich mistrzostw Europy w Göteborgu, które odbyły się w styczniu 1972, polska para sportowa zajęła ósme miejsce^[22].

Przed rozpoczęciem igrzysk wśród faworytów do zdobycia medalu olimpijskiego, zwłaszcza w slalomie, był upatrywany Andrzej Bachleda-Curuś. Nadzieję na miejsca punktowane (w czołowej szóstce) przewidywano także wśród polskich biathlonistów oraz hokeistów. W przypadku hokeistów nadzieje były jednak niewielkie z uwagi na fakt, że na mistrzostwach świata zajęli oni ósme miejsce. W pozostałych dyscyplinach nie spodziewano się polskich osiągnięć sportowych na igrzyskach w Sapporo^[23].

20 lutego 1972 w Warszawie, w przeddzień wyjazdu do Sapporo, polscy olimpijczycy złożyli ślubowanie olimpijskie w obecności przewodniczącego PKOl – Włodzimierza Reczka. W imieniu reprezentacji przysięgę złożyła łyżwiarka Grażyna Kostrzewińska^[24]. Treść przysięgi brzmiała następująco:

18 stycznia 1972 w Zakopanem nastąpiło oficjalne pożegnanie polskiej reprezentacji narciarskiej wraz z jej kierownikiem – Lechem Bafią – przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zakopanem i wiceprezesem Polskiego Związku Narciarskiego^[25]. 21 stycznia pierwsza część polskiej kadry wyruszyła do Paryża, skąd udała się w dalszą podróż do Sapporo^[24]. W dniach 22–24 stycznia do wioski olimpijskiej dotarli wszyscy polscy olimpijczycy poza hokeistami i Andrzejem Bachledą-Curuś^[26][27]. Oni bowiem przybyli do Sapporo 27 stycznia^[28]. Podczas przelotu do Sapporo zaginęły narty Bachledy^[29].

Z okazji Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1972 Poczta Polska wydała serię znaczków pocztowych zaprojektowanych przez Helenę Matuszewską. Seria składała się z pięciu znaczków, w tym jednego bloczku. Na znaczkach przedstawiono motywy związane z następującymi dyscyplinami sportowymi: saneczkarstwo (nakład 167 300 sztuk), narciarstwo alpejskie (175 700 sztuk), biathlon (80 800 sztuk) i skoki narciarskie (37 200 sztuk). Na bloczkach, których nakład wyniósł 851 800 sztuk, zaprezentowano natomiast bieg zjazdowy^[30].

Spośród dziesięciu dyscyplin sportowych, które Międzynarodowy Komitet Olimpijski włączył do kalendarza igrzysk, reprezentacja Polski wzięła udział w ośmiu. Polacy wystąpili w przynajmniej jednej konkurencji we wszystkich dyscyplinach poza bobslejami i łyżwiarstwem szybkim. Największą część reprezentacji stanowili hokeiści (19 zawodników). Spośród sportów indywidualnych najliczniej Polskę reprezentowano w saneczkarstwie (8 zawodników)^[1].

Dziewięcioro z polskich olimpijczyków z Sapporo wystąpiło także na poprzednich igrzyskach, które odbyły się w Grenoble. Byli to przedstawiciele pięciu dyscyplin – trzech biathlonistów, dwie biegaczki narciarskie, dwóch saneczkarzy, jeden kombinator norweski i jeden alpejczyk. Spośród nich w poprzedniej edycji igrzysk najwyższe miejsce zajęli Andrzej Fiedor i Józef Różak w sztafecie biathlonowej 4x7,5 km (4. miejsce)^[31].

W pierwotnym składzie polskiej reprezentacji nie było Wojciecha Fortuny, który został do niej powołany na krótko przed podaniem oficjalnej kadry olimpijskiej^[25].

W poniższej tabeli przedstawiono skład polskiej reprezentacji na igrzyskach w Sapporo. W przypadku, gdy dany zawodnik wystąpił również na poprzednich igrzyskach, podano miejsca, które zajął w poszczególnych konkurencjach.

Jedyny medal olimpijski dla Polski podczas igrzysk w Sapporo zdobył Wojciech Fortuna w konkursie skoków narciarskich na skoczni dużej. Był to pierwszy złoty medal zdobyty przez Polaka na zimowych igrzyskach i zarazem jedyny medal tego koloru aż do 27 lutego 2010, kiedy to mistrzynią olimpijską w Vancouver została Justyna Kowalczyk^[79]. Medal zdobyty przez Fortunę dał reprezentacji Polski trzynaste miejsce w klasyfikacji medalowej tych igrzysk, ex aequo z Hiszpanią. Polska, obok Hiszpanii i Kanady, była jednym z trzech państw, które na zimowych igrzyskach w 1972 roku zdobyły jeden medal olimpijski^[80].

Do klasyfikacji punktowej Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1972 w Sapporo wliczane były miejsca w czołowej szóstce zawodów olimpijskich^[81]. Reprezentanci Polski w Sapporo pięciokrotnie zdobyli punkty.

Pierwsze dwa punkty dla Polski 7 lutego zdobyli: Wojciech Fortuna (jeden punkt za szóste miejsce w konkursie na normalnej skoczni) oraz saneczkarki Halina Kanasz i Wiesława Martyka (po pół punktu za zajęcie ex aequo szóstego miejsca w jedynkach kobiet)^[82]. Kolejne 1,5 punktu uzyskała 10 lutego saneczkowa dwójka mężczyzn Wojciech Kubik i Mirosław Więckowski, która zajęła 5. miejsce (ex aequo z dwójką z RFN)^[83]. Ponadto siedem punktów za zwycięstwo na dużej skoczni zdobył Fortuna, a jeden punkt za szóste miejsce w turnieju finałowym – hokeiści. Łącznie Polacy uzyskali 11,5 punktu, co pozwoliło im zająć 15. miejsce w klasyfikacji punktowej igrzysk w Sapporo^[84]. Pod względem liczby zdobytych punktów wynik uzyskany w Sapporo był gorszy tylko od osiągniętych cztery lata wcześniej w Grenoble (wówczas Polacy zdobyli 19 punktów) i dwanaście lat wcześniej w Squaw Valley (16 punktów)^[85].

Medal	Zawodnik	Dyscyplina	Konkurencja	Data
	Wojciech Fortuna	skoki narciarskie	konkurs indywidualny na skoczni dużej	11 lutego 1972

 Osobny artykuł: Biathlon na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

Na igrzyskach w Sapporo wystartowało pięciu polskich biathlonistów. Indywidualnie najlepsze miejsce zajął Aleksander Klima, który został sklasyfikowany na dziewiątej pozycji. Do zwycięzcy zawodów – Magnara Solberga – stracił 3 minuty i 5,36 sekundy^[86]. W rywalizacji sztafet polski zespół zajął siódme miejsce wśród trzynastu sklasyfikowanych ekip. Do zdobywców złotego medalu – reprezentantów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich – stracili 6 minut i 25 sekund^[87].

 Osobny artykuł: Biegi narciarskie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

W Sapporo wystąpiło pięcioro polskich biegaczy narciarskich – jeden mężczyzna i cztery kobiety. Najlepszy start osiągnęły biegaczki Anna Gębala, Józefa Chromik i Weronika Budny w sztafecie 3x5 km stylem klasycznym. Zajęły one siódme miejsce w stawce jedenastu zespołów. Do zwyciężczyń zawodów, reprezentantek ZSRR, straciły 3 minuty i 32,98 sekundy^[89]. W startach indywidualnych najlepiej spisała się Weronika Budny w biegu na 10 km techniką klasyczną, która zajęła jedenaste miejsce. Do mistrzyni olimpijskiej, Galiny Kułakowej, zabrakło jej 1 minuty i 39,37 sekundy^[90].

 Osobny artykuł: Hokej na lodzie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

Polscy hokeiści awansowali na igrzyska olimpijskie w Sapporo dzięki zajęciu drugiej pozycji w grupie B na zorganizowanych rok wcześniej mistrzostwach świata w Szwajcarii^[19]. Kierownikiem polskiej drużyny hokejowej na igrzyskach był Jerzy Grzechociński^[95]. W składzie reprezentacji prowadzonej przez Anatolija Jegorowa i Mieczysława Chmurę znalazło się dziewiętnastu zawodników – dwóch bramkarzy, sześciu obrońców, dziewięciu napastników i dwóch rezerwowych^[96]. W pierwszym meczu, w rundzie kwalifikacyjnej, Polacy zwyciężyli nad reprezentacją RFN i awansowali do rundy finałowej. W niej jednak przegrali wszystkie pięć meczów i zakończyli rywalizację olimpijską na szóstej pozycji^[97].

Bramki dla Polski w Sapporo zdobyło sześciu hokeistów. Najwięcej, po cztery, strzelili Józef Słowakiewicz i Leszek Tokarz. Ten pierwszy jako jedyny Polak na tych igrzyskach zdobył dwie bramki w jednym meczu. W pięciu meczach na bramce w polskim zespole wystąpił Walery Kosyl, a w dwóch Andrzej Tkacz. Kosyl obronił łącznie 115 z 141 strzałów na bramkę, co oznacza 81,6% skuteczności. Tkacz wykazał się 80-procentową skutecznością, broniąc 52 strzały z 65^[98].

Skład polskiej reprezentacji

Runda kwalifikacyjna

4 lutego 1972

RFN

0:4

Polska

Runda finałowa

5 lutego 1972

Czechosłowacja

14:1

Polska

7 lutego 1972

Finlandia

5:1

Polska

9 lutego 1972

Szwecja

5:3

Polska

10 lutego 1972

ZSRR

9:3

Polska

12 lutego 1972

Polska

1:6

Stany Zjednoczone

Zdobywcy bramek dla Polski

Klasyfikacja końcowa^[97]

Miejsce	Drużyna	Liczba meczów	Mecze			Bramki			Punkty
			wygrane	remisy	przegrane	zdobyte	stracone	bilans
1.	ZSRR	5	4	1	0	33	13	+20	9
2.	Stany Zjednoczone	5	3	0	2	18	15	+3	6
3.	Czechosłowacja	5	3	0	2	26	13	+13	6
4.	Szwecja	5	2	1	2	17	13	+4	5
5.	Finlandia	5	2	0	3	14	24	-10	4
6.	Polska	5	0	0	5	9	39	-30	0

 Osobny artykuł: Kombinacja norweska na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

Na igrzyskach w Sapporo odbył się jeden konkurs w kombinacji norweskiej, w którym wystąpiło trzech Polaków. Najlepszy z nich, Kazimierz Długopolski, został sklasyfikowany na dwunastej pozycji. Długopolski po pierwszej serii skoków był szósty, po drugiej – ósmy, a po trzeciej – dziesiąty^[105]. Słabszy wynik w biegu spowodował, że ostatecznie spadł o dwie pozycje^[106]. Pozostali reprezentanci Polski, Stefan Hula i Józef Gąsienica, po trzech seriach skoków zajmowali odpowiednio 18. i 34. miejsce^[105], a w końcowej klasyfikacji osiągnęli 17. i 31. rezultat^[107].

 Osobny artykuł: Łyżwiarstwo figurowe na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

W 1972 roku reprezentanci Polski uczestniczyli w jednej konkurencji łyżwiarstwa figurowego – w rywalizacji par sportowych. Polska para Grażyna Kostrzewińska i Adam Brodecki zajęła jedenaste miejsce w gronie szesnastu startujących par zarówno w programie krótkim, jak i dowolnym oraz w klasyfikacji ostatecznej^[108].

 Osobny artykuł: Narciarstwo alpejskie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

Na igrzyskach w Sapporo wystąpił jeden polski alpejczyk – upatrywany jako potencjalny medalista, Andrzej Bachleda-Curuś. Wziął udział w dwóch z trzech męskich konkurencji – w slalomie gigancie i slalomie specjalnym, nie wystartował natomiast w zjeździe^[66]. W slalomie gigancie zajął dziewiąte miejsce^[111]. Po pierwszym przejeździe był siedemnasty. W drugim przejeździe osiągnął czwarty rezultat, jednak doznał kontuzji ścięgien przystrzałkowych^[112]. W slalomie został automatycznie zakwalifikowany do finałów – nie musiał startować w rundzie eliminacyjnej jako zawodnik z pierwszej grupy FIS^[113]. Zawody ukończył na dziesiątej pozycji^[114].

 Osobny artykuł: Saneczkarstwo na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

W skład kadry olimpijskiej w Sapporo weszło ośmioro saneczkarzy – pięciu mężczyzn i trzy kobiety. Treningi na olimpijskim torze rozpoczęli oni już 31 stycznia^[119], a dzień później wykonali pierwsze przejazdy z pomiarem czasu^[120]. W rywalizacji mężczyzn najlepszy rezultat osiągnęła dwójka Wojciech Kubik i Mirosław Więckowski (5. miejsce). Był to jednocześnie najlepszy wynik w polskim saneczkarstwie na tych igrzyskach olimpijskich. W jedynkach mężczyzn najlepsze z Polaków, dwunaste miejsce, zajął Janusz Grzemowski. Wśród kobiet najlepszy polski rezultat, szóste miejsce, zajęły ex aequo Halina Kanasz i Wiesława Martyka w konkurencji jedynek^[121].

 Osobny artykuł: Skoki narciarskie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1972.

W 1972 roku w Sapporo wystąpiło czterech polskich skoczków narciarskich. Zarówno na skoczni normalnej, jak i na dużej najlepszym z Polaków był Wojciech Fortuna. W pierwszym z konkursów zajął szóste miejsce ze stratą 22,2 punktu do złotego medalisty – Yukio Kasayi. Uzyskany przez Fortunę rezultat był drugim przypadkiem w historii, po wyniku Stanisława Marusarza w 1936 roku, że polski skoczek zajął punktowane miejsce na igrzyskach olimpijskich^[82].

W konkursie na skoczni dużej Fortuna zdobył złoty medal i tytuł mistrza olimpijskiego. W pierwszej serii konkursowej poprawił rekord olimpijski, uzyskując 111 metrów i noty za styl od 17 do 19 punktów. W drugiej serii wykonał słabszy stylowo skok na odległość 87,5 metra. Łączna nota pozwoliła zawodnikowi wyprzedzić drugiego w klasyfikacji skoczka – Waltera Steinera – o 0,1 punktu i tym samym zostać pierwszym polskim złotym medalistą na zimowych igrzyskach olimpijskich^[135].

Po konkursie Fortuna otrzymał depeszę z gratulacjami m.in. od prezesa Rady Ministrów PRL – Piotra Jaroszewicza^[136] i od Zdzisława Hryniewieckiego, udzielił wywiadów dla telewizji z ZSRR, RFN-u i NRD, a także został przyjęty przez prezydenta Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego – Avery Brundage’a^[137]. Od japońskiego sędziego, wbrew powszechnemu zakazowi, otrzymał w prezencie tabliczkę z odległością „111”, przy której wylądował w konkursie na Ōkurayamie^[138].

Dzień po zakończeniu igrzysk olimpijskich w Sapporo, tj. 14 lutego 1972, polscy hokeiści udali się do Tokio, gdzie zaplanowany był mecz towarzyski z drużyną ZSRR. 15 lutego z Sapporo do Kanady na kolejne w sezonie zawody Pucharu Świata wyruszył Andrzej Bachleda-Curuś. Pozostała część reprezentacji olimpijskiej rozpoczęła podróż powrotną do kraju 16 lutego, a dzień później wylądowała na lotnisku w Warszawie^[145]. W Warszawie olimpijczyków, w tym zwłaszcza Wojciecha Fortunę, przywitało ok. 25 000 kibiców^[146].

Pierwszy w historii polski złoty medalista zimowych igrzysk olimpijskich, Wojciech Fortuna, po powrocie do kraju zwycięski konkurs w Sapporo skomentował w następujący sposób:

Za zdobycie medalu dla Polski Fortuna został nagrodzony kwotą 150 dolarów^[146]. Skoczek otrzymał tytuł Zasłużonego Mistrza Sportu, został odznaczony Złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe, Złotym Krzyżem Zasługi^[147] i Złotą Odznaką „Zasłużonego dla ziemi krakowskiej”^[138] oraz zajął trzecie miejsce w 38. Plebiscycie Przeglądu Sportowego, przegrywając z Witoldem Woydą i Władysławem Komarem^[148]. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zakopanem przekazało Fortunie nagrodę w postaci mieszkania M-4^[138].

Medal Wojciecha Fortuny był to setny medal olimpijski dla Polski, biorąc pod uwagę zarówno letnie, jak i zimowe igrzyska^[4].

Po zakończeniu igrzysk rozegrane zostały mistrzostwa Polski w skokach narciarskich w Zakopanem, w których według oficjalnych rezultatów złoty medal na Wielkiej Krokwi zdobył również Fortuna^[146].