Polskie synopsy Ewangelii

Polskie synopsy Ewangelii zaczęły ukazywać się dopiero w XX wieku. Trzy synopsy powstały w Kościele rzymskokatolickim, jedna ma charakter świecki. Dwukrotnie na potrzeby synopsy powstało osobne tłumaczenie i dwa razy został wykorzystany przekład już istniejący.

Niektóre przekłady Nowego Testamentu korzystały też ze spisu perykop opracowanego synoptycznie, np. przekład Seweryna Kowalskiego (1956), przy czym zestawienie synoptyczne przygotował Zenon Ziółkowski.

Synopsa łacińsko-polska czterech ewangelii (Pallotinum, Poznań 1955) to pierwsze zestawienie nazwane synopsą w biblistyce polskiej^[1]. Jego autorem był ks. Eugeniusz Dąbrowski, który wykorzystał tekst Nowego Testamentu w swoim przekładzie. Była to synopsa dwujęzyczna: po jednej stronie (formatu A4) znajdował się przekład łaciński Wulgaty, po drugiej – przekład polski. Wydanie uzupełniono o wstęp z wyjaśnieniami na temat problemu synoptycznego oraz tekstu łacińskiego.

Jak twierdził Kazimierz Romaniuk, kolejność poszczególnych perykop budzi już obecnie – po wielu studiach z zakresu krytyki form – wiele zastrzeżeń^[2].

Synopsa polska czterech ewangelii (Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1985) to poręczne zestawienie opracowane przez biskupa Kazimierza Romaniuka. Synopsa ma być zdaniem autora przydatna w pracach kaznodziejsko-katechetycznych^[2]. Bp Romaniuk wykorzystał swoje tłumaczenie Nowego Testamentu (wydanie III, Poznań 1984), które później stało się podstawą Biblii warszawsko-praskiej.

Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim (Vocatio, Warszawa 1997) została przygotowana przez świeckiego teologa, prof. dr. hab. Michała Wojciechowskiego. Książka zawiera 367 tablic z odnośnikami, zgrupowanych w 18 częściach odpowiadających etapom życia Jezusa i głównym sekcjom Ewangelii. Ogólny schemat zainspirowany grecką synopsą Kurta Alanda, z modyfikacjami niezbędnymi z punktu widzenia polskiego biblisty. Według autora nowy przekład jest bardziej dosłowny niż inne współczesne, co lepiej zachowuje siłę i piękno oryginału^[3].

Zestawienie synoptyczne Ewangelii Łukasza, Marka oraz Mateusza w nowym przekładzie świeckim powstało w 1997, w latach 2002-2009 kolejne wersje publikował portal Racjonalista.pl. Jego autorem jest Krzysztof Sykta, niezależny biblista, były redaktor działu biblijnego portalu Racjonalista.pl. W przeciwieństwie do innych synops, ta nie zawiera miejsc paralelnych z Ewangelii Jana. Posiada za to dokładne wskazanie źródeł poszczególnych perykop (np. Quelle). Początkowo podstawą dla synopsy był tekst Biblii warszawskiej; następnie – opierając się na tekstach greckich – autor tworzył przekład własny, który był na bieżąco poprawiany.

Zob. Synopsa Krzysztofa Sykty

Synopsa polsko-grecka w nowym przekładzie świeckim (2013 r.) stanowi rozwiniętą wersję poprzedniej synopsy, w całkowicie nowym przekładzie, wprowadzającym własne rozwiązania translatorskie (np. Kefar Nahum, Johan Chrzciciel, Nazara etc). W odróżnieniu od wcześniejszego zestawienia synoptycznego, jak również ogólnie dostępnych synops, opracowanie to kładzie nacisk na szczegółową analizę tekstu, w tym w wersji oryginalnej. Każda tablica w jęz. polskim skorelowana jest (na poziomie pojedynczych wyrażeń) z odpowiadającym jej zestawieniem w starożytnej grece (koine), co pozwala traktować ją jako połączenie synopsy z przekładem interlinearnym. Jak twierdzi autor, synopsa ta wyróżnia się takimi aspektami jak:

• nowy, świecki przekład bez cenzury, zmian i wypaczeń występujących w najpopularniejszych polskich przekładach, wprowadzający nowe słownictwo, obejmujący latynizmy, semityzmy etc.;
• ujęcie synoptyczne zarówno tekstu w języku polskim, jak i w języku greckim (koine);
• analiza wewnętrzna (tekstu polskiego i koine) pod względem zależności wewnętrznych, słownictwa
• analiza wewnętrzna źródeł (tzw. tradycja potrójna, Quelle, L i inne);
• analiza synoptyczna na poziomie pojedynczych zdań, zwrotów i wyrazów, a nie tylko całych form (segmentów tekstu)^[4].

Zob. Synopsa polsko-grecka Krzysztofa Sykty

• Ewangelie synoptyczne