|
Potwora buczynówka
Potwora buczynówka[1][2][3], widłogonka bukówka[3] (Stauropus fagi) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Palearktykę, od Półwyspu Iberyjskiego po Wyspy Japońskie. Gąsienice żerują na drzewach liściastych. Osobniki dorosłe aktywne nocą. TaksonomiaGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza na łamach dziesiątego wydania Systema Naturae pod nazwą Phalaena fagi[4][5]. Współcześnie jest gatunkiem typowym rodzaju Stauropus, w którym to umieścił go w 1812 roku Ernst Friedrich Germar[5]. W obrębie tego gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[5]:
MorfologiaOwad dorosły.jpg) .jpg) Motyl o krępym ciele[6] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 58 do 65[1] lub 70 mm[7]. Głowa jest zaopatrzona w łyse oczy złożone, uwstecznioną ssawkę i krótkie głaszczki, natomiast pozbawiona jest przyoczek. Czułki nie przekraczają połowy długości przedniego skrzydła, u samca są obustronnie grzebykowane, zaś u samicy cienkie i ząbkowane. Owłosienie głowy, tułowia i odwłoka jest gęste i wełniste, najobfitsze na spodniej stronie[6]. Skrzydło przedniej pary jest długie i wąskie[6][7], osiąga od 23 do 25 mm u samca i od 25 do 30 mm u samicy[6]. Tło przedniego skrzydła jest barwy szarobrązowej lub ciemnoszarej, czasem z odcieniem oliwkowym[7][6], przy nasadzie rozjaśnione[1][6]. Pole środkowe obwiedzione jest czarnymi prążkami na żółtawym tle[6]. Wzdłuż zewnętrznego brzegu skrzydła rozmieszczone są czarne kropki z jasnymi obrzeżeniami po stronie wewnętrznej[7][6]. Ponadto występują białawe przepaski zębate[1]. Skrzydło tylnej pary jest małe i okrągławe[7][6][1]. Tło ma taką barwę jak w skrzydle przednim, ale u nasady jest wyraźnie rozjaśnione, a w części zewnętrznej trochę przyciemnione[6]. Jasna przepaska na tym tle widoczna jest tylko w części przedniej tylnego skrzydła[1]. Strzępina obu par skrzydeł jest jasna[7][6]. Tylne odnóża mają jedną parę ostróg na goleniach. Długi i równomiernie ku tyłowi zwężony odwłok wieńczą kępki popielatych włosków[6]. Stadia rozwojowe  Jaja mają kształt spłaszczony grzbietowo-brzusznie z głęboko zapadniętą częścią mikropylową. Osiągają od 1,6 do 1,8 mm średnicy. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Ubarwienie mają początkowo białe z odcieniem jasnozielonym, jednak przed wykluciem gąsienicy zmieniają barwę na jasnofioletową i błyszczącą. Powierzchnia chorionu pokryta jest dołeczkami o kształcie różniącym się w zależności od części jaja[8]. Gąsienice upodobnione są do mrówek[3]. Ubarwione bywają czarnofioletowo, czekoladowo, rudobrązowo czy jasnożółtawobrązowo. Oskórek przez większość trwania stadium jest gładki i połyskujący, jednak po ostatniej wylince matowieje[2]. Głowę mają dużą. Odnóża są wydłużone. Segmenty od czwartego do siódmego zaopatrzone są w wyniesione garbki. Ostatni, analny segment odwłoka jest silnie powiększony i nabrzmiały. Zaopatrzony jest w parę długich i cienkich wyrostków. W razie zaniepokojenia unoszony jest do góry[9]. Ekologia i występowanieOwad ten zasiedla przede wszystkim buczyny[2], rzadziej inne lasy liściaste i mieszane[6][1]. Gąsienice aktywne są od czerwca do września. Są foliofagami żerującymi na liściach brzóz, buków, dębów, głogów, grabów, jabłoni, leszczyn, lip, jarzębu pospolitego, olszy japońskiej, topoli Populus davidiana oraz wierzb[1][5]. Wyrośnięta gąsienica konstruuje między liśćmi na roślinie lub na ziemi cienki, ale mocny, jasnobrązowo zabarwiony kokon, w którym następuje przepoczwarczenie. Stadium zimującym jest poczwarka. Zimowanie może odbywać się wielokrotnie[1][2]. Owady dorosłe w warunkach środkowoeuropejskich latają od kwietnia do początku czerwca, a częściowe drugie ich pokolenie pojawiać się może w lipcu i pierwszej połowie sierpnia[1][2][6]. W warunkach hodowlanych trzecie pokolenie pojawia się we wrześniu i październiku[2]. Nie pobierają pokarmu[3]. Aktywne są nocą[6][1][7], kiedy to przylatują do sztucznych źródeł światła[1]. Dzień spędzają na pniach drzew[6]. Gatunek palearktyczny[7][5]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. Występuje na niektórych wyspach Morza Śródziemnego, w tym Korsyce, Sardynii, Sycylii[4]. W Europie jest jedynym przedstawicielem rodzaju potwora[5]. Dalej na wschód zamieszkuje azjatycką część Rosji od Uralu po Kraj Nadmorski[6], azjatycką część Turcji, Armenię, Azję Środkową, Iran, Mongolię, Chiny[5] oraz Japonię[5][6][7]. W tym ostatnim kraju występuje podgatunek S. f. persimilis[5]. W Polsce motyl ten jest rzadko spotykany[2]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
