Prawo o szkolnictwie wyższym

Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym – polska ustawa regulująca w latach 2005-2018 kwestie prawne związane ze szkolnictwem wyższym. Ustawa zastąpiła w momencie wejścia w życie 1 września 2005 roku ustawę z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym^[2], ustawę z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym^[3] i ustawę z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych^[4]. 1 października 2018 roku ustawę zastąpiła ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a przepis uchylający dotychczasowe Prawo o szkolnictwie wyższym zawiera art. 169 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce^[5].

Ustawa ta określała:

• zasady organizacji i działania szkół wyższych, w tym organizację studiów, autonomię szkół wyższych
• tryb tworzenia i likwidacji szkół wyższych
• kompetencje i obowiązki nauczycieli akademickich i innych pracowników uczelni
• prawa i obowiązki studentów i doktorantów
• uprawnienia Polskiej Komisji Akredytacyjnej i Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Przez tworzenie prawa należy rozumieć proces legislacyjnego powstawania aktu normatywnego^[6]. W procesie tworzenia prawa z zakresu szkolnictwa wyższego uczestniczą różne organy państwowe i państwowe jednostki organizacyjne. Na proces ten oddziaływają przekształcenia polityczno-ustrojowe, widoczny jest również wpływ uwarunkowań ekonomicznych, finansowych oraz demograficznych, a także politycznego zobowiązania do konsolidacji Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego określonego w Deklaracji Bolońskiej^[7].

Stosowanie prawa z zakresu szkolnictwa wyższego ma miejsce w dwóch typach decyzyjnych: administracyjnym (administracyjno-kierowniczym) oraz sądowym^[7]. Oznacza to, że od strony podmiotowej, „dokonywane jest ono zarówno przez podejmowanie decyzji przez organy administracji publicznej, jak i przez orzekanie mające za przedmiot kontrolę sądową decyzji administracyjnej i postępowania prowadzącego do jej wydania, dokonywaną przez sądy administracyjne (działające jako sądy I instancji oraz jako Naczelny Sąd Administracyjny) oraz inne sądy w zakresie odnoszenia się przez nie do decyzji administracyjnych”^[8].

Ustawę znowelizowano wielokrotnie. Ostatnia zmiana weszła w życie 2018 roku^[9].

9 października 2005 roku ukazał się na łamach tygodnika „Wprost” artykuł pt. „Ostatni dołek” autorstwa Aleksandra Pińskiego i Jana Pińskiego poświęcony niektórym przepisom ustawy^[10]. Według autorów artykułu ustawa zawierała przepis mówiący, iż grunty należące do skarbu państwa, a pozostające w użytkowaniu wieczystym uczelni państwowych, stają się ich własnością^[10]. Przepis ten, zdaniem autorów, miał pozbawić gminy prawa pierwokupu przy sprzedaży przez szkoły wyższe należącej do nich ziemi, przez co stracić miało państwo i podatnicy. Ów przepis miał przyczynić się - według autorów artykułu - do podpisania 29 sierpnia 2005 roku umowy pomiędzy Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego a grupą inwestorów, z m.in. ówczesnym posłem do Parlamentu Europejskiego z ramienia Socjaldemokracji Polskiej Dariuszem Rosatim, ówczesnym prezesem Elektrimu i Polskiego Komitetu Olimpijskiego Piotrem Nurowskim, biznesmenem Włodzimierzem Jurkowskim, byłą wiceminister finansów w rządach Waldemara Pawlaka i Józefa Oleksego Elżbietą Chojną-Duch, jej mężem, ówczesnym prezesem Budimexu, Markiem Michałowskim, oraz z właścicielem firmy Land-Invest Wojciechem Długoszem na wieczyste użytkowanie ziemi w Konstancinie o powierzchni 87 ha z przeznaczeniem na budowę pola golfowego^[10]. Ówczesny prezydent RP Aleksander Kwaśniewski na konferencji prasowej w październiku 2005 roku skrytykował ten artykuł tygodnika „Wprost” twierdząc, że „w ustawie o szkolnictwie wyższym nie ma nic, co pozwala na jakiekolwiek działania, które byłyby wątpliwe, nieprawne, a już na pewno związane z majątkiem jednej, drugiej, czy trzeciej uczelni” i uważał, że informacje w nim zawarte to jego zdaniem „kolejna hucpa”^[11].

• Izdebski H., Zieliński J., Prawo o szkolnictwie wyższym. Ustawa o stopniach naukowych i tytule naukowym. Komentarz do nowelizacji, Warszawa 2011.
• Spiechowicz J., „Prawo o szkolnictwie wyższym”. Uwagi do projektu, Kraków 1999.
• Stachowiak-Kudła M., Autonomia szkół wyższych a instytucjonalne mechanizmy zapewnienia jakości w Polsce i wybranych państwach europejskich, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012.

Zobacz publikację Prawo o szkolnictwie wyższym w Wikibooks

• Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365) (uchylona)
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2183) (uchylony)