Ragtime (powieść)

Ragtime – powieść historyczna amerykańskiego pisarza E.L. Doctorowa z 1975.

W powieści Ragtime Doctorow przekracza granice gatunku, wplatając historyczne odniesienia w fikcyjną strukturę. Rezultatem jest starannie skonstruowana alegoria, która ujawnia krytyczny dialog na temat współczesności i ponadczasowe pytania, czy naprawdę możliwy jest postęp, pokój, wolność, równość, a jeśli tak, to co należy poświęcić, jakie koszty ponieść^[1].

Akcja powieści rozgrywa głównie w Nowym Jorku w latach 1902–1912, a krótkie sceny w końcowej części książki opisują przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej w 1917^[2].

Jest to opowieść o trzech rodzinach – amerykańskiej rodzinie z wyższej klasy średniej z New Rochelle, rodzinie żydowskich imigrantów z Łotwy i afroamerykańskiej parze z nowonarodzonym dzieckiem. Wszyscy oni walczą o przystosowanie się i przetrwanie w szybko zmieniającym się społeczeństwie, które z jednej strony rozwija się gwałtownie dzięki innowacjom technologicznym i industrializacji, z drugiej zaś – boryka się z niesprawiedliwością i walczy o prawa obywatelskie^[1].

Głównymi bohaterami są Coalhouse Walker, czarnoskóry pianista jazzowy, mistrz ragtime’u i muzyki synkopowanej oraz Tateh, żydowski imigrant, artysta i prekursor filmów animowanych. Losy Walkera to studium rasizmu i wymykającej się spod kontroli eskalacji działań będących dowodem dyskryminacji rasowej. Z kolei dzieje Tateha to opis procesu ziszczania się american dream^[3][4][5].

W powieści na tle autentycznych wydarzeń przeplatają się losy bohaterów fikcyjnych i postaci historycznych, takich jak potentat finansowy J.P. Morgan, przemysłowiec w branży samochodowej Henry Ford, słynny iluzjonista Harry Houdini, anarchistka Emma Goldman wspierająca filantropijną działalność Evelyn Nesbit – popularnej w owym czasie modelki i tancerki rewiowej, zamieszanej w zabójstwo swojego byłego kochanka, nowojorskiego architekta Stanforda White’a, zamordowanego przez jej niezrównoważonego męża, dziedzica wielomilionowej fortuny, Harry’ego Thawa. Innymi znanymi osobami wspomnianymi w powieści są: polarnik Robert Peary i jego czarnoskóry asystent Matthew Henson, arcyksiążę Ferdynand i jego żona Zofia, Sigmund Freud, Carl Jung, Theodore Dreiser, Jacob Riis i meksykański rewolucjonista Emiliano Zapata^[6][7][8].

Wątek dotyczący Coalhouse’a Walkera, którego imię i perypetie są nawiązaniem do noweli Michael Kohlhaas (1811) niemieckiego pisarza Heinricha von Kleista. Jednoznacznym odniesieniem jest zwłaszcza ta część powieści Ragtime, która opisuje upokorzenie Coalhouse’a i jego coraz bardziej niezrównoważone poszukiwania rozwiązania przywracającego mu godność. Doctorow potwierdził, że ta zbieżność nie jest przypadkowa, lecz jest celowym hommage, wyrazem jego hołdu złożonego mistrzowi Kleistowi^[9]. Krytycy są jednak podzieleni w swojej opinii, czy jest to literacka adaptacja, czy plagiat^[10].

(na podstawie materiałów źródłowych^[1][11]

• 1975 – National Book Critics Circle – wygrana
• 1976 – Nebula Award for Best Novel – nominacja
• 1976 – nagroda Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury – wygrana

• 1981 – Ragtime film fabularny – reż. Miloš Forman
• 1998 – Ragtime musical – Lynn Ahrens/Stephen Flaherty

• Michelle M. Tokarczyk: E. L. Doctorow's Skeptical Commitment. New York: Peter Lang Publishing, 2000, s. 89–111. via Questia. ISBN 0-8204-4470-7. (ang.).
• Hillary Chute. Ragtime, Kavalier & Clay, and the Framing of Comics. „MFS Modern Fiction Studies”. Vol. 54, Nr 2, s. 268–301, 2008. Johns Hopkins University Press. ISSN 0026-7724. OCLC 1645443. Project MUSE. [dostęp 2018-02-26]. (ang.). 
• Tracy L. Bealer. Emma's Touch: Capitalism, the Body and the Interruption of America’s "Golden Moment" in Doctorow's Ragtime. „Arizona Quarterly: A Journal of American Literature, Culture, and Theory”. Vol. 73, Nr 1, s. 113–133, 2017. Johns Hopkins University Press. ISSN 1558-9595. OCLC 300298446. Project MUSE. [dostęp 2018-02-26]. (ang.). 
• Conversations with E.L. Doctorow. Christopher D. Morris (red.). Jacson: University Press of Mississippi, 1999. Google Books. ISBN 1-57806-143-1. [dostęp 2018-02-26]. (ang.).