Robert Cena

Robert Cena
Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1863 ; Morawsko
Data i miejsce śmierci	13 grudnia 1945 ; Chłopice
	Poseł do austriackiej Rady Państwa kadencja IX
Okres	od 27 marca 1897; do 7 września 1900
Przynależność polityczna	Koło Polskie – Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe
Poprzednik	Leon Pastor
Następca	Tomasz Włazowski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Robert Cena (ur. 17 stycznia 1863 w Morawsku, zm. 13 grudnia^[a] 1945 w Chłopicach) – polski działacz ruchu ludowego w Galicji, poseł do austriackiej Rady Państwa^[1].

Życiorys

Ukończył szkołę ludową w Morawsku^[1]. Przez cztery lata służył jako podoficer artylerii w armii austriackiej^[2]. Prowadził gospodarstwo rolne, był aktywistą związków hodowców bydła i długoletnim członkiem Pierwszego Galicyjskiego Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików w Jarosławiu^[3].

Działalność w ruchu ludowym rozpoczął jako prominentny członek Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego, należał do grupy współpracowników ks. Stanisława Stojałowskiego^[4]^[5]^[6]. Był jednym z propagatorów zakładania kółek rolniczych^[7]. Za wystąpienia w czasie chłopskich protestów, a także za propagowanie czasopism wydawanych przez ks. Stojałowskiego „Wieniec” i „Pszczółka” (w których publikował) nałożono na niego karę kościelną odmowy udzielenia rozgrzeszenia^[8]. Zakaz ten był omijany przez dominikanów z Jarosławia^[2]. Robert Cena był współzałożycielem spółdzielni kredytowych w powiatach jarosławskim i cieszanowskim. Był doświadczonym mówcą na wiecach i zgromadzeniach^[9].

Chłop na dziesięciu morgach gruntu^[b], wybrany na posła w okręgu Jarosław–Cieszanów z kuryi IV-ej. Osobisty przyjaciel ks. Stojałowskiego, dałby się za niego porąbać. Wysłużony sierżant artyleryi, po niemiecku mówi poprawnie. Już na pierwszym posiedzeniu zwrócił na siebie uwagę zawadyacką miną, białym ordynarnym kożuchem i wielką dozą poufałości, z jaką rozmawiał z Luegerem, pierwszy raz w życiu widzianym. Lat liczy 35, wysoki, silnie zbudowany, twarz pociągła, sympatyczna. Obok Szajera należy do najskrajniejszych radykałów. Dawniej szewcem, kamieniarzem, aktorem, buchalterem, malarzem portrecistą i malarzem pokojowym, pisarzem dramatycznym i nowelistą, redaktorem, technicznym rysownikiem i rzeźbiarzem był.

„Przegląd Tygodniowy”, Warszawa 1897^[10]

W roku 1897 został wybrany (w IV kurii gmin wiejskich okręgu Jarosław-Cieszanów) z większością 88% głosów^[11]^[12] do parlamentu austriackiego – Rady Państwa w Wiedniu, gdzie zasiadał do roku 1900 należąc do grupy posłów Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego wchodzących do Koła Polskiego^[1]^[13]. W tym czasie dał się poznać jako skuteczny poseł opozycji^[14]^[15], m.in. zgłosił 9 wniosków i 6 interpelacji^[16]. W następnej kadencji kandydował nieskutecznie z okręgu łańcuckiego^[17].

Od roku 1911 był działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego, podobnie jak wszyscy wybitni współpracownicy ks. Stojałowskiego po jego śmierci, a od 1913 Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. Po przewrocie majowym 1926 roku pozostawał w opozycji do obozu Piłsudskiego^[2].

Według Adama Serdecznego, „jego nadrzędnym celem w życiu było ulżenie ciężkiej doli chłopskiej”^[2]. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Chłopicach^[2].

Rodzina i życie prywatne

Pochodził z patriotycznej rodziny chłopskiej z Morawska koło Jarosławia. Był synem Błażeja (ur. 1826) i Ewy (ur. 1829) z domu Poćwierz, którzy zmarli w 1880. Wychowywał się w rodzinie stryja. W 1890 poślubił Rozalię z domu Nietrzeba, miał z nią dwóch synów (Franciszka, który służył w armii Hallera i zmarł w Stanach Zjednoczonych oraz Krzysztofa, który zmarł bezpotomnie w Argentynie) i córkę^[1]. Po śmierci Rozalii Robert ożenił się z Zofią Pacułą, z którą miał czterech synów i córkę. W 2006 żył tylko syn Bogusław, który prowadził własne gospodarstwo w Morawsku^[2].

Uwagi

↑ Źródło austriackie podaje dzień 17 grudnia^[1]
↑ Gospodarstwo Roberta Ceny miało powierzchnię 18 morgów, czyli około 10 hektarów^[2]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e FranzF. Adlgasser FranzF., Kurzbiografie: Cena, Robert [online], Parlament Österreich Republik, Parlamentarier 1848–1918, Wer is wer [dostęp 2020-06-19] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AdamA. Serdeczny AdamA., Morawsko – od czasów starożytnych do końca XX wieku, wyd. 2, zawiera biografię Roberta Ceny, Jarosław – Łańcut: Techgraf, 2006, s. 83–107, ISBN 83-86697-63-6 .
↑ Sprawozdanie Wydziału I Galicyjskiego Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, Jarosław: I Galicyjskie Towarzystwo Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, 1912, 4 i 15 [dostęp 2019-10-07] .
↑ ŁukaszŁ. Szymański ŁukaszŁ., Powstanie i rozwój ruchu ludowego w Galicji na przełomie XIX i XX wieku, „Acta Erasmiana”, 6, Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2014, s. 97–109, ISSN 2451-2060 [dostęp 2020-06-19] .
↑ Józef SzczepanJ.S. Hospod Józef SzczepanJ.S., Chłopski Adwokat – Biografia Józefa Alojzego Hospoda (1861–1935), Rzeszów: Mitel, 2013, 125 i 130, ISBN 978-83-7667-142-0 [dostęp 2019-10-07] .
↑ GrzegorzG. Wnętrzak GrzegorzG., Ks. Stanisław Stojałowski i jego ruch polityczny w wyborach do austriackiej Rady Państwa i sejmu galicyjskiego w latach 1897–1911, AndrzejA. Waśko (red.), „Perspektywy kultury – Internet i kultura” (7), Kraków: Akademia Ignatianum, 2012, s. 150, ISSN 2081-1446 [dostęp 2019-10-07] .
↑ ZofiaZ. Kostka-Bieńkowska ZofiaZ., Wielki Strajk Chłopski w powiecie jarosławskim, „Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia”, t. XVII, 2008, s. 108–109, ISSN 0137-3358 .
↑ WaldemarW. Bałda WaldemarW., Ksiądz Stanisław Stojałowski: Radykał w sutannie. „Jego długie życie było nieustanną walką” [online], wycieczkinakresy.wordpress.com, 5 maja 2015 [dostęp 2017-04-09], Cytat: Nazywano go [ks Stojałowskiego] „ojcem ruchu ludowego”, „wielkim krzewicielem oświaty wśród ludu”, „obrońcą i męczennikiem sprawy ludowej”, „budzicielem rzesz ludowych”. Tytuły piękne, wdzięczność krótsza.(...) Dosyć wspomnieć, że ile razy nadeszła kampania wyborcza, tyle razy uniemożliwiano mu wzięcie w niej udziału zamykając go do więzienia. A był sadzany w więzieniu, ni mniej ni więcej, tylko 27 razy i przesiedział w niem ogółem około 9 lat .
↑ HenrykH. Grymuza HenrykH., Morawsko – niepospolita miejscowość, „Niedziela”, edycja przemyska (28), 2003 [dostęp 2017-04-08] .
↑ Wizerunki – Nowi posłowie galicyjscy. Robert Cena, „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, XXXII (16), Warszawa 1897, s. 192 [dostęp 2019-12-12] .
↑ Posłowie polscy w Wiedniu, „Dziennik Krakowski” (372), Kraków 1897, s. 3 [dostęp 2017-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-12], Cytat: Postać [Roberta] Ceny, ubarwiona jeszcze oryginalnym strojem, w którym pierwszy raz zasiadł w sobotę na krześle poselskim, wielce charakterystyczna. Wysoki, silnie zbudowany, twarz pociągła, kość nosowa silnie spłaszczona, oko żywe, usta na wpół otwarte – czapka barania na bakier, długi biały kożuch, pstrokatym karasem szamerowany – oto nasz poseł z Cieszanowa. Z temperamentu – najskrajniejszy z pośród kolegów wszystkich radykał .
↑ Wynik wyborów z czwartej kuryi dnia 16 marca w zachodniej Galicyi, „Związek Chłopski”, IV (9), Nowy Sącz: Stronnictwo Ludowe, 1897, s. 71, 72 [dostęp 2020-12-27] .
↑ DorotaD. Litwin-Lewandowska DorotaD., O polską rację stanu w Austrii: Polacy w życiu politycznym Austrii w okresie monarchii dualistycznej (1867–1918), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008, s. 320, ISBN 978-83-227-2944-1 .
↑ Polska baza osób – Polnische Personendatenbank [online], Robert Cena [dostęp 2017-04-08] .
↑ HaraldH. Binder HaraldH., Galizien in Wien: Parteien, Wahlen, Fraktionen und Abgeordnete im Übergang zur Massenpolitik, [w:] Studien zur Geschichte der Österreichisch-Ungarischen Monarchie, t. 29, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2005, 695 –715, ISBN 3-7001-3326-X [dostęp 2017-04-08] (niem.).
↑ Protokoły sesji XVI austriackiej rady Państwa w Wiedniu, 1899, 62 i 63 [dostęp 2017-04-08] (niem.).
↑ Przegląd polityczny, „Kurjer Warszawski”, 80 (348), 17 grudnia 1900, s. 2 [dostęp 2019-10-07] .

Bibliografia

Wieniec Polski – pismo polityczne ludowe, Lwów: Alexander Vogel, 25 (2 i 14), 1899 (dostępny w: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, mikrofisza BJ Mf.005706)
Andrzej Kudłaszyk: Ksiądz Stanisław Stojałowski. Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, 1998
Konstanty Turowski: Historia ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1989

[2] Źródło austriackie podaje dzień 17 grudnia^[1]

[11] Gospodarstwo Roberta Ceny miało powierzchnię 18 morgów, czyli około 10 hektarów^[2]

[:1-1] FranzF. Adlgasser FranzF., Kurzbiografie: Cena, Robert [online], Parlament Österreich Republik, Parlamentarier 1848–1918, Wer is wer [dostęp 2020-06-19] .

[:0-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AdamA. Serdeczny AdamA., Morawsko – od czasów starożytnych do końca XX wieku, wyd. 2, zawiera biografię Roberta Ceny, Jarosław – Łańcut: Techgraf, 2006, s. 83–107, ISBN 83-86697-63-6 .

[4] Sprawozdanie Wydziału I Galicyjskiego Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, Jarosław: I Galicyjskie Towarzystwo Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, 1912, 4 i 15 [dostęp 2019-10-07] .

[5] ŁukaszŁ. Szymański ŁukaszŁ., Powstanie i rozwój ruchu ludowego w Galicji na przełomie XIX i XX wieku, „Acta Erasmiana”, 6, Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2014, s. 97–109, ISSN 2451-2060 [dostęp 2020-06-19] .

[6] Józef SzczepanJ.S. Hospod Józef SzczepanJ.S., Chłopski Adwokat – Biografia Józefa Alojzego Hospoda (1861–1935), Rzeszów: Mitel, 2013, 125 i 130, ISBN 978-83-7667-142-0 [dostęp 2019-10-07] .

[7] GrzegorzG. Wnętrzak GrzegorzG., Ks. Stanisław Stojałowski i jego ruch polityczny w wyborach do austriackiej Rady Państwa i sejmu galicyjskiego w latach 1897–1911, AndrzejA. Waśko (red.), „Perspektywy kultury – Internet i kultura” (7), Kraków: Akademia Ignatianum, 2012, s. 150, ISSN 2081-1446 [dostęp 2019-10-07] .

[8] ZofiaZ. Kostka-Bieńkowska ZofiaZ., Wielki Strajk Chłopski w powiecie jarosławskim, „Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia”, t. XVII, 2008, s. 108–109, ISSN 0137-3358 .

[9] WaldemarW. Bałda WaldemarW., Ksiądz Stanisław Stojałowski: Radykał w sutannie. „Jego długie życie było nieustanną walką” [online], wycieczkinakresy.wordpress.com, 5 maja 2015 [dostęp 2017-04-09], Cytat: Nazywano go [ks Stojałowskiego] „ojcem ruchu ludowego”, „wielkim krzewicielem oświaty wśród ludu”, „obrońcą i męczennikiem sprawy ludowej”, „budzicielem rzesz ludowych”. Tytuły piękne, wdzięczność krótsza.(...) Dosyć wspomnieć, że ile razy nadeszła kampania wyborcza, tyle razy uniemożliwiano mu wzięcie w niej udziału zamykając go do więzienia. A był sadzany w więzieniu, ni mniej ni więcej, tylko 27 razy i przesiedział w niem ogółem około 9 lat .

[10] HenrykH. Grymuza HenrykH., Morawsko – niepospolita miejscowość, „Niedziela”, edycja przemyska (28), 2003 [dostęp 2017-04-08] .

[12] Wizerunki – Nowi posłowie galicyjscy. Robert Cena, „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, XXXII (16), Warszawa 1897, s. 192 [dostęp 2019-12-12] .

[anno.onb.ac.at-13] Posłowie polscy w Wiedniu, „Dziennik Krakowski” (372), Kraków 1897, s. 3 [dostęp 2017-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-12], Cytat: Postać [Roberta] Ceny, ubarwiona jeszcze oryginalnym strojem, w którym pierwszy raz zasiadł w sobotę na krześle poselskim, wielce charakterystyczna. Wysoki, silnie zbudowany, twarz pociągła, kość nosowa silnie spłaszczona, oko żywe, usta na wpół otwarte – czapka barania na bakier, długi biały kożuch, pstrokatym karasem szamerowany – oto nasz poseł z Cieszanowa. Z temperamentu – najskrajniejszy z pośród kolegów wszystkich radykał .

[14] Wynik wyborów z czwartej kuryi dnia 16 marca w zachodniej Galicyi, „Związek Chłopski”, IV (9), Nowy Sącz: Stronnictwo Ludowe, 1897, s. 71, 72 [dostęp 2020-12-27] .

[15] DorotaD. Litwin-Lewandowska DorotaD., O polską rację stanu w Austrii: Polacy w życiu politycznym Austrii w okresie monarchii dualistycznej (1867–1918), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008, s. 320, ISBN 978-83-227-2944-1 .

[16] Polska baza osób – Polnische Personendatenbank [online], Robert Cena [dostęp 2017-04-08] .

[17] HaraldH. Binder HaraldH., Galizien in Wien: Parteien, Wahlen, Fraktionen und Abgeordnete im Übergang zur Massenpolitik, [w:] Studien zur Geschichte der Österreichisch-Ungarischen Monarchie, t. 29, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2005, 695 –715, ISBN 3-7001-3326-X [dostęp 2017-04-08] (niem.).

[18] Protokoły sesji XVI austriackiej rady Państwa w Wiedniu, 1899, 62 i 63 [dostęp 2017-04-08] (niem.).

[19] Przegląd polityczny, „Kurjer Warszawski”, 80 (348), 17 grudnia 1900, s. 2 [dostęp 2019-10-07] .

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]