Skowronek białoskrzydły[4], kalandra białoskrzydła[5] (Alauda leucoptera) – gatunek małego ptaka z rodzinyskowronków (Alaudidae), występujący głównie w Azji Środkowej i południowo-zachodniej Rosji. Do Polski zalatuje wyjątkowo[6]. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
Skowronka białoskrzydłego opisał w 1789 Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiegoSystema Naturae, nadając mu nazwęAlauda sibirica[2][7]. Później gatunek został przeniesiony do rodzaju Melanocorypha. Już w XX wieku okazało się, że nazwa Tanagra siberica Sparrman, 1786 jest młodszym synonimemMelanocorypha yeltoniensis (Forster, 1768) (kalandry czarnej), a zatem w rodzaju Melanocorypha epitet gatunkowy sibirica był już zajęty przez starszą nazwę Sparrmana i dla skowronka białoskrzydłego należało znaleźć nową nazwę naukową[8]. W 1933 Hartert i Steinbacher zasugerowali, by nazwać go Melanocorypha leucoptera, wykorzystując nazwę nadaną temu ptakowi przez Pallasa[8]. Autor ten opisał skowronka białoskrzydłego w 1811 pod nazwą Alauda leucoptera, a jako miejsce typowe wskazał Step Barabiński[9]. W 2013 Mlíkovský wykazał, że Pallas nie jest autorem nazwy Alauda leucoptera, gdyż została ona użyta przez Hablizla[a] w pracy opublikowanej anonimowo w języku rosyjskim w 1785[8]. Badacze ci znali się osobiście, tak więc najprawdopodobniej Pallas wykorzystał nazwę z publikacji Hablizla[8]. Mlíkovský zasugerował, by używać odtąd nazwy Melanocorypha leucoptera (Hablizl, 1785), a miejsce typowe zmienić na Krym[8], ale propozycja ta nie zyskała akceptacji innych systematyków[10].
Ptak ten gniazduje od południowo-zachodniej Rosji (na południe po tereny położone na północny zachód od Morza Kaspijskiego) na wschód po jezioro Bałchasz w Kazachstanie[12]. Większość populacji wędrowna[12]. Zimuje w południowo-zachodniej części zasięgu lęgowego i dalej na zachód po rejon na północ od Morza Czarnego oraz na południe po północny Iran[3][12].
W Polsce stwierdzony 4 razy, po raz ostatni w maju 1993 roku w Będziemyślu na Podkarpaciu[13]. Stwierdzenie z 1978 roku zostało odrzucone przez Komisję Faunistyczną[14].
Morfologia
Gatunek dość duży jak na skowronka, masywny, zwykle około 17–19 cm długości z rozpiętością skrzydeł sięgającą 35 cm. Masa ciała: samce 40–52 g, samice 36–48 g[12]. Samiec posiada rdzawą czapeczkę oraz pokrywy skrzydłowe. Upierzenie samicy mniej kontrastowe. U obu płci skrzydło barwy kasztanowatej z charakterystycznym białym paskiem na tylnej krawędzi[15].
Ekologia i zachowanie
Biotop
Skowronek białoskrzydły występuje głównie na płaskim lub lekko pofałdowanym stepie (w tym porośniętym przez rośliny z rodzaju Artemisia), rzadziej na polach uprawnych. Poza sezonem lęgowym występuje w szerszym zakresie siedlisk trawiastych, w tym na ścierniskach[3].
IUCN uznaje skowronka białoskrzydłego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 100–500 tysięcy dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
↑ abcdeAlström, P.: White-winged Lark (Melanocorypha leucoptera). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)].
