Socjaldemokratyczna Partia Wolnego Miasta Gdańska

Socjaldemokratyczna Partia Wolnego Miasta Gdańska (niem. SP – Sozialdemokratische Partei der Freien Stadt Danzig) – partia polityczna działającą w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1919-1936.

W 1919, gdański oddział Socjaldemokratycznej Partii Niemiec odłączył się od swojej macierzystej organizacji i powołał własną partię. Nowa partia utrzymywała jednak bardzo bliskie kontakty z SPD i miała program polityczny zbliżony do programu niemieckiej socjaldemokracji. SP współrządziła Gdańskiem w koalicji z partiami centrowymi od sierpnia 1925 do października 1926 i ponownie od stycznia 1928 do sierpnia 1930. W 1930 po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów (nazistów), socjaldemokraci przeszli do opozycji. W celu obrony przed atakami rosnących w siłę nazistów, powołali paramilitarną bojówkę Arbeiter-Schutzbund, liczącą 4,5 tys. członków^[1]. W październiku 1936 roku 120 polityków SP zostało aresztowanych i ostatecznie 14 października partię zdelegalizowano^[1].

Gdańska partia socjaldemokratyczna czerpała wzorce organizacyjne od SPD. Najwyższym organem partii był Kongres (Parteitag), który był zwoływany co roku w kwietniu. Kongres wybierał Prezydium Partii oraz Komisję Rewizyjną. W 1928 partia liczyła 5418 członków, w tym 950 kobiet^[1].

W latach 1919–1920 przewodniczącym był Julius Gehl, a od 1921 do rozwiązania partii w 1936 Arthur Brill. Funkcję sekretarza pełnił Johannes Mau^[1]. Partia była aktywna w gdańskim ruchu związkowym, który formalnie był niezależny, lecz praktycznie w pełni kontrolowany przez socjaldemokratów. Organizacją młodzieżową była Arbeiterjugendbund, licząca 450 członków^[1].

Organem prasowym SP był ukazujący się w latach 1920-1936 dziennik Danziger Volksstimme.

Partia była członkiem Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej. Arthur Brill był w latach 1929-1936 członkiem jej Komitetu Wykonawczego^[1]. Od 1931 do 1934 miejsce w Komitecie dzielił z Johannem Kowollem z Niemieckiej Socjalistycznej Partii Pracy w Polsce.

 Osobny artykuł: Volkstag.

• Marek Andrzejewski Socjaldemokratyczna Partia Wolnego Miasta Gdańska: 1920-1936. Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.