Była jedną z niepodległościowych organizacji niezależnych, wywodzących się z NSZZ „Solidarność”, powstałych w konsekwencji delegalizacji „Solidarności” przez komunistyczne władze PRL oraz wprowadzenia stanu wojennego.
Głównym celem SW było całkowite odsunięcie od władzy komunistów i przywrócenie Polsce suwerenności. Działalność podziemna Solidarności Walczącej to przede wszystkim szerokie propagowanie idei wolności, zwalczanie propagandy komunistycznej oraz przywrócenie w obiegu społecznym prawdziwych informacji historycznych. Realizowano to poprzez budowę silnej, wolnej od cenzury struktury wydawniczej. Solidarność Walcząca organizowała masowe demonstracje uliczne.
Oryginalne, niespotykane w innych ugrupowaniach podziemnych, cechy SW to fraktalna[1] struktura organizacyjna, ograniczająca zagrożenia zewnętrzne, oraz systematyczne działania kontrwywiadowcze[2] przeciwko Służbie Bezpieczeństwa, służące zresztą również innym organizacjom podziemnym. Finansowo SW wspierała się składkami sympatyków, również zagranicznych, a także sprzedażą kartek i znaczków, druków okolicznościowych oraz kaset magnetofonowych.
SW nawiązywała do tradycji Armii Krajowej, miała podobną przysięgę, własny sztandar i podziemną pocztę. Jej hasło brzmiało „Wolni i Solidarni”, a logo przedstawiało litery SW ułożone w znak kotwicy, symbol nadziei i wierności tradycji Polski Walczącej[3].
Solidarność Walczącą powołali we Wrocławiu w czerwcu 1982 działacze stanowiący trzon podziemnego Regionalnego Komitetu Strajkowego „Solidarności”, którzy nie zgadzali się z kierownictwem RKS w sprawie metod i strategii działania.
Pierwszym sukcesem SW były manifestacje 13 i 26 czerwca 1982. Na wezwanie redakcji pisma „Solidarność Walcząca” (wbrew stanowisku RKS) na ulice Wrocławia wyszły tysiące mieszkańców. Demonstracje przekształciły się w wielogodzinne walki uliczne, wznoszono barykady, niejednokrotnie zmuszając oddziały ZOMO do wycofania się[4]. SW była współorganizatorem największej wrocławskiej demonstracji stanu wojennego 31 sierpnia 1982 r. Relacje na żywo z tej demonstracji nadawało Radio SW[5].
Rola SW w oporze społecznym wzrosła do tego stopnia, że Służba Bezpieczeństwa uznała ją za zagrożenie dla systemu. W sierpniu 1985 roku szef SB gen. Władysław Ciastoń podjął decyzję[6] w sprawie „rozpoznania, rozpracowania i zlikwidowania organizacji Solidarność Walcząca”, angażując w działanie przeciw niej „wszystkie jednostki organizacyjne Służby Bezpieczeństwa”. Ogólnokrajowemu rozpracowaniu SW nadano kryptonim „Ośmiornica”[7]. Była to największa operacja MSW od roku 1981. Mimo zaangażowania dużych sił przez służby specjalne, nie doszło do znaczącego ograniczenia działalności SW[8]. Rozpracowywaniem Solidarności Walczącej zajmowała się również enerdowska STASI w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania „Sycylia”[9]. O poszczególnych działaniach była informowana sowiecka KGB.
Po aresztowaniu w październiku 1987 Kornela Morawieckiego funkcję przewodniczącego SW objął Andrzej Kołodziej, a gdy i jego aresztowano – Jadwiga Chmielowska. Codzienną działalnością SW kierowali w tym czasie Andrzej Zarach, Wojciech Myślecki i Zbigniew Jagielłło. W maju 1988 r. Morawiecki i Kołodziej zostali deportowani z Polski. Po odbyciu politycznej podróży do kilku krajów (Wielka Brytania, Francja, Włochy, USA) Morawiecki powrócił nielegalnie do Polski i do podziemia, ponownie obejmując przywództwo SW.
W roku 1989 SW sprzeciwiła się porozumieniu z komunistami, do którego przystąpiła część opozycji w Polsce („okrągły stół”), motywując to racjami moralnymi i politycznymi.
W 1990 spośród działaczy oraz środowiska Solidarności Walczącej powstała Partia Wolności[10]. Kandydat Partii Wolności na prezydenta, Kornel Morawiecki, po zgłoszeniu swej kandydatury nie zebrał wymaganych 100 tys. podpisów. W czasie telewizyjnej kampanii wyborczej przed kamerami telewizyjnymi demonstracyjnie wywrócił okrągły stół.
Formalnie rozwiązanie organizacji nastąpiło w roku 1992. 17 stycznia 2007 r. powołane zostało kombatanckie Stowarzyszenie Solidarność Walcząca[11].
15 czerwca 2007 roku, 76 czołowych działaczy Solidarności Walczącej zostało odznaczonych przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżami Odrodzenia Polski[12].
4 lipca 2009 roku w Wilnie pięciu działaczy Autonomicznego Wydziału Wschodniego Solidarności Walczącej zostało odznaczonych przez Prezydenta Litwy Valdasa Adamkusa Medalem Orderu Za zasługi wobec Litwy[13] (Jadwiga Chmielowska, Tadeusz Markiewicz, Maciej Ruszczyński, Piotr Pacholski, Piotr Hlebowicz[14]).
Poza Polską Solidarność Walczącą reprezentowali przedstawiciele zagraniczni: Tadeusz Warsza[19] (Wielka Brytania), Andrzej Wirga[20] (Niemcy), Ewa Kubasiewicz (szefowa przedstawicielstw)[21] i Rafał Gan-Ganowicz[22] (Francja), Jerzy Jankowski[23] (Norwegia), Ewa Zając[24] (Szwajcaria), Kazimierz Michalczyk[25] (Berlin Zachodni), Zbigniew Bełz[26] (Kanada), Jarosław Świątek[26] (USA).
Działalność wydawnicza
Powielacz Rex-Rotary 1050 produkcji duńskiej. Został zniszczony podczas aresztowań dokonanych przez MO i SB w grudniu 1987 lub 1988 roku. Należał do Solidarności Walczącej Trójmiasto
Solidarność Walcząca wydawała i drukowała liczne broszury i książki oraz 134 periodyki[27], z których najbardziej znane są „Biuletyn Dolnośląski”, „Solidarność Walcząca”[28], „Wiadomości Bieżące” „Replika” (Wrocław), „Czas”, „Solidarność Walcząca” (Poznań), „Europa”, „Alternatywa”, „WiS” (Warszawa), „Gencjana” (Jelenia Góra), „Gryf” (Szczecin), „PIK” (Katowice), „Wolność” (Łódź), „Solidarność Zwycięży” (Kraków), „Vade Mecum” (Wrocław-Kraków) oraz „Galicja” (Rzeszów). SW drukowała także pisma innych organizacji podziemnych. W ramach „dywersji ideologicznej” wydawany był przez SW Trójmiasto „Żołnierz Solidarny”[29] (Marek Czachor). Wydawcą wszystkich druków organizacji była Agencja Informacyjna SW (we Wrocławiu kierowała nią Zofia Maciejewska[30]). W latach 1988–1990 AISW wydawała swój miesięczny serwis prasowy, rozprowadzany w kraju i za granicą na dyskietkach komputerowych.
W 1986 roku, SW Oddział Trójmiasto[31] utworzył wydawnictwo książkowe "Petit", które w warunkach konspiracji wydało 17 książek: „Sowietyzacja Ludowego Wojska Polskiego" S. Pitka, „Dziennik pisany nocą" Gustaw Herling-Grudziński, „Matka noc" Kurt Vonnegut, „Zbyt głośna samotność" Bohumil Hrabal, „Głos z Gułagu" Olgierd Wołyński, „Wielki blef – rzecz o Gorbaczowie" Konstanty Sanducci, 500 numer „Kultury" paryskiej, „Zaciskanie pięści - rzecz o Solidarności Walczącej" Alfred Znamierowski, „I powraca wiatr" Władimir Bukowski, "Akwarium" Wiktor Suworow, „Koran" po rosyjsku, z przeznaczeniem dla Tatarów krymskich, „KGB" Marek Ciesielczyk, „NSZ" Zbigniew S. Siemaszko, „Kampania Wrześniowa na Polesiu i Wołyniu 17.IX,1939 – 1.X.1939" gen. Wilhelm Orlik-Rückemann, „Kondotierzy" Rafał Gan-Ganowicz, "Polska z oddali – prawda z bliska" Stefan Wysocki, „Diabelska Alternatywa" Frederick Forsyth.
SW wspomagała antykomunistyczne organizacje poza Polską – także w Związku Radzieckim, w szczególności publikując wydawnictwa w językach rosyjskim[32], ukraińskim, czeskim[27], wydawała też po rosyjsku ulotki adresowane do żołnierzy sowieckich stacjonujących w Polsce.
Od momentu powstania do 1989 SW, jako jedyna organizacja podziemna w Polsce, nadawała każdego tygodnia audycje własnego radia we Wrocławiu[33], a także sporadycznie w Warszawie, Trójmieście, Poznaniu, Rzeszowie, Zakopanem[34].
Grupy autonomiczne
W ramach SW działały również grupy o różnym stopniu autonomii, np. Agencja Fotograficzna „Dementi” (od 1983 poza SW), Robotnicze Wydawnictwo „Feniks”[35], Agencja Fotograficzna SW, warszawskie Grupy Wykonawcze, Grupa „Alternatywa”[36], Grupa „Horyzont”.
W latach 1988–1992 działacze i współpracownicy Autonomicznego Wydziału Wschodniego SW – m.in. Leszek Bednarczuk, Marek Biesiada, Selim Chazbijewicz, Jadwiga Chmielowska (współprzewodnicząca), Karol Gwoździewicz, Piotr Hlebowicz (współprzewodniczący), Józef Janiszewski, Lech Jęczmyk, Janusz Kamocki, Tadeusz Markiewicz, Kazimierz Michalczyk, Wioletta i Lech Osiakowie, Piotr Pacholski, Maciej Ruszczyński, Sebastian Rybarczyk, Wojciech Stando, Roman Zaleski[37] – udzielali znaczącej pomocy sprzętowej, materiałowej i szkoleniowej (także informacyjnej i politycznej) działaczom niepodległościowym Litwy, Łotwy, Estonii, Ukrainy, Białorusi, a także Mołdawii, Gruzji, Kazachstanu, Armenii, Azerbejdżanu, Uzbekistanu, Rosji[38]. Z Wydziałem Wschodnim SW współpracowali rosyjscy emigranci na Zachodzie, m.in. Natalja Gorbaniewska (Paryż) i Władimir Bukowski (Londyn). Działalność Wydziału wspierał amerykański Instytut na rzecz Demokracji w Europie Wschodniej[39] (Irena Lasota). Książki w języku rosyjskim, angielskim, ukraińskim przemycane przez Wydział Wschodni SW do ZSRR były przywożone do Polski z Londynu (Nina Karsov[40]) i Sztokholmu (Józef Lebenbaum) via Berlin Zachodni (Kazimierz Michalczyk).
Grupy Wykonawcze Solidarności Walczącej to podziemna komórka oddziału warszawskiego SW powstała na początku 1986 w podwarszawskich Łomiankach. GW zostały utworzone z inicjatywy działaczy SW związanych z pismem „Alternatywa”: Adama Cymborskiego[41], Tomasza Szostka i Jacka Guzowskiego.
Podstawowymi działaniami Grup Wykonawczych Solidarności Walczącej było prowadzenie akcji ulotkowych, wywieszanie transparentów, malowanie niepodległościowych haseł oraz ochrona uczestników demonstracji i wieców. Trzon grupy tworzyło dziesięć zaprzysiężonych osób, które dowodziły 4-6 osobowymi podgrupami. Wyznaczaniem zadań dla poszczególnych sekcji zajmował się Jacek Guzowski. Grupy Wykonawcze wydawały pisma: „Warszawski Biuletyn Uliczny” oraz „WIS”.
Koncepcje działania Solidarności Walczącej podzielała powstała w połowie lat 80. Federacja Młodzieży Walczącej, aktywna zwłaszcza w Gdańsku i Wrocławiu.
Solidarność Walcząca działała w oparciu o Program Organizacji Solidarności Walczącej tworzony od 1982, którego najpełniejsza wersja ukazała się w 1987. Od momentu powstania w swoim programie głosiła całkowity upadek komunizmu, niepodległość Polski i innych narodów zniewolonych przez komunizm, niepodległość republik radzieckich, zjednoczenie Niemiec przy zachowaniu narzuconych jałtańskim porządkiem granic powojennych. Proponując wizję Polski po upadku komunizmu, Solidarność Walcząca podkreślała potrzebę solidaryzmu społecznego i samorządności oraz odwoływała się do wartości wynikających z nauczania Kościoła katolickiego.
Krzyż Solidarności Walczącej
Krzyż Solidarności Walczącej
Awers i rewers
Baretka
Ustanowiono
16 kwietnia 2010
Odznaka pamiątkowa wprowadzona 16 kwietnia 2010 przez Przewodniczącego Solidarności Walczącej Kornela Morawieckiego dla upamiętnienia wysiłku członków i współpracowników organizacji w latach 1982–1991 oraz osób szczególnie zasłużonych w walce o „Wolność i Solidarność między ludźmi i narodami”. Nadawany jest działaczom i współpracownikom Solidarności Walczącej.
Kapituła Krzyża Solidarności Walczącej liczyła 29 osób powołanych jednorazowo przez Przewodniczącego Solidarności Walczącej, Kornela Morawieckiego. Krzyż nadawany jest w Polsce. Jego nadawanie zostanie uznane za zakończone z chwilą, gdy zostanie przy życiu mniej niż trzech członków Kapituły Krzyża[42]. Autorką projektu Krzyża Solidarności Walczącej jest artystka-rzeźbiarka, Ludwika Ogorzelec[43], która także była zaprzysiężonym członkiem Solidarności Walczącej od początku jej istnienia w 1982 we Wrocławiu.
Film „25 lat później…”, realizacja Tomasz Jaworski, Agencja Produkcji Audycji Telewizyjnych dla Redakcji Publicystyki Program 1 TVP SA, 2007.
„Głową mur przebijesz. Solidarność Walcząca”, scenariusz i reżyseria Leszek Furman, Grażyna Ogrodowska, 45 min. 2007.
„Pod prąd” – Ewa Kubasiewicz-Houée, Jerzy Zalewski.
„Pod Prąd” – Jadwiga Chmielowska, Jerzy Zalewski[44].
Film Zbysława Kaczmarka „Wolni i Solidarni” o poznańskiej SW, 2012, Wydawca: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
W grudniu 2016 premierę miał film Pawła Przewoźnego o Solidarności Walczącej[45]: „SW-Historia Solidarności Walczącej”[46].
Igor Janke, Tvrz: Bojující Solidarita – podzemní armada. Edice Moderni Dejiny, Praha 2016, ISBN 978-80-905942-5-8.
Alfred Znamierowski, Niezłomni. Solidarność Walcząca.Editions Spotkania, Warszawa 2016, ISBN 978-83-796522-8-0.
W latach 2016–2017 r. w ramach uczczenia obchodów jubileuszu 35-lecia SW zainicjowano we Wrocławiu serię wydawniczą „Z historii Solidarności Walczącej” (Wydawnictwo Lena) w ramach której wydano:
Hanna Labrenz-Weiss, Operativer Vorgang „Sizilien” – operacyjne rozpracowanie „Solidarności Walczącej” przez SB, Stasi i KGB w świetle dokumentów wschodnioniemieckiej policji politycznej, Wrocław 2016.
Norbert Wójtowicz, Współpraca Organizacji „Wolna Polska” i Grupy Logistycznego wsparcia Podziemia za Stuttgartu z Solidarnością Walczącą, Wrocław 2017.
Zbigniew Rutkowski, Uwolnić Kornela Morawieckiego!, Wrocław 2017.
Andrzej Kołodziej, Roman Zwiercan, ...o godność i wolność. Po prostu... Solidarność Walcząca w Trójmieście w latach 1982–1990, Wyd. Magnes, Kościerzyna 2010, ISBN 978-83-62118-00-7.
Andrzej Kołodziej, Roman Zwiercan, ...o godność i wolność. Po prostu... Solidarność Walcząca w Trójmieście w latach 1982–1990, Wydanie drugie, uzupełnione. Wyd. Fundacja Pomorska Inicjatywa Historyczna, Kościerzyna 2010, ISBN 978-83-62471-00-3.
Solidarność Walcząca, WłodzimierzW.Domagalski (oprac.), Warszawa: Fundacja Odpowiedzialność Obywatelska, 2010, ISBN 978-83-921513-1-9, OCLC750836943. Brak numerów stron w książce
Solidarność Walcząca w dokumentach, t. I: W oczach SB, wybór, wstęp i opracowanie Łukasz Kamiński, Wojciech Sawicki, Grzegorz Waligóra, Warszawa 2007, 700 s. (seria „Dokumenty” t. 19), ISBN 978-8360464397.
Solidarność Walcząca w dokumentach, t. II, cz. 1: Materiały własne, wybór, wstęp i opracowanie Kamil Dworaczek, Grzegorz Waligóra, Warszawa 2016, 628 s. (seria „Dokumenty”, t. 60), ISBN 978-8380980105.
MałgorzataM.Wanke-JakubowskaMałgorzataM., MariaM.Wanke-JerieMariaM., Ja służę Polsce. Jan Pawłowski. 1945-2005. Twórca podziemnego kontrwywiadu, Wrocław: Profil, 2015, ISBN 978-83-942764-0-9, OCLC924814062. Brak numerów stron w książce
Włodzimierz Suleja, Jak coś trzeba, to trzeba. Władysław Sidorowicz. 1945-2014. Profil, Wrocław 2014, ISBN 978-83-936337-7-7.
Kamil Dworaczek, Chodziło mi o Polskę. Barbara Sarapuk. 1940-2015. Profil, Wrocław 2016, ISBN 978-8394276485.
