Stan natury (filozofia)

Ten artykuł dotyczy pojęcia z zakresu filozofii. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Stan natury – pojęcie z zakresu filozofii politycznej, używane w teoriach umowy społecznej, oznaczające stosunki międzyludzkie w okresie przed zapoczątkowaniem procesu socjalizacji i powstaniem państw. W szerszym znaczeniu oznacza stosunki między jednostkami, jakie istniały przed powstaniem prawa pozytywnego. Może być niekiedy określany jako anarchia.

Pojęciem tym posługiwali się filozofowie (m.in. John Locke, Thomas Hobbes, Morelly) tłumacząc przyczyny zawiązania społeczeństwa i państw. W zależności od poglądów, stan natury posiadał zabarwienie pozytywne lub negatywne.

Locke uważał, że stan natury cechowała ogólna szczęśliwość ludzi. Jednak ze względu na to, że każdy posiadał prawo sądzenia i wymierzania sprawiedliwości, wśród ludzi panowała niepewność, która w rezultacie skłoniła ich do zawiązania społeczeństwa, to zaś ustanowiło rząd.

Hobbes w przeciwieństwie do Locka uważał, że ze względu na egoizm, który prowadzi do chęci zdobywania władzy i zaszczytów, ludzie w stanie natury nieustannie walczyli. Jednocześnie obawa przed śmiercią w nieustannych walkach i brak możliwości rozwoju, doprowadziły ludzi do wniosku, że muszą się oni poddać pewnej, wspólnej dla wszystkich, władzy. W ten sposób ze stanu natury powstał twór łączący cechy społeczeństwa i państwa opisany w Lewiatanie.