Słowacka Republika Rad

Słowacka Republika Rad

Slovenská republika rád

1919
czerwona gwiazda Flaga
Dewiza: Proletári všetkých krajín, spojte sa! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!)
Ustrój polityczny	republika socjalistyczna
Stolica	Prešov
Data powstania	16 czerwca 1919
Data likwidacji	7 lipca 1919
Premier	Antonín Janoušek
Język urzędowy	słowacki
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Słowacka Republika Rad (słow. Slovenská republika rád) – efemeryczne państwo istniejące w południowej i wschodniej Słowacji w połowie 1919 roku.

Po ogłoszeniu w październiku 1918 roku powstania Węgierskiej Republiki Ludowej, nowy rząd zaproponował Słowakom autonomię w zamian za pozostanie w ramach ich państwa. Słowacy odrzucili ofertę i wraz z Czechami utworzyli państwo czechosłowackie. W listopadzie 1918 roku teren Słowacji został zajęty przez wojska czeskie, z czym rząd Węgier nie mógł się pogodzić^[1]. Sytuacja uległa dalszej zmianie, gdy Komunistyczna Partia Węgier, wespół z socjaldemokratami, w marcu 1919 roku przejęła władzę na Węgrzech, tworząc tam państwo o nazwie Węgierska Republika Rad. Rewolucjoniści węgierscy nie zaakceptowali utraty Słowacji (i innych obszarów które Węgry straciły po 1918 roku) i dokonały uderzenia na Czechosłowację^[2].

Na zajętych terenach południowej i wschodniej Słowacji, proklamowano 16 czerwca 1919 roku powstanie Słowackiej Republiki Rad ze stolicą w Preszowie^[3], na czele której stanął czeski dziennikarz i działacz komunistyczny Antonín Janoušek. W skład rządu weszli głównie radykalni socjaldemokraci czescy i słowaccy^[4]. Rewolucyjny rząd w trakcie krótkiego czasu działania znacjonalizował banki, wprowadził system emerytalny oraz zwolnił z podatków najbiedniejszych chłopów. Rząd rozpoczął również formowanie armii słowackiej^[5].

Pod naciskiem państw Ententy i kontrofensywy czechosłowackiej, wojska węgierskie opuściły terytorium Słowacji. Pozbawiona wsparcia Słowacka Republika Rad została zlikwidowana 7 lipca 1919 roku przez wojska czechosłowackie wraz ze wspomagającą je 1 Brygadą Górską Armii Halickiej^[6].

• Tadeusz Dąbkowski, Ukraiński ruch narodowy 1912-1923, Warszawa 1985
• Jelinek, Yeshayahu (1958). «Nationalism in Slovakia and the Communists, 1918-1929». Slavic Review 35 (1): 65–85.
• Toma, Peter A. (1958). «The Slovak Soviet Republic of 1919». American Slavic and East European Review 17 (2): 203–215.
• Vermes, Gabor (1973). «The Agony of Federalism in Hungary under the Karolyi Regime, 1918/1919». East European Quarterly 6 (4): 487–503.
• Völgyes, Iván (1971). Hungary in Revolution, 1918-19: Nine Essays. University of Nebraska Press. s. 219. ISBN 978-0-8032-0788-2.