Taşoz

Taşoz

Klasa	niszczyciel
Typ	Samsun
Historia
Stocznia	Schneider, Nantes
Położenie stępki	czerwiec 1906
Wodowanie	1907
Imperium Osmańskie
Wejście do służby	1907
Turcja
Wycofanie ze służby	1932
Los okrętu	złomowany w 1949
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 284 tony
Długość	całkowita: 58,2 metra między pionami: 56,3 metra
Szerokość	6,3 metra
Zanurzenie	2,8 metra
Napęd
2 maszyny parowe o łącznej mocy 5950 KM 2 kotły, 2 śruby
Prędkość	28 węzłów
Zasięg	975 Mm przy prędkości 15 węzłów
Uzbrojenie
1 działo kal. 65 mm 4 działa kal. 47 mm (4 x I) 6 torped
Wyrzutnie torpedowe	2 × 450 mm (2 x I)
Załoga	67

Taşoz – turecki niszczyciel z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we Francji jednostek typu Samsun. Okręt został zwodowany w 1907 roku w stoczni Schneidera w Nantes, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł w 1907 roku. Niszczyciel wziął udział w wojnie włosko-tureckiej, I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, a po remoncie w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1932 roku. Okręt został złomowany w 1949 roku.

Niszczyciele typu Samsun^[a] zostały zamówione przez Turcję we Francji w 1906 roku^[2][3]. Kontrakt na budowę jednostek podpisano 22 stycznia 1906 roku^[4]. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – Durandal^[2][3].

„Taşoz” zbudowany został w stoczni Schneidera w Nantes^[2][5] . Stępkę okrętu położono w czerwcu 1906 roku, a zwodowany został w 1907 roku^[3][5] .

Okręt był niszczycielem z kadłubem wykonanym ze stali o długości całkowitej 58,2 metra (między pionami 56,3 metra) szerokości 6,3 metra i zanurzeniu 2,8 metra^[5] [6]. Wyporność normalna wynosiła 284 tony^[2][5] [b]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania SACAG o łącznej mocy 5950 KM, do których parę dostarczały dwa kotły typu Normand^[6][7]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 28 węzłów^[2][8]. Okręt zabierał zapas 70 ton węgla, co zapewniało zasięg wynoszący 975 Mm przy prędkości 15 węzłów^[5] [9][c].

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się: pojedyncze działo kalibru 65 mm QF M1902 L/50 z zapasem 300 nabojów i cztery pojedyncze szybkostrzelne działa kal. 47 mm QF M1902 L/50 (z łącznym zapasem 1200 nabojów)^[5] [6]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem sześciu torped^[6][7].

Załoga okrętu składała się z 67 oficerów, podoficerów i marynarzy^[2][6][d].

„Taşoz” został przyjęty w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w 1907 roku w Stambule^[5] [6]. 1 października 1911 roku, po wybuchu wojny włosko-tureckiej, „Taşoz” wraz z siostrzanymi niszczycielami „Samsun”, „Basra” i „Yarhisar” wszedł w skład zespołu floty osmańskiej skierowanego do obrony Dardaneli (składającego się oprócz nich z pancerników „Barbaros Hayreddin”, „Turgut Reis” i „Mesudiye”(inne języki) oraz torpedowca „Demirhisar”), jednak już nazajutrz wszystkie okręty powróciły do Stambułu w celu dokonania koniecznych napraw i pobrania zaopatrzenia^[10]. Na pozycje obronne flota osmańska powróciła 12 października, nie przejawiając większej aktywności do końca konfliktu^[11].

Podczas I wojny bałkańskiej, 12 grudnia 1912 roku „Taşoz” i „Basra” udały się na patrol na wody Dardaneli, chcąc wciągnąć w zasadzkę greckie niszczyciele, jednak musiały powrócić ze względu na kłopoty z kotłami^[12]. W dniach 7–11 lutego 1913 roku „Taşoz” i „Basra” wraz z okrętem pancernym „Asar-i Tevfik(inne języki)” wzięły udział w nieudanym desancie pod Podimą(inne języki) na wybrzeżu Morza Czarnego, tracąc w tej akcji okręt pancerny^[12]. W kwietniu i maju „Taşoz” wraz z torpedowcem „Berk Efşan” eskortowały transportowiec „Kizilirmak”, pływający z Konstancy do Stambułu^[12].

W momencie wybuchu I wojny światowej niszczyciel był już przestarzały i miał niską wartość bojową^[5] . W dniach 14–16 sierpnia 1914 roku „Taşoz” wraz z krążownikiem „Berk-i Satvet” patrolowały cieśniny tureckie^[13]. 21 września „Taşoz” i „Basra” eskortowały krążownik liniowy „Yavuz Sultan Selim” podczas rejsu patrolowego na Morzu Czarnym^[14]. Rankiem 29 października „Taşoz” wraz z siostrzanym „Samsun” i krążownikiem liniowym „Yavuz Sultan Selim” wziął udział w przeprowadzonym bez wypowiedzenia wojny ataku na rosyjski port w Sewastopolu^[15][16]. Po ataku oba niszczyciele uczestniczyły w akcji ratunkowej marynarzy z samozatopionego rosyjskiego stawiacza min „Prut”, biorąc na pokłady łącznie 75 rozbitków^[17].

W 1915 roku wyeksploatowana siłownia okrętu pozwalała na osiągnięcie prędkości maksymalnej 17 węzłów, a liczebność załogi wzrosła do 91 osób (17 Niemców i 74 Turków)^[6][7]. 1 kwietnia 1915 roku Bosfor opuścił zespół tureckich okrętów, składający się z krążowników „Mecidiye” i „Hamidiye” oraz niszczycieli „Taşoz”, „Samsun”, „Muâvenet-i Milliye(inne języki)” i „Yâdigâr-ı Millet(inne języki)”, z zadaniem zaatakowania Odessy^[18][19]. Zespół dalekiej osłony tej operacji stanowiły krążowniki „Yavuz Sultan Selim” i „Midilli”, patrolując wody na zachód od Krymu^[18][19]. W nocy z 2 na 3 kwietnia zespół dotarł po Odessę, a niszczyciele rozpoczęły trałowanie^[19]. 3 kwietnia o godzinie 4:00 trały „Taşoza” i „Samsuna” uległy uszkodzeniu, a o 6:40 16 mil morskich od odeskiej latarni morskiej na minę wszedł krążownik „Mecidiye”, doznając tak ciężkich uszkodzeń, że po zdjęciu załogi i zniszczeniu uzbrojenia oraz radiostacji został on dobity torpedą wystrzeloną przez „Yâdigâr-ı Millet”^[18][20]. Operację przerwano, a okręty powróciły do bazy 4 kwietnia^[18][21].

Przed atakiem sił Ententy na Gallipoli „Taşoz” wraz z siostrzanymi niszczycielami eskortował transporty wojsk osmańskich, organizowane w celu wzmocnienia sił broniących Dardaneli^[22]. 3 sierpnia 1915 roku krążownik „Hamidiye” i niszczyciele „Taşoz”, „Muâvenet-i Milliye” oraz „Numûne-i Hamiyet(inne języki)” eskortowały do portu Zonguldak konwój składający się ze statków „Zonguldak”, „Eresos”, „Illiria” i „Seyhun”^[23].

28 października 1916 roku „Taşoz” przewiózł do Konstancy grupę niemieckich oficerów, którzy mieli nadzorować utworzenie tam bazy morskiej dla okrętów państw centralnych^[24].

22 stycznia 1918 roku niszczyciele „Taşoz” i „Numûne-i Hamiyet” oraz torpedowiec „Akhisar” bazowały w Çanakkale, gotowe do ochrony osiadłego na mieliźnie krążownika liniowego „Yavuz Sultan Selim” przed atakiem wrogich okrętów podwodnych^[25]. 30 marca „Taşoz”, „Samsun” i „Basra” eskortowały niemiecki transportowiec „Patmos”, przewożący żołnierzy z Konstancy do Odessy^[26]. W październiku okręt odstawiono do rezerwy w Stambule^[5] [6].

Po zakończeniu wojny, 29 października 1923 roku „Taşoz” został wcielony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji^[27][28]. W latach 1924–1925 jednostka przeszła remont w Deniz Fabrikaları w Stambule i po jego zakończeniu podjęła czynną służbę^[6][27]. Okręt wycofano ze składu floty w 1932 roku, po zakupie we Włoszech nowych niszczycieli^[6][27]. Niszczyciel został złomowany dopiero w 1949 roku w Gölcük^[5] [6].

• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: SAMSUN destroyers (1907). Navypedia. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 978-1557506597. (ang.).
• Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
• Ryan K. Noppen: Okręty osmańskiej marynarki wojennej 1914-1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-65-2.
• The Naval Annual, 1915. T.A. Brassey (red.). London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.).