|
Tatarzy krymscy
Tatarzy krymscy, czasem Krymscy (krym. qırımtatarlar, liczba pojedyncza – qırımtatar; także krym. qırımlılar, liczba pojedyncza – qırımlı) – wschodnioeuropejski lud turecki historycznie ukształtowany na Krymie. Tatarzy Krymscy są rdzenną ludnością Krymu, a także jednym z rdzennych ludów Ukrainy. Posługują się językiem krymskotatarskim, który należy do rodziny języków tureckich.  RozmieszczenieW 1850 roku Tatarzy krymscy stanowili 77,7% ludności Krymu, jednak od czasu wcielenia Krymu do ZSRR ich liczba wynosi nieco ponad 10% mieszkańców półwyspu. Wielu potomków emigrantów z Krymu z przełomu XIX i XX w. mieszka także w Turcji (jednym z większych skupisk jest prowincja Eskişehir), Uzbekistanie (po deportacjach stalinowskich w 1944) oraz Rumunii i Bułgarii (głównie w Dobrudży). Ich liczbę ocenia się na ok. 480 tys. osób, z czego 250 tys. na Krymie i 150 tys. w Uzbekistanie[6]. Procentowy udział w populacji miast krymskich (2001)[7]
Historia Tatarzy krymscy przybyli do Europy wraz z ekspansją Imperium mongolskiego. Po rozpadzie Złotej Ordy utworzyli Chanat Krymski, obejmujący zasięgiem większość Krymu, południowe obszary dzisiejszej Ukrainy oraz część Kubania. Chanat, zależny od Imperium Osmańskiego, wielokrotnie najeżdżał i łupił ościenne kraje, Polskę i Rosję, wciągając Turcję w wojny z sąsiadami. W 1783 Chanat Krymski został anektowany przez Imperium Rosyjskie. Od tego momentu rozpoczął się stopniowy napływ osadników rosyjskich i ukraińskich, na skutek czego na początku XX wieku Tatarzy stanowili już mniejszość na Krymie. W 1944 roku pod zarzutem kolaboracji z III Rzeszą niemal cała ludność tatarska została deportowana do Uzbekistanu[8]. W okresie upadku ZSRR rozpoczął się w 1989 roku stopniowy powrót Tatarów na Krym[9], jednakże wciąż w Uzbekistanie żyje liczna społeczność krymskotatarska. W 1991 utworzony został na Krymie Medżlis krymskotatarski oficjalnie reprezentujący miejscowych Tatarów krymskich[10]. Stosunki Tatarów z rządem Ukrainy były poprawne, a ich stan zmieniał się w czasie. Dochodziło do konfliktów z władzami Autonomicznej Republiki Krymu, spory dotyczyły głównie zwrotu nieruchomości, statusu Tatarów jako ludności rdzennej oraz reprezentacji w organach przedstawicielskich[9]. Po wybuchu protestów Euromajdanu w 2013 roku Tatarzy jednoznacznie opowiadali się za pozostaniem Krymu w składzie Ukrainy, liczne protesty odbyły się marcu 2014 roku. Tatarzy w większości zbojkotowali referendum w sprawie przynależności państwowej Krymu[11][12]. Po przyłączeniu Krymu do Rosji w marcu 2014 roku jego terytorium opuściło ponad 9000 Tatarów, głównie aktywni politycznie i zagrożeni represjami ze strony nowych władz. Wobec Tatarów zastosowano prowokacje policyjne, przeszukania i zastraszanie[9]. Od 2013 rośnie liczba Tatarów Krymskich w Polsce. Posiadają oni też swojego przedstawiciela w medżlisie krymskotatarskim oraz współpracują ze społecznością Tatarów polskich.
Historyczne rozmieszczenie Tatarów krymskich
Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
