|
Teodor Opęchowski
Teodor Opęchowski, ros. Фёдор Мечиславович Опенховский/Опеньховский (ur. 29 maja 1853 na Podolu, zm. 10 stycznia 1914 w Berlinie) – polski lekarz działający w Rosji, internista i fizjolog, profesor Uniwersytetu w Charkowie w randze rzeczywistego radcy stanu. ŻyciorysPochodził ze zubożałej polskiej rodziny szlacheckiej Opęchowskich, pieczętujących się herbem Topór. Był synem urzędnika Mieczysława Gaspara Opęchowskiego i Julii z domu Kunderewicz[1]. Dokładne miejsce urodzenia nie jest znane (większość źródeł podaje Podole[2][3], pojedyncze – Lublin[4] lub Warszawę[5]). Miał co najmniej dwóch braci, Wacława i Walerego. Bratankiem Teodora był Stanisław Francewicz (Станислав Францевич Опенховский)[6][7][8]. Ukończył III klasyczne gimnazjum w Warszawie w 1871, następnie studiował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim i na Uniwersytecie św. Włodzimierza w Kijowie, gdzie uzyskał dyplom lekarza w 1876. Jako stypendysta rządowy musiał odbyć służbę lekarską w wojsku carskim, najpierw w Szpitalu Wojskowym nr 55, potem 73 i ostatecznie w Kijowskim Szpitalu Wojskowym. Tam został asystentem (młodszym ordynatorem) w klinice dermatologicznej, kierowanej przez Ludwika Góreckiego. Pod jego kierunkiem rozpoczął pracę naukową. Dzięki opublikowanym pracom i poparciu Góreckiego Opęchowski otrzymał delegację na dwuletnią podróż naukową po Europie.  Za granicą zwiedził instytut patologii Salomona Strickera w Wiedniu oraz kliniki Moritza Kaposiego, Leopolda von Schröttera, Hermanna von Zeissla, Heinricha von Bambergera; w Paryżu instytut fizjologiczny Étienne'a-Jules'a Mareya i kliniki Jeana-Martina Charcota, Pierre'a Potaina i Jeana Alfreda Fourniera; w Londynie klinikę Morella Mackenziego. Po powrocie do Kijowa opuścił klinikę i zwolnił się z wojska, po czym wyjechał do Berlina na dalsze studia. W Berlinie pracował w Instytucie Fizjologii pod kierunkiem Emila DuBois-Reymonda. Uczył się też w klinice Hugona Kroneckera, Friedricha von Frerichsa i Schroedera. Potem wyjechał do Strasburga, gdzie był gościem w Instytucie Friedricha von Recklinghausena, klinice Adolfa Kussmaula i laboratoriach Oswalda Schmiedeberga oraz Friedricha Goltza. Od 1883 w Dorpacie, na tamtejszym Uniwersytecie uzyskał veniam legendi na podstawie pozytywnie zaopiniowanej przez Ludwiga Stiedę pracy opublikowanej w 1883. Od czerwca 1884 do 1889 jako docent prywatny medycyny wewnętrznej prowadził wykłady i ćwiczenia z perkusji, auskultacji, laryngoskopii i rynoskopii. Jego uczniami w Dorpacie byli Dobbert, Frantzen, Hłasko, Knaut, Johansson, Rosen i Salmonowitz. Sam Opęchowski również prowadził badania naukowe, a jego praca o unerwieniu żołądka została uhonorowana nagrodą Hamburgera i uznana za najlepszą pracę dekady z dziedziny fizjologii. Od 15 stycznia do 15 sierpnia 1889 ponownie przebywał za granicą. W 1889 został konsultantem chorób wewnętrznych w Instytucie Klinicznym im. wielkiej księżny Heleny Pawłowny w Sankt Petersburgu. W 1903 zastąpił Iwana Oboleńskiego na stanowisku wykładowcy w Żeńskim Instytucie Lekarskim w Charkowie. Miał też praktykę prywatną. Od 1891 profesor nadzwyczajny w Klinice Terapeutycznej Uniwersytetu Charkowskiego. Od 1893 profesor zwyczajny. W 1903 został kierownikiem Kliniki. W Charkowie większość wysiłków Opęchowskiego skierowana była na działania administracyjne, wykłady, administracja kliniką i praktyka prywatna ograniczyły jego działalność naukową. Jego uczniami w Charkowie byli Achundow, Erlich, Korchow, Iwanow, Witwicki, Tedosow i Szatiłow. Członek czynny Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (od 7 stycznia 1890). Miał rangę rzeczywistego radcy stanu. Uczestniczył w międzynarodowych kongresach lekarskich w Kopenhadze (1884), Wiesbaden (1889) i Moskwie (1897). Zmarł w Berlinie, na drugi dzień po operacji nowotworu żołądka przeprowadzonej w klinice Hansa Kehra. Przyczyną śmierci był zator tętnicy płucnej. Pochowany 20 stycznia na cmentarzu w Fajsławicach, w majątku zaprzyjaźnionej rodziny Florkowskich[9]. Wspomnienie o nim napisał Alfred Sokołowski[10][11]. Nekrolog ukazał się także w Charkowskim Medicinskim Żurnale[12]. Żonaty ze Stefanią Wolff, z małżeństwa urodziło się dwóch synów: Jerzy (1882–) i Wiktor (1891–1968). Po śmierci ojca synowie wraz z rodzinami wyjechali w 1917 roku do Polski[4]. Wspominany był jako wybitny lekarz i naukowiec, wytworny w manierach, dbający o elegancję. W swoim charkowskim mieszkaniu gromadził obrazy i inne wartościowe przedmioty. Lubił muzykę, grał na wiolonczeli, brał lekcje śpiewu i tańca. Jeden ze studentów zapisał w swoich pamiętnikach: „demonstrując chorych, miał zwyczaj szerokiego i nieco filozoficznego ujmowania przypadków chorobowych, czym imponował swoim słuchaczom; ujmował ich również wielkopańskimi manierami i europejskim obejściem się z chorymi; wysławiał się językiem potoczystym, gładkim, tak że wykład jego był zawsze zajmujący i gromadził dużą liczbę studentów; studenci bardzo lubili prof. Opęchowskiego i mieli dla niego duży respekt i sentyment”. Po polsku nie publikował. Według niektórych źródeł aktywnie udzielał się w życiu kolonii polskiej w Charkowie (był prezesem tamtejszego Rzymskokatolickiego Towarzystwa Dobroczynności). Nieprzychylny mu Julian Talko-Hryncewicz twierdził, że „od Polaków stronił, prac naukowych ogłosił mało” i „był karierowiczem w całem tego słowa znaczeniu”. Władysław Szumowski z kolei uważał Opęchowskiego za „utalentowanego diagnostę” i „najwybitniejszego w swoim czasie lekarza w całej południowej Rosji”. Dorobek naukowy Łącznie opublikowało koło 30 prac. Pierwsze prace Opęchowskiego dotyczyły etiologii łuszczycy. Wniosek, że w patogenezie choroby może mieć udział czynnik neurogenny, doprowadził go do badań nad unerwieniem gruczołów wydzielania wewnętrznego. Zajmował się zagadnieniem ciśnień w krążeniu małym i dużym i działaniem naparstnicy na krążenie małe i duże. Przeprowadzał doświadczenia na psach, w których obserwował napady padaczkowe wywołane działanie zimna na odsłoniętą powierzchnię kory mózgowej, opracowując przypuszczalnie pierwszy doświadczalny model padaczki[13]. Razem z Kroneckerem, badał mechanizm połykania i unerwienie wpustu żołądka. W 1910 roku w języku rosyjskim i w 1919 w niemieckim opisał punkty uciskowe na kręgosłupie (punkty Opęchowskiego), mające znaczenie w diagnostyce lokalizacji wrzodu w chorobie wrzodowej żołądka. Zredagował tłumaczenie na rosyjski podręcznika diagnostyki chorób wewnętrznych Vierordta. Lista pracBibliografia prac podana za Podoleckim[14], z uzupełnieniami.
Przypisy
Linki zewnętrzne
|
||||||||
