|
Tubu (lud)
Tubu – lud afrykański zamieszkujący południowo-wschodnią Saharę, głównie północ Czadu (góry Tibesti), a także południowy wschód Libii, północ Nigru oraz północno-zachodni Sudan[1]. Populacja wynosi około 500 tys. osób. Dominującą religią jest islam odłamu sunnickiego. Wśród Tubu występuje podział na plemiona i klany. Zajmują się głównie pasterstwem, rolnictwem i handlem karawanowym[2], posługują się językiem tubu. Ich nazwa pochodzi od gór Tibesti, gdzie żyje większość z nich. W języku tubu tibesti oznacza „skaliste góry”, a tebu „skalny lud”. Różnymi określeniami tej grupy ludności są: Tibu, Tibbu, Tebu, Tubu, Tebou, Todga, Todaga, Toda, Tuda, Tudaga lub Goran[3][4]. Rozmieszczenie Tubu zamieszkują obszar południowo-wschodniej Sahary, głównie góry Tibesti, Borku, północną część wyżyny Ennedi; oraz przyległe od południa ziemie środkowo-centralnego Sahelu po jezioro Czad. Obecnie tereny te znajdują się na pograniczu czterech państw – Czadu, Libii, Nigru i Sudanu[5]. Tedega i DazagaLud Tubu jest podzielony na dwie grupy – Tedega (zamieszkująca Saharę) oraz Dazaga (zamieszkująca Sahel). Obie wzajemnie uważają, że dzielą ze sobą wspólnych przodków i pochodzenie. Posługują się językiem tubu, należącym do grupy języków saharyjskich, który wyraźnie dzieli się na dwa dialekty: tedaga i dazaga[6]. Pod względem wielkości populacji grupą większą jest Dazaga, liczy ona około 360 tys. osób; mniejszą zaś Tedega, ma ona około 50 tys. członków[7]. HistoriaAntyczna historia Tubu ze względu na znikome źródła jest słabo poznana. Jedną z nielicznych relacji z tego okresu według niektórych spekulacji (m.in. Jeana Chapelle’a) jest opis Etiopów, na których polują Garamanci, zawarty Dziejach grackiego historyka Herodota z V w. p.n.e.[8][9] W literaturze islamskiej najwcześniejszą wzmianką o Tube jest prawdopodobnie fragment tekstu pochodzący z VIII w. n.e. autorstwa Ibn Qutaiba[10]. W IX w. al-Kuwarizmi wspominał o grupie Dazaga[10]. SpołeczeństwoGospodarka Tubu zajmują się głównie hodowlą zwierząt w tym dromaderów, kóz, bydła, osłów i owiec. Żywy inwentarz jest podstawą dobrobytu członków tej społeczności, przeznacza się go na handel oraz jako mahr i posag. Rolnictwo ze względu na niesprzyjające czynniki klimatyczne ma mniejsze znaczenie, przeważają uprawy palm daktylowych oraz roślin strączkowych prowadzone na oddalonych od siebie oazach[2][11]. Tubu posiadają kilka kopalni soli oraz sody krystalicznej[12][13]. Sól jest przez nich powszechnie używana w życiu codziennym, m.in. do wytwarzania substancji leczniczych, środków konserwujących, podczas garbowania, wytwarzania mydła i tekstyliów[14]. Wskaźnik analfabetyzmu wśród Tubu jest bardzo wysoki[15]. Rody i klanyWiększość Tubu prowadzi koczowniczy tryb życia. Mniejszość spośród nich, która postanowiła się osiedlić, mieszka w lepiankach na planie prostokąta lub owalu z dachami pokrytymi liśćmi palmowymi[2]. Przynależność do rodu nabywa się po linii ojca wraz z urodzeniem. Najwyższą pozycję w rodzie zajmuje najstarszy mężczyzna. Ród przynależy do klanu[16].  Według Jeana Chapelle’a, profesora historii specjalizującego się w ludach Czadu, system klanów powstał z konieczności wynikającej z prowadzenia koczowniczego trybu życia na dużym, słabo zaludnionym terenie. Dzięki przynależności do klanu można otrzymać pomoc i wsparcie w większości obozów i miejscowości. Utrzymywanie dobrych relacji z klanem, z którego pochodzi matka, sprzyja posiadaniu podobnych przywilejów jak w klanie ojca[17][18]. Zwyczaje i normy postępowania Tubu w większości wyprowadzone są z prawa islamskiego. Dopuszcza ono restytucje oraz prawo rewanżu; np. sprawa morderstwa jest rozstrzygana bezpośrednio pomiędzy rodami ofiary a sprawcy, kwestią honoru jest wówczas pomszczenie ofiary poprzez odebranie życia zabójcy[19]. W klanie Tomagra, będącego częścią grupy Tedega, zamieszkującej góry Tibesti, istnieje funkcja społeczna duchowego przywódcy nazywanego derde. Jest on jednocześnie najwyższym sędzią klanu[20]. MałżeństwoMałżeństwo pomiędzy kuzynostwem pierwszego stopnia, inaczej niż u wielu innych muzułmańskich ludów w Afryce, jest zakazane. Mężczyzna może poślubić wiele kobiet według zasad prawa islamskiego, jednakże współcześnie występowanie zjawiska poligamii jest umiarkowane[2]. Przypisy
|
||||||||||
.jpg)
