Ul. A. Hercena 3-5Pierzeja zachodniaPierzeja zachodniaPierzeja wschodniaWidok z północy w kierunku południowym
Ulica Aleksandra Hercena – ulica położona we Wrocławiu, łącząca ulicę Komuny Paryskiej z ulicą gen. Karola Kniaziewicza, na osiedlu Przedmieście Oławskie, a wcześniej w dzielnicy Krzyki. Ulica należy do kategorii dróg gminnych i ma 159 m długości. Przebiega przez obszar zabudowy śródmiejskiej, który jako obszar objęty jest ochroną i wpisany jest do rejestru zabytków. Projekt założenia ulicy powstał w 1873 r., a sama ulica została urządzona w 1879 r. Przy ulicy zachowały się budynki ujęte w gminnej ewidencji zabytków, a jeden z nich został wpisany także do rejestru zabytków.
Historia
Ulica przebiega przez teren stanowiący niegdyś przedpole dla fortyfikacji miejskich[1][2][3] (Ohlauer Vorstadt[2]). Gdy fortyfikacje zostały rozebrane w 1807 r., obszar ten włączony został do miasta w 1808 r.[2].
W 1873 r. powstał projekt założenia ulicy biegnącej od dzisiejszej ulicy Komuny Paryskiej do dzisiejszej ulicy gen. Karola Kniaziewicza. W szybkiej jej budowie na przeszkodzie stanęły jednak trudności jakie napotkano przy niezbędnym wykupie nieruchomości położonych przy wymienionych wyżej ulicach. Z tego względu zaplanowana ulica powstała dopiero w 1879 r. i otrzymała wówczas imię Maxa von Forckenbecka[4].
Podobnie jak w całej okolicy, podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., w wyniku prowadzonych działań wojennych zniszczeniu uległa pewna część zabudowy[4][5][6][7][8][9], także przy tej ulicy, a mianowicie dotyczy to posesji po numerami 3 i 5 po stronie zachodniej i 4 po stronie wschodniej[4].
Po wojnie przez pewien czas przy ulicy mieścił się oddział Centrali Przemysłu Naftowego. Pod numerami 3-5 w na przełomie lat 60. i 70. XX wieku zbudowano siedzibę Wojewódzkiego Biura Projektów[4].
Przedwojenna, niemiecka nazwa ulicy upamiętniała Maxa von Forckenbecka (urodzonego 21.10.1821 r. w Monastyrze, zmarłego 26.05.1892 r. w Berlinie), który pełnił między innymi funkcję nadburmistrza Wrocławia w latach 1872-1878 i Berlina w latach 1878-1892[4][12]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20.12.1945 r.[14]. Upamiętnia ona Aleksandra Hercena, pseudonim Iskander (urodzonego 6.04.1812 r. w Moskwie, zmarłego 21.01.1870 r. w Paryżu), rosyjskiegopisarza, myśliciela społecznego, działacza politycznego, który między innymi popierał powstanie styczniowe w Polsce[4][15].
Pod względem technicznym i organizacji ruchu jest do droga o jednej jezdni z możliwością jazdy w obu kierunkach. Ulica w całości objęta jest strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h. Przy ulicy znajdują się obustronne chodniki. Nawierzchnię ulicy wykonano z granitowej kostki kamiennej z wyłączeniem rejonu skrzyżowania z ulicą Komuny Paryskiej[27][28][29][30].
Zabudowa i zagospodarowanie
Ulica Aleksandra Hercena przebiega przez obszar zabudowy śródmiejskiej[31][32][33], w strefie centralnej[34], gęsto wypełniony tkanką miejską[35], charakteryzującej się przemieszaniem zabudowy o podstawowej funkcji mieszkaniowej z zabudową także o innym przeznaczeniu[36], przede wszystkim zabudową mieszkalno-usługową[31][37]. Obszar ten określany jest jako wielofunkcyjny obszar centrum miasta[38]. Jest to teren o zdefiniowanym układzie kompozycyjnym, z liniowymi i kwartałowymi elementami go tworzącymi[39][40]. W układzie urbanistycznym dominuje ukształtowanie bloków urbanistycznych w postaci kwartałów zabudowy, w ramach których umiejscowiono funkcje reprezentacyjne na zewnątrz kwartału, a funkcje użytkowe do wewnątrz. Dominuje tu pierzejowa, zwarta zabudowa wzdłuż ulic[31][36][40], ale z występującymi zaburzeniami w postaci luk w zabudowie[31]. Przy ulicy Aleksandra Hercen takie zaburzenia i luki w zabudowie występują w następujących miejscach: pomiędzy budynkiem przy ulicy Komuny Paryskiej 3, a oficyną pod tym samym numerem oraz między numerem 13, a budynkiem przy ulicy gen. Karola Kniaziewicza 8 po stronie zachodniej[28][39]. Wskazuje się ponadto na gęstą sieć uliczną i linii transportu publicznego[41][42]. Ulica przebiega przez obszar zabudowy średniowysokiej do 25 m, przy czym w ramach tej strefy wyznaczono tu śródmiejski obszar podwyższenia wysokości zabudowy[43]. Przy samej ulicy położone są budynki, w tym zachowane kamienice, o funkcji mieszkalnej, z wyjątkiem następujących budynków[28][44]:
ulica Aleksandra Hercena 13 – kamienica mieszkalna, Miejska Biblioteka Publiczna[44][48].
Ochrona i zabytki
Ulica przebiega na terenie Przedmieścia Oławskiego wpisanego jako obszar do rejestru zabytków dnia 20.06.2005 r. decyzją o wpisie nr 538/A/05[49][50][51][52][53]. W ramach wskazanego obszaru ochronie podlega przede wszystkim układ przestrzenny kształtowany od XIII do XIX wieku[52][40][54].
1880 r. rodzaj ochrony: rejestr zabytków nr A/2377/421/Wm z dnia 31.03.1983 r.[44][67][68][69] (decyzja o wpisie do rejestru nr 421/Wm z 31.03.1983 r.; zmiana nr rejestru decyzji nr A/2377/421/Wm z 14.06.2010 r.[70]) (Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków; Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.93050, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.171446[71])
Kamienica, obecnie Miejska Biblioteka Publiczna ulica Aleksandra Hercena 13[44][72][73][74][75]
Od lewej: nr 9, 7 oraz 3-5 (po prawej), na końcu ul. Komuny Paryskiej 3
Ulica przebiega przez obszar objęty jednym rejonem statystycznym numer 931130 o wykazanej gęstości zaludnienia i ilości zameldowanych osób, przy czym dane pochodzą z 31.12.2021 r. – ilość osób zameldowanych: 706, gęstość zaludnienia: 26 908 osób/km²[104].
↑Nadanie ulicy Aleksandra Hercena kategorii drogi gminnej nastąpiło uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej z 14.05.1987 r. nr XVII/107/87[14].
↑Nadanie numeru drodze gminnej, ulicy Aleksandra Hercena, nastąpiło uchwałą Zarządu Województwa Dolnośląskiego z 25.06.2003 r. nr 351/II/03[14].
↑Podany tu przebieg ulicy Aleksandra Hercena, jako łączący ulicę Komuny Paryskiej z ulicą gen. Karola Kniaziewicza, zgody jest z numeracją adresową położonych przy ulicy posesji, która zarówno po stronie zachodniej (numery nieparzyste) jak i wschodniej (numery parzyste) rozpoczyna się niskimi numerami przy ulicy Komuny Paryskiej, a kolejne numery nadano rosnąco w kierunku południowym; najwyższe numery adresowe przypisane do ulicy Aleksandra Hercena znajdują się w rejonie ulicy gen. Karola Kniaziewicza[16]. Takie też określenie przebiegu ulicy można znaleźć u niektórych autorów publikacji[4]. Inaczej jednak określono przebieg tej ulicy w zestawieniu udostępnianym przez zarządcę drogi – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM) – a mianowicie wskazano jej przebieg od ulicy gen. Karola Kniaziewicza do ulicy Komuny Paryskiej[14].
↑Uwaga, część informacji o aktualnym stanie budynku i sposobie jego użytkowania zapodana na wrocławskim geoportalu, mapie gminnej ewidencji zabytków, a uwidoczniona w niniejszym zestawieniu zabytków, może być nieaktualna.
IzabelaI.MironowiczIzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3(pol.).
Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Geoportal Dolny Śląsk, UMWD Wydział Geodezji i Kartografii; Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej [dostęp 2022-05-09](pol.).
Urząd Miejski Wrocławia, Schematy komunikacji zbiorowej, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 8 lutego 2022 [dostęp 2022-08-19](pol.).
Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2022-09-07](pol.).strona główna serwisu
Urząd Miejski Wrocławia, Zabytki Wrocławia, MagdalenaM.Wankowska, MonikaM.Florczak, MartaM.Kolibska, Data ostatniej aktualizacji: 22.06.2021 r. g. 13:45, Urząd Miejski Wrocławia, Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków, 22 czerwca 2021 [dostęp 2022-05-09](pol.).
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, miasto Wrocław, PiotrP.Jędrzejewski, AnnaA.Olech, Biuletyn Informacji Publicznej - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 21 marca 2022 [dostęp 2022-05-09](pol.).
.jpg)
.jpg)
.jpg)
