Unieważnienie małżeństwa – instytucja prawa rodzinnego. Według polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżeństwo może być unieważnione konstytutywnym wyrokiem sądu. Dopóki nie stanie się on prawomocny, małżeństwo zawarte wbrew zakazowi istnieje i korzysta z pełnej ochrony prawnej. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.
Przyczyny unieważnienia
Przyczyny unieważnienia małżeństwa można podzielić na trzy grupy:
- Przeszkody małżeńskie
- Wady oświadczeń woli
- Niedostatki pełnomocnictwa
Niedostatki pełnomocnictwa udzielonego do zawarcia małżeństwa:
- brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika
- pełnomocnictwo nieważne
- pełnomocnictwo skutecznie odwołane
Legitymacja czynna w procesie o unieważnienie
Legitymacja czynna w procesie o unieważnienie małżeństwa, uzależniona jest od przyczyny unieważnienia.
- w przypadku unieważnienia małżeństwa z powodu przeszkody wieku, ubezwłasnowolnienia, choroby psychicznej, powinowactwa i przysposobienia – tylko małżonkowie
- w przypadku bigamii i pokrewieństwa – każdy, kto ma w tym interes prawny (np. małżonek i dzieci z poprzedniego małżeństwa w przypadku bigamii)
- w przypadku przeszkody wieku, gdy kobieta zaszła w ciążę – tylko ona
- w przypadku wadliwości związanych z pełnomocnictwem – tylko małżonek, który udzielił tego pełnomocnictwa
- w przypadku wad oświadczeń woli – tylko małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.
Ponadto powództwo o unieważnienie małżeństwa w każdym przypadku może wytoczyć prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka (odpowiednio: na podstawie art. 22 k.r.o., art. 14 pkt 4 ustawy o RPO i art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o RPD).
Konwalidacja małżeństwa
Gdy okoliczność, ze względu na którą małżeństwo było zakazane ustała, występuje konwalidacja małżeństwa. Powoduje to, iż małżeństwo zawarte mimo istnienia przeszkody nie może być unieważnione[1]. Okoliczności prowadzące do konwalidacji można podzielić na cztery grupy:
- Ustanie przeszkód małżeńskich
- wiek – osiągnięcie wymaganego wieku przed wytoczeniem powództwa
- ubezwłasnowolnienie – gdy zostało uchylone
- bigamia – jeśli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione (z wyjątkiem sytuacji gdy małżeństwo ustało przez śmierć osoby, która zawarła ponowne małżeństwo)
- przysposobienie – gdy stosunek przysposobienia ustał
- Fakt nawiązania przez małżonków pożycia, mimo wadliwości związanych z pełnomocnictwem
- Upływ terminów do wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa z powodu wad oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński – 6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli albo od wykrycia błędu albo od ustania stanu obawy wywołanej groźbą, a w każdym wypadku 3 lata od zawarcia małżeństwa
- Zakaz unieważnienia małżeństwa po jego ustaniu. Od tej zasady istnieją dwa wyjątki – można unieważnić małżeństwo mimo jego ustania:
- gdy zostało zawarte pomimo występowania przeszkody pokrewieństwa lub bigamii
- gdy ustało z powodu śmierci jednego z małżonków, jeżeli śmierć nastąpiła w czasie po wytoczeniu powództwa o unieważnienie
Zobacz też
Wykaz literatury uzupełniającej: Unieważnienie małżeństwa.Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
