Václav Čtvrtek

Václav Čtvrtek

Imię i nazwisko	Václav Cafourek
Data i miejsce urodzenia	4 kwietnia 1911 Praga
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1976 Praga
Narodowość	czeska
Język	czeski
Dziedzina sztuki	literatura dla dzieci i młodzieży
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Václav Čtvrtek, właśc. Václav Cafourek (ur. 4 kwietnia 1911 w Pradze, zm. 6 listopada 1976 tamże) – czeski pisarz, autor dobranocek i książek dla dzieci. Dzieciństwo spędził w Jičínie, gdzie później osadził swojego najbardziej znanego bohatera, rozbójnika Rumcajsa. Kawaler Orderu Uśmiechu.

Václav Čtvrtek to używany od 1946 roku pseudonim Václava Cafoureka. Oficjalnie zmienił nazwisko w 1959 roku^[1].

Urodził się w Pradze, ale podczas I wojny mieszkał u swojego dziadka Václava Fejfara w Jičínie, który w latach 1878–1883 był burmistrzem tego miasta. Pobyt u niego, jego opowieści miały duży wpływ na twórczość Václava. Po zakończeniu wojny mieszkał w Pradze, gdzie ukończył szkołę średnią i zaczął studiować prawo. Nie skończył studiów. W latach 1933–1939 pracował w Powiatowej Dyrekcji Finansowej w Chebie, a podczas II wojny światowej jako urzędnik finansowy w Pradze. Po wojnie współpracował z radiem. Od 1960 roku całkowicie poświęcił się pisaniu książek^[1].

Publikowanie utworów zaczął dopiero w 1946 roku. Przed II wojną powstały jego pierwsze powieści - pisane dla dorosłych^[2]. Po wojnie pisze głównie dla dzieci. Jego bajki osiągnęły sukces dzięki współpracy autora z telewizją i powstaniu na ich podstawie filmów animowanych. Animacje były popularne nie tylko w kraju, ale też zagranicą. Na przykład bajkę o Rumcajsie wyświetlano w ponad 30 krajach^[2]. W 1974 dwie spośród jego książek zostały wpisane na Listę Honorową IBBY^[3]. Były to: Rumcajs a Manka i Rumcajs. W 1982 roku na listę wpisano Cypiska^[4].

Wszystkie bajki Václava Čtvrteka mają niezwykłe, baśniowe tło: są tu rusałki, wodniki, mówiące zwierzęta. Na uwagę zasługuje humor, niejednokrotnie niemal surrealistyczny, przybierający cechy groteski. Znajdziemy tu wyraziste postacie stojące zarówno po stronie dobra (jak Żwirek i Muchomorek, Rumcajs), jak i po stronie zła. Autor chwali ludową mądrość dobrych bohaterów, która ostatecznie zawsze wygrywa ze złośliwością i chciwością złych postaci^[5].

• Bajki z mchu i paproci o Żwirku i Muchomorku (czes. Pohádky z mechu a kapradí. Křemílek a Vochomurka)
• Cypisek (czes. Cipísek) Nasza Księgarnia 1981, Albatros 1975, Grafag 1997^[6]
• Hanka (czes. Manka) Nasza Księgarnia 1982, Albatros 2004^[6]
• Makowa panienka (czes. Maková panenka)
• Mała zła czarownica (czes. Mala zla kouzelnice) KAW 1978 tł. Andrzej Witwicki^[7]
• Manka Albatros 1975^[6]
• O gajowym Robatce i jeleniu Wietrzynosku
• O rusałce Amelce i żabce Marynce (czes. O víle Amálce a žabce Márince).
• O Rumcajsie i rozbójnickim synku Cypisku Nasza Księgarnia 1977^[6]
• Przygody rozbójnika Rumcajsa. Na motywach powieści Vaclava Ctvrteka Ernest Bryll KAW 1976^[6]
• Podróże furmana Szejtroczka
• Rumcajs Nasza Księgarnia 1975, Albatros (1972, 1975, 2004, 2008), Grafag 1997^[6]
• Waligóra i Tańczyborek (czes. Hrompác a Tancibůrek) Nasza Księgarnia 1978 tł. Hanna Kostyrko)^[8]
• Zabawy z Rozbójnikiem Rumcajsem Wilga 2009^[6]

• w 2006 roku imię Václava Čtvrteka nadano Bibliotece Miejskiej w Jičínie^[9].
• W 2009 roku Czeska Telewizja zrealizowała film dokumentalny zatytułowany Strejda Čtvrtek^[10]. Jego reżyserem był Tomáš Váňa^[11].
• z okazji 100. rocznicy urodzin pisarza ogłoszono w Czechach rok 2011 bajkowym rokiem^[12].
• w dniu urodzin Václava Čtvrteka – 4 kwietnia 2011 Google upamiętniło rocznicę okolicznościowym Doodle^[13].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Václava Čtvrtka.

• Strona o Żwirku i Muchomorku w "Nostalgii, czyli portalu wspomnień". zwirekimuchomorek.nostalgia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-11)].