Wahana (sanskryt: वहन, trl.vahana, dosłownie „wierzchowiec”) – w mitologii i ikonografii hinduistycznej fizyczna postać danego bóstwa, przedstawiana najczęściej w formie zwierzęcej.
Znaczenie wahany bywa objaśniane przez religioznawców na gruncie totemizmu indywidualnego (nagualizmu) jako indywidualna istota opiekuńcza lub duch opiekuńczy (ang. guardian spirit), który przyjął formę zwierzęcą[1].
Klucz powiązań
Bóstwa i ich wierzchowce łączono w pary, zgodnie z charakterystykami zawartymi w mitach indyjskich. Przykłady:
szczur w tradycji indyjskiej jest symbolem mądrości, a więc zostaje powiązany z Ganeśem, bogiem mądrości;
tygrys wzbudza strach, a zatem jest jakby widzialnym aspektem przerażającej bogini Durgi,
baran – zwierzę o porywczej i żywiołowej naturze – pojmowany jest jako wierzchowiec boga ognia (Agniego).
Recepcja w sztuce
Symbolizm ten jest bardzo często wykorzystywany w sztuce indyjskiej. Zwierzęta skojarzone w ten sposób z bóstwami bardzo często otaczane są kultem religijnym np. krowa (bogini Lakszmi), małpa (Hanuman, towarzysz Ramy) itp.
Należy jednak zaznaczyć, że asocjacje te nie zawsze są konsekwentne, w zależności od epoki i regionu mogą występować różnice, przeniesienie symboliki itd., lecz w wielu przypadkach związki te są na tyle utrwalone, że można mówić o pewnym kanonie ikonograficznym.
↑ abIV. Człowiek i zwierzęta - o totemizmie po Lévi-Straussie / b)związki człowiek-zwierzę w totemizmie. W: Andrzej Szyjewski: Etnologia religii. Wyd. 2. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2008, s. 119. ISBN 978-83-60490-60-0.
.jpg)
