Wojewódzki ośrodek doradztwa rolniczego

Wojewódzki ośrodek doradztwa rolniczego – jednostka doradztwa rolniczego, państwowa jednostka organizacyjna posiadają osobowość prawną podległa ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi, pełniąca funkcje doradcze, wdrożeniowe, upowszechnieniowe i szkoleniowe wobec rolników indywidualnych. Wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego rozpoczęły funkcjonować w 1991 r.

W 1991 r. decyzją ministra rolnictwa i wojewodów przekształcono wojewódzkie ośrodki postępu rolniczego w wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego^[1]. Zmiana nazewnictwa ośrodków miała charakter oddolny, bez umocowania ustawowego. Motywem zmian była niewydolność organizacyjna i ekonomiczna ośrodków, mała skuteczność porad oraz niska efektywność wdrażania i upowszechniania postępu rolniczego. Nastąpiło oddzielenie funkcji doradczych od produkcyjnych, poprzez rezygnację z prowadzenia gospodarstwa rolnego. Struktura ODR oparta była na 268 rejonach i 2342 gminach. W 1999 r., w związku z przejściem na trójstopniowy podział administracyjny kraju^[2], zmniejszono liczbę ośrodków z 49 do 16 jednostek. Nowa struktura organizacyjna ośrodków opierała się na 314 powiatach i 2477 gminach.

Ustawą Sejmu RP z 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego^[3], określono organizację, zadania i zasady działania jednostek doradztwa rolniczego. Jednostkami doradztw rolniczego stały się Centrum Doradztwa Rolniczego i 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego. W ustawie ustalono, że ośrodki są państwowymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi osobowość prawną. Jednostki prowadzą doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego. Celem ośrodków była poprawa poziomu dochodów rolniczych i podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników.

Wśród podstawowych zadań ośrodków było między innymi:

• prowadzenie szkolenia dla rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich,
• prowadzenie działalności w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych rolników,
• prowadzenie działalności informacyjnej wspierającą rozwój produkcji rolniczej,
• prowadzenie analizy rynku artykułów rolno-spożywczych i środków produkcji rolniczej,
• upowszechnianie metod produkcji rolniczej i stylu życia przyjaznego dla środowiska.

Jednostki doradztwa rolniczego prowadziły samodzielną gospodarkę finansową w ramach środków pochodzących z dotacji budżetowych, przychodów uzyskiwanych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz innych źródeł, w tym darowizn, zapisów itp. Ośrodki doradztwa rolniczego jako jednostki budżetowe podlegały wojewodzie. Wojewoda w drodze zarządzenia nadawał statut ośrodkowi doradztwa rolniczego. Organem jednostki doradztwa rolniczego był dyrektor powoływany i odwoływany przez wojewodę.

Ustawą Sejmu RP z 2009 r.^[4] w sprawie zmiany organizacji i podziale zadań administracji publicznej w województwie ustalono, że ośrodki przechodzą spod nadzoru wojewody pod nadzór sejmiku województwa. Jednostkami doradztwa rolniczego zostały Centrum Doradztwa Rolniczego i 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego. Ośrodki doradztwa rolniczego stały się samorządowymi osobami prawnymi. Sejmik nadawał w drodze uchwały statut ośrodkom i zatwierdzał na stanowisko dyrektora. Jednostki otrzymywały z budżetu państwa dotacje celowe na wykonywanie zadań z zakresu doradztwa rolniczego.

Ustawą Sejmu RP o zmianie ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego z 2012 r.^[5] ośrodki przeszły spod nadzoru samorządu województwa pod nadzór zarządu województwa. Zarząd województwa nadawał statut ośrodkom oraz powoływał dyrektora. Ośrodki otrzymywały dotacje podmiotowe z budżetów jednostek samorządu terytorialnego na wykonywanie zadań z zakresu doradztwa rolniczego.

W ustawie sejmowej o zmianie ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego z 2016 r.^[6] stwierdzono, że ośrodki stają się państwowymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi osobowość prawną i podlegają ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi. Ponadto minister rolnictwa w drodze zarządzenia, nadawał każdemu ośrodkowi odrębny statut. Organem jednostki doradztwa rolniczego był dyrektor powoływany i odwoływany przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Ośrodki doradztwa rolniczego działały na podstawie: rocznego programu działalności, rocznego planu finansowego (dotacji) i środków płynących z usług doradczych.

Zgodnie z ustawą sejmową z 2004 r. przy jednostkach doradztwa rolniczego funkcjonowała rada społeczna doradztwa rolniczego. Rada była organem opiniodawczo-doradczym dyrektora ośrodka. Do zadań rady należało opiniowanie planu działania i sprawozdania z realizacji planu. Rada zgłaszała wnioski w sprawach dotyczących funkcjonowania jednostek doradztwa rolniczego. Kadencja rady trwała pięć lat, a w jej skład wchodziło 12 członków, wywodzących się ze środowiska wojewody i marszałka województwa, izby rolniczej, uczelni rolniczej oraz przedstawicieli związków rolników.

W rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2005 r.^[7] przyjęto stawki wynagrodzenia w zależności od pełnionego stanowiska, poziomu wykształcenia i stażu pracy w wysokości od 850 zł do 4000 zł miesięcznie. Poza wynagrodzeniem zasadniczym każdemu pracownikowi ośrodka przysługiwał dodatek za wysługę lat (maksymalnie 20%), okresowa nagroda jubileuszowa w wysokości od 75% do 400% miesięcznego wynagrodzenia oraz premie z funduszu nagród.

W rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2008 r.^[8] stawki wynagrodzenia zasadniczego podniesiono odpowiednio od 1246 zł do 6000 zł miesięcznie. Poza stawkami wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników jednostek doradztwa rolniczego wprowadzono stawki dodatku funkcyjnego, które wynosiły od 15% do 135% najniższego wynagrodzenia zasadniczego.

W rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2020 r.^[9], stawki wynagrodzenia zasadniczego podniesiono odpowiednio od 2600 zł do 10 000 zł miesięcznie. Utrzymano dodatki funkcyjne, które kształtowane były w zależności od wymagań kwalifikacyjnych jednostek, związane z pełnioną funkcją, uzyskanym wykształceniem i stażem pracy.

W 1991 r. zatrudnienie w ośrodkach ogółem wynosiło 5846 osób, w tym 4597 osób kadry kierowniczej i doradców (specjalistów)^[10]. W 2017 r. liczba zatrudnionych ogółem spadła do 4070, w tym 3429 osób kadry kierowniczej i doradców (specjalistów)^[11]. Wykształceniem wyższym charakteryzowało się 87,2% zatrudnionych specjalistów i doradców. Wiek zatrudnionych specjalistów i doradców przedstawiał się następująco: w przedziale do 30 lat było 9,0% zatrudnionych, w przedziale 31–50 lat – 44,3%, w wieku powyżej 50 lat – 46,7% ogółu zatrudnionych. Wśród zatrudnionych kobiety stanowiły 58,2%.