|
Zatrucie tlenkiem węglaZatrucie tlenkiem węgla (pot. zaczadzenie) – zatrucie gazowe, powodowane przez wdychanie tlenku węgla. Jest najczęściej spotykanym zatruciem gazowym, stanowi 75% wszystkich zatruć samobójczych i od 32% (w Szwajcarii) do 55% (w Austrii) zatruć przypadkowych. Jest najczęstszą przyczyną śmiertelnych zatruć w wielu krajach[1]. W Stanach Zjednoczonych z powodu zatrucia tlenkiem węgla umiera rocznie co najmniej 400 osób[2]. Przykładowe dane polskie mówią, że zimą 2012-2013 w wyniku zatrucia tlenkiem węgla zginęło 91 osób, a 2216 zostało poszkodowanych (statystyki Państwowej Straży Pożarnej, okres: wrzesień 2012 - marzec 2013) [3]. Tlenek węgla powstaje w wyniku niepełnego spalania substancji zawierających w cząsteczkach węgiel m.in. w wyniku spalania substancji organicznych, węgla drzewnego, węgla kamiennego, gazu czy paliw płynnych. Dla reakcji spalania metanu opisywanej sumarycznie równaniem CH Czad jest bezbarwny, bezwonny i lżejszy od powietrza. Najwięcej zatruć stwierdza się w sezonie zimowym. Jest to prawdopodobnie związane z mniejszą wentylacją pomieszczeń i używaniem urządzeń grzewczych[5]. Przyczyny zatruć tlenkiem węglaNajczęstszymi przyczynami zatruć tlenkiem węgla są:
Działanie na organizm człowieka Tlenek węgla wchłania się drogą oddechową w ilości zależnej od jego stężenia w powietrzu, częstości oddechów (wentylacji płuc) i czasu narażenia. Wydalany jest tą samą drogą, w stanie niezmienionym. Jego trujące działanie polega na łączeniu się z hemoglobiną[a] i innymi metaloproteinami zawierającymi żelazo (oksydaza cytochromowa). Połączenie hemoglobiny z tlenkiem węgla nazywane karboksyhemoglobiną tworzy się 210 razy łatwiej i charakteryzuje się znacznie większą trwałością niż połączenie z tlenem, co powoduje że transport tlenu z płuc do tkanek jest drastycznie zmniejszony. Dochodzi do niedotlenienia tkanek – hipoksji. Poza tym tlenek węgla zwiększa stabilność połączenia hemoglobiny z tlenem przez co utrudnia oddawanie tlenu tkankom, co jeszcze bardziej pogłębia efekt niedotlenienia. Na skutek działania czadu w pierwszej kolejności ulegają uszkodzeniu narządy najbardziej wrażliwe na niedotlenienie, czyli układ krążenia i ośrodkowy układ nerwowy. W cięższych zatruciach dochodzi do zaburzenia gospodarki węglowodanowej, krwawień w różnych narządach i wystąpienia rozległych obszarów martwiczych. Trujące działanie tlenku węgla zostało wykorzystane przez Niemców w czasie II wojny światowej (1939–1945) do zagazowywania ludzi; gaz wydechowy samochodu był wprowadzany do zamkniętej przestrzeni naczepy, gdzie przebywali ludzie. ObjawyObjawy zatrucia tlenkiem węgla zależnie od stężenia objętościowego w powietrzu[6]:
Objawy zatrucia tlenkiem węgla w zależności od stężenia karboksyhemoglobiny we krwi[7]:
Charakterystyczne dla ostrego zatrucia czadem jest różowe, karminowe zabarwienie skóry. Objawami zatrucia przewlekłego są:
BadanieU osób z podejrzeniem zatrucia tlenkiem węgla wykonuje się badanie krwi na karboksyhemoglobinę, która jest biomarkerem narażenia na CO. Nie ma ścisłej korelacji między wynikiem tego badania i ciężkością stanu klinicznego. Rokowanie bardziej zależy od czasu przebywania danej osoby w trującej atmosferze niż stężenia tlenku węgla w powietrzu oddechowym, mimo to poziom powyżej 70% karboksyhemoglobiny we krwi oznacza nieodwracalne zmiany w mózgu będące wynikiem niedotlenienia, czyli w konsekwencji zgon. Leczenie Określenie optymalnego schematu leczenia jest kontrowersyjne[8]. Zalecane leczenie:
U zatrutych osób uratowanych przed śmiercią często występują odległe powikłania ze strony ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, obserwuje się obniżenie ilorazu inteligencji, zaburzenia pamięci, zanik mowy, uszkodzenie wzroku i węchu. Zobacz teżUwagi
Przypisy
BibliografiaWitold Seńczuk red.: Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów, Wydanie IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002. ISBN 83-200-2648-2. Linki zewnętrzne
|
