|
Zinna (klasztor)
 Zinna (łac. Coena b. Mariae) – dawny klasztor cystersów znajdujący się na terenie dzisiejszego miasta Jüterbog w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, założony w XII w., w 1553 zsekularyzowany. Leży na terenie dawnej osady przyklasztornej, a w latach 1764–1861 miasta, Kloster Zinna. HistoriaKlasztor został założony przez arcybiskupa Magdeburga Wichmana z Seeburga w 1170 na zdobytych krótko wcześniej terenach (arcybiskup otrzymał je od Albrechta Niedźwiedzia w zamian za pomoc w pokonaniu Jaksy z Kopanicy w 1157[1][2]) dla cystersów przybyłych tutaj z opactwa Altenberg[3][4][5][6] (istnieją jednak źródła wskazujące na to, że mogli przybyć z filialnego Altenbergu, klasztoru Mariental[7]). Nazwa Zinna miała pochodzić od pobliskiej słowiańskiej wioski Czynna[8]. W 1179 budowany klasztor został zniszczony przez Słowian[3][9][10]. Prace przy zakładaniu klasztoru z czasem podjęto jednak na nowo; z 1221 pochodzi dotyczący go papieski przywilej[9][11]. Kościół klasztorny konsekrowano w 1226 lub 1227[12][13], być może jeszcze nieukończony (na jego ukończenie po 1230 wskazuje połączenie stylu późnoromańskiego i wczesnogotyckiego)[13]. Klasztor stopniowo rozwijał się gospodarczo i dysponował coraz większym majątkiem[14][9][5]. Pod koniec XV w. posiadał 39 wsi i wiele zakładów gospodarczych, a także domy w znaczniejszych miastach regionu. Sprawował patronat nad kilkudziesięcioma kościołami[5]. Prawdopodobnie tutaj wykonano jeden z najstarszych zachowanych druków, gotycki psałterz maryjny z ostatniej dekady XV w.[15][5]. W 1449 w klasztorze został zawarty układ pomiędzy arcybiskupem Magdeburga Fryderykiem z Beichlingen i margrabią brandenburskim Fryderykiem Żelaznym[16]. Upadek klasztoru spowodowała w XVI w. reformacja. Już w latach 30. Jüterbog i okolice stały się protestanckie, a opata klasztoru Zinna uwięziono. Klasztor nadal działał, ale w ograniczonej formie[17][18]. Jednak w 1553 ostatni opat opuścił klasztor[17][5]. Klasztor stał się częścią majątku arcybiskupiego[17]. Mnisi z Zinny znaleźli schronienie w śląskim klasztorze w Henrykowie[19]. Dawna rezydencja opata stała się jedną z rezydencji administratorów arcybiskupstwa magdeburskiego[20]. W 1591 zmarła tu siostra ówczesnego administratora Joachima Fryderyka. W 1591 odbyła się tu narada Jana Fryderyka z margrabią brandenburskim Janem Jerzym i innymi okolicznymi książętami na temat opieki nad małoletnim synem księcia Saksonii Chrystiana I. W 1606 w dawnym klasztorze schroniła się kapituła katedralna z Magdeburga z powodu panującej w tym mieście zarazy[20]. W połowie XVII w. był rezydencją pozbawionego urzędu protestanckiego administratora arcybiskupstwa magdeburskiego Chrystiana Wilhelma Hohenzollerna[20][6] (dawny klasztor przyznano mu na mocy postanowień pokoju westfalskiego[20]). Później dawny klasztor służył jako zamek myśliwski Hohenzollernów[21]. Większość zabudowań klasztornych rozebrano w XVIII w. W bezpośrednim sąsiedztwie dawnego klasztoru w 1764 król pruski Fryderyk II Wielki nakazał budowę osady dla sprowadzanych tu tkaczy z Saksonii[22][23][24] – zaplanowano ją na planie prostokąta, z ośmiokątnym placem w centrum[23][24]. Materiał z rozbieranych budowli klasztornych posłużył jako budulec budynków nowego miasta[22][25]. W 1902 osada ta otrzymała nazwę Kloster Zinna (dosłownie "Klasztor Zinna")[26]. Ocalałe zabudowania klasztorne służyły różnym celom. W 1872 spłonął znajdujący się w zabudowaniach dawnej klauzury browar[27]. OpisDo dzisiejszych czasów pozostał granitowy kościół klasztorny w formie późnoromańskiej bazyliki[28][6]. Z zabudowań klasztornych, przylegających do kościoła od południa, pozostały tylko fragmenty: część zachodniego skrzydła otaczającego dziedziniec pochodzącego z pierwszej połowy XIII w., stanowiącego niegdyś dom konwersów[28][6] oraz część dawnego refektarza. Więcej zachowało się budynków spoza klauzury, położonych na wschód od głównej części klasztoru: budynek nazywany Alte Abtei (dosłownie „stare opactwo”), który pochodzi z XIV w., z zachowanymi krzyżowo-żebrowymi sklepieniami wewnątrz i gotyckimi schodkowymi szczytami na zewnątrz, wyposażony podczas budowy w ogrzewanie i dostęp do bieżącej wody (faktycznie mieścił m.in. infirmerię). W pobliżu znajduje się późnogotycki budynek nazywany Neue Abtei (dosłownie „nowe opactwo”), stanowiący rezydencję opata, obejmujący kaplicę (z zachowanymi freskami[5]), obszerne pomieszczenia ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, ogrzewane ciepłym powietrzem, i kuchnię w piwnicy[28]. Obok znajduje się pochodzący z XVI w. dom przeznaczony dla gości klasztornych[28]. Z innych budowli pozostały tylko relikty[6]. Kościół służy jako protestancka świątynia parafialna oraz miejsce koncertów, a dawny dom opata jako muzeum (założono je w danych zabudowaniach klasztornych w 1956)[29]. Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
