Özgür Suriye Ordusu (Arapça: الجيش السوري الحر) veya kısaca ÖSO, 29 Temmuz 2011 tarihinde Albay Riyad Esad ve Suriye Silahlı Kuvvetleri'nden ayrılan altı subay tarafından kurulan,[2]Suriye İç Savaşı'nda merkezi olmayanSuriyeli muhalif isyancı gruplardan oluşan büyük çadır koalisyonudur.[3][4] Subaylar, Özgür Suriye Ordusu'nun birinci önceliğinin Beşşar Esad'ın güvenlik aygıtının ölümcül baskılarına karşı protestocuların ve sivillerin hayatlarını korumak olduğunu; nihai hedefin ise Suriye devriminin amaçlarını gerçekleştirmek, yani Esad ailesinin on yıllardır süren saltanatına son vermek olduğunu açıkladılar.[2][5][6] 2011 yılının sonlarında ÖSO, Suriye ordusundan ayrılan başlıca gruptu.[7] Kuruluşunda resmî bir askeri örgüt olan ÖSO'nun orijinal komuta yapısı 2016'da dağıldı ve ÖSO kimliği o zamandan beri çeşitli Suriyeli muhalif gruplar tarafından kullanılmaktadır.[8][9][10][11]
Özgür Suriye Ordusu, silahlı operasyonlar ve ordudan ayrılmaların teşvik edilmesi yoluyla “Suriye halkının rejime karşı muhalefetinin askeri kanadı” olmayı amaçlamaktadır.[12][13] 2012 yılında ÖSO'nun askeri komutanları ve sivil liderleri ortak bir bildiri yayınlayarak Esad'ı iktidardan indirdikten sonra Suriye'yi çoğulcu, demokratik bir cumhuriyete dönüştürme sözü verdi.[14]Suriye Ordusu oldukça organize ve iyi silahlandığından, Özgür Suriye Ordusu kırsalda ve şehirlerde gerilla taktiklerine dayalı bir askeri strateji benimsedi ve taktiksel olarak başkent Şam'da silahlı eylemlere odaklandı. Harekâtın amacı toprak ele geçirmek değil, şehir merkezlerine yönelik savaşlarda hükûmet güçlerini ve lojistik zincirlerini dağıtmak, güvenlik güçlerinde yıpranmaya neden olmak, moralleri bozmak ve hükûmetin istikrarını bozmaktı.[15]
ÖSO, kendisini Suriye devriminin silahlı kanadı olarak gördü ve Beşar Esad'a yönelik halk öfkesini başarılı bir isyana dönüştürmeyi başardı. Ülke genelinde gerilla savaşı yürüterek, çok daha donanımlı hükûmet güçlerine karşı bir dizi başarı elde etti.[16][17] Esad'ın protestocuların taleplerini görmezden gelme politikası ve rejimin sivillere ve protestoculara yönelik artan şiddeti, 2012'de tam anlamıyla bir iç savaşa yol açtı. ÖSO başlangıçta rejimin üst düzey liderlerini hızla ortadan kaldırma stratejisi izledi; Temmuz 2012'de istihbarat şefi Asıf Şevket ve Savunma Bakanı Davud Raciha'ya başarılı bir suikast düzenledi.[18] 2012'nin başlarında İran Devrim Muhafızları Ordusu, Suriye Arap Ordusu'nun çöküşünü engellemek için on binlerce Humeynici militan göndererek koordineli bir askeri kampanya başlattı ve çatışmayı mezhepsel çizgiler boyunca kutuplaştırdı.[19][20] 2013'ten sonra ÖSO, disiplinin azalması, merkezî bir siyasi liderliğin yokluğu, Batı'dan önemli bir destek alamaması, silah tedarikinin kötüleşmesi ve fonların azalmasından etkilenirken; rakip İslamcı milisler silahlı muhalefette baskın hale geldi.[21][22]Rusya'nın 2015'teki askeri müdahalesi, Esad'ın hayatta kalmasını sağladı ve ÖSO'nun genişlemesini durdurdu. Rejimin 2016 yılında başlattığı Rusya ve İran destekli bir dizi karşı saldırı, ÖSO'nun elde ettiği önemli toprak kazanımlarını aşındırdı ve komuta yapısını ciddi şekilde zayıflattı.[23][24]
Mart 2011'de sivil ayaklanma olarak başlayan Suriye İç Savaşı'nın başlarında bir grup subay Suriye ordusundan ayrıldı ve Esad rejimini devirmek amacıyla Özgür Suriye Ordusu'nu kurdu. Komuta merkezini Türkiye'nin Hatay ili olarak ilan etti. Kamuoyunda oluşan tepkiler üzerine Eylül 2012'de komuta merkezini Suriye'de Şam'a taşıdığını açıkladı.[28][29]
Örgüt 2011 sonunda Suriye genelinde aktif olmakla birlikte, en çok yoğunlaştığı bölgeler Hama ve Humus idi. 2011 Kasım ayında bir tür muhalifler koalisyonu olan ve barışçı yollarla rejimi devirmekten yana olduğunu ileri süren Suriye Ulusal Konsey'ini tanıdığını açıkladı.
CIA ve ABD'nin özel operasyon birimlerinin Suriyeli isyancıları Türkiye ve Ürdün'de eğitimden geçirdiği basında yazıldı. Washington Post, bunun için Türkiye'de bir Amerikan üssünün kullanıldığını yazdı.[30] Özgür Suriye Ordusu'nun disiplinsiz, iç anlaşmazlıkları olan ve yolsuzluğu bulaşmış olmasından dolayı bir miktar Özgür Suriye Ordusu militanının daha iyi donanmış, daha istekli ve finanse edilmiş olan El-Nusra saflarına geçtiği haberleri çıktı.[31]
19 Şubat 2014'te ABD, Türkiye ve Özgür Suriye Ordusu arasında bir eğit-donat anlaşması yapıldı. 2 bin kişi Türkiye'de Türk ve Amerikalı askerler tarafından Kırşehir'de eğitilmek üzere seçilecekti.[32] Ancak eğitilip Suriye'ye gönderilen 60 kişiden 18 kişilik bölümü El-Nusra Cephesi tarafından alıkonuldu.[33] Eğitilip 18 Eylül 2014'te Suriye'ye gönderilen 62 kişilik ikinci grup da ABD tarafından kendilerine tahsis edilen 10 kadar araç ve havan topları ile birlikte El Nusra'ya katıldıklarını açıkladılar.[34] Bunun üzerine ABD projeyi askıya aldığını duyurdu.[35] 384 milyon dolara mal olan ve 6.000 personelin çalıştığı projede 60 Özgür Suriye Ordusu militanı eğitilebildi ve proje başarısız oldu.[36][37]
Özgür Suriye Ordusu ve müttefiklerinin kontrolündeki bölgeler
Örgütsel bilgiler
Komuta heyeti
ÖSO'nun başkomutanı ve kurucusu Riyad el-Esad'dır. Bütün askeri hareketlerin koordinatör başıdır. Suriye Hava Kuvvetleri'nden istifa etmiş ve ÖSO'yu kurmuştur. Başkomutan yardımcısı olarak Albay Malik Kürdi, Kurmay Başkanı olarak da Albay Ahmet Hicazi ilan edilmiştir.[38] Sonrasında 2014'te Yüksek Askeri Konsey tarafından yapılan bir atama ile Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) Yüksek Askeri Konseyi (YAK), ÖSO Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Selim İdris'i görevden alarak yerine Tuğgeneral Abdulilah el-Beşir'i atadı.[39][40]
Cephanelik
Özgür Suriye Ordusu'nun genellikle hafif silahlarla başlayan mücadelesi zaman içinde özellikle yurtdışından alınan ağır silahlarla desteklenmiştir. En son olarak bir yetkili tarafından yapılan açıklamada kimyasal silah yapabilecek kabiliyette oldukları açıklanmıştır.[41]
Dış destek
Uluslararası destek
Wikileaks tarafından ortaya çıkartılan Amerika Birleşik Devletleri diplomatik belge sızıntısı belgelerine göre aralarında ABD, Fransa, İngiltere, Ürdün, İsrail ve Türkiye'nin olduğu ülkeler Suriye'ye gizli görevlerle silahlı personel göndermiştir. Bu iddianın halihazırda fiili olarak bir karşılığının olmadığı yönünde Suriye muhalefetinin ciddi eleştirileri bulunmaktadır.[42] Hükûmet tarafından ölü ele geçirilen kişiler arasında İspanyol bir kişinin bulunması, Suriye'de İspanyolların Suriye Arap Cumhuriyeti'ne karşı savaşta yer aldıklarını ortaya çıkartmıştır.[43][44] ABD hükûmeti tarafından verilen izin sayesinde Özgür Suriye Ordusu için ülke çapında mali yardım toplanmasına ve iletilmesine izin verilmiştir.[45]Katar hükûmetinin Suriye'nin elçilerine muhaliflerin saflarına geçmeleri için rüşvet teklif ettiği de ortaya çıkartılmıştır.[46]Alman Deniz Kuvvetleri'ne ait Oker adlı savaş gemisinin muhaliflere istihbarat desteği verdiği iddia edilmiştir.[47] Suriye'nin İsrail sınırındaki bir ileri karakola yönelik yaptığı silahlı saldırı sonucunda Özgür Suriye Ordusu'nun İsrail gizli servisleriyle eşgüdümlü olduğu iddialarını ortaya çıkartmıştır.[48] Suriye-İsrail sınırındaki düzenli ordu birlik mevzilerine saldıran muhalifler İsrail tarafından desteklenmekte, yaralılar İsrail'de tedavi edilmektedir. Bu desteğin muhaliflerin iktidara gelmeleri durumunda Golan Tepeleri'ni İsrail'e bırakacaklarını açıklamaları karşılığında verildiği iddia edilmektedir.[49]
Askeri ve lojistik destek
Suriye Ulusal Konseyi'nin açtığı Suriye Ulusal Konseyi Askeri Bürosu, muhalif güçlerle irtibatı, silah dağıtımında koordineyi ve istihbaratı sağlama amacıyla kurulmuştur. Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Libya, ABD[50] ve Türkiye lojistik,[51] silah ve istihbarat yardımı yapmaktadır.[52][53][54][55] ABD hükûmeti Özgür Suriye Ordusu ve diğer muhalif güçlere askeri destek verme kararını açıklamıştır, bu kapsamda muhaliflerin elinde iki düzine kadar karadan havaya füze olduğu iddia edilmiştir.[56] Özgür Suriye Ordusu'na katılmak isteyenler Türkiye'nin Adana ilindeki gizli bir askeri kampta Türk eğitmenler tarafından silahlı eğitimden geçirilmektedir.[57][58] 13 Ağustos 2012 tarihinde İstanbul'a gelerek temaslarda bulunan ABD Dışişleri BakanıHillary Clinton'un ziyaretinin ardından Özgür Suriye Ordusu'na ağır silahların verilmesine karar verilmiş ve bu kapsamda Katar tarafından satın alınmış olan 20 adet T-62 muharebe tankı İskenderun üzerinden teslim edilmiştir.[59] Çatışmalarda yaralanan Özgür Suriye Ordusu mensupları Türkiye'deki Kilis ve Gaziantep başta olmak üzere çeşitli illerdeki hastanelerde tedavi edilmektedir.[60][61] Bu hastanelere Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının alınmaması çeşitli acil vakalarda gündeme gelmiş ve eleştirilmiştir.[62]
Kamplar ve durumları
Türkiye'deki çok sayıdaki Suriye mülteci kampında etkisi olduğu yolunda iddialar bulunmaktadır.[63]
Hatay
Özgür Suriye Ordusu'na mensup kişilerin kaldığı Hatay'daki Apaydın mahallesi yakınlarındaki kampa girmek isteyen CHP'li vekiller kampa sokulmamıştır.[64] Kampta bulunan kişilerin geceleri sınırdan Suriye'ye geçerek çeşitli eylemlerde bulundukları, daha sonra yeniden kampa döndükleri belirtilmektedir.[65][66] Kamptaki kişilerin Hatay ilinde varlıkları ve davranışları yüzünden yerel halkla aralarında çok sayıda tartışma ve kavga çıktığı bilinmektedir.[67][68] Kampın yoğun olarak gündeme gelmesi üzerine kampta inceleme yapan TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu'nun AKP ve MHP temsilcisi üyeleri kampı yanlarında sadece Anadolu Ajansı muhabirleri olduğu halde gezmiş, gezi sonrasında herhangi bir uygunsuzluk görmediklerini açıklamışlardır.[69] Ancak buna rağmen kampın yabancı silahlı kuvvetleri barındırdığı için yasadışı olduğu CHP tarafından iddia edilmiştir.[70] İlde savaş karşıtı etkinliklerin sayısının artması üzerine valilik tarafından yapılan açıklama uyarınca şehirde basın açıklaması, toplantı ve gösteri yapılması yasaklanmıştır. Yasak fiili olarak ilan edilen bir olağanüstü hâl olarak nitelendirilmiştir.[71]
Gaziantep
Özgür Suriye Ordusu mensubu kişilerin Gaziantep'te Suriye'de kullanmak üzere bomba imalatı yaptıkları, imalat sırasında yaşanan patlama sonucunda ortaya çıkmıştır.[72]
Ürdün
Pentagon tarafından da onaylanan ve Der Spiegel ve The Guardian tarafından kamuoyuna sunulan bilgilere göre Özgür Suriye Ordusu üyelerine Ürdün'deki kamplarda ABD, İngiltere ve Fransa silahlı kuvvetlerinden askeri eğitmenler eğitim vermektedir.[73]
Diğer gruplarla ilişkiler
Müttefik örgütler
Diğer muhaliflerle ilişkiler
Suriye İç Savaşı'nda Özgür Suriye Ordusu, Kobani kuşatma altındayken, Irak ve Şam İslam Devleti'ne karşı YPG ile ittifak yapmıştır.[74][75][76][77][78][79][80] Ancak ilerleyen dönemlerde Halep ve Azez'de iki grup çatışmalara girmişlerdir.[81] Günümüzde YPG, rejim ile çatışmasızlık halindedir. Rus hava desteğini alarak ÖSO'ya karşı saldırılar gerçekleştirmiştir.[82][83]
Özgür Suriye Ordusu, Ahraruş Şam, Ceyşul İslam ve El Nusra Cephesi ile zaman zaman koordinasyon halinde olmaktadır. Ne var ki, ÖSO'nun laik bir yapıyı savunması dolayısıyla zaman zaman ÖSO ile İslamcı muhalifler arasında anlaşmazlık çıkmaktadır. 2013 yılında El Nusra Cephesi, ÖSO ile çatışmalara girmiş ve ÖSO'ya bağlı pek çok gruptan İdlip başta olmak üzere Kuzey Suriye'de pek çok bölgeyi almıştır.[84] Mart 2016'da Maaret el Numan'da ÖSO'ya bağlı güçler ile El Nusra Cephesi çatışmalara girmiştir.[85]
Özgür Suriye Ordusu'nun, Esad rejimine yönelik düzenlediği bazı saldırıların İsrail hava kuvvetleri ile koordineli şekilde planlandığına dair iddialar ortaya atılmıştır.[86]
Çatışmadaki durum
Özgür Suriye Ordusu çatısı altındaki savaşçı sayısına dair kesin bilgi bulunmamaktadır. Ancak Özgür Suriye Ordusu'nun kendi websitesinden yapılan açıklamada 40,000 asker olarak tanımlanmıştır.[1] Ağır silahları vardır, ancak az sayıdadır. Kuzey Suriye'de savunma ve zaman zaman saldırı (baskın) taktiği uygulanır. Güney bölgelerde ise ağır silahları çok bulunmadığından genel olarak gerilla ve vur-kaç taktiği uygulanır. Özgür Suriye Ordusu'na bağlı birliklerin genelde kontrol ettikleri yerler muhaliflerin kalesi konumundaki yerlerdir.
Katliam iddiaları
Komuta kademesinin bir kısmı Türkiye'de bulunan Özgür Suriye Ordusu'nun katliamlar işlediğine ilişkin iddialar mevcuttur.[87] Ağustos ayında Halep'te yaşanan çatışmaların ardından ele geçirilen esirlerin sokak ortasında infaz edildiği tespit edilmiştir.[88][89][90] Ayrıca öldürülen kişilerin öldükten sonra çeşitli uygunsuzluklara tabi tutuldukları[91][92] ayrıca kafa kesme olaylarının yaşandığı iddia edilmektedir.[93][94][95]
Esad rejimine destek için ülkede bulunan Hizbullah, Mehdi Ordusu gibi çeşitli oluşumlara karşı operasyonlar yapmıştır.[96]
15 Ocak günü Halep'teki üniversite yurduna karşı yapılan ve patlama sonucu 82 kişinin öldüğü silahlı saldırıyı Özgür Suriye Ordusu'nun yaptığı iddia edilmektedir.[97]
Adam kaçırma İddası
Özgür Suriye Ordusu, İran Devrim Muhafızı olduğu gerekçesiyle 48 İranlıyı kaçırmış olduğu iddia edilmektedir, İran tarafından yapılan açıklamada bu kişilerin asker olmadığı belirtilmiştir.[98] İran ayrıca olayda sorumluluğun başta Türkiye olmak üzere kaçırma olayını gerçekleştirenlere destek verenlerde olduğunu açıkladı.[99] Rehineler Suriye hükûmetinin elindeki esir muhaliflerle değişim sağlanarak serbest kalmıştır.[100]
Basın mensuplarına karşı tutum
14 Ağustos 2012 tarihinde Sınır Tanımayan Gazeteciler yöneticisi Christophe Deloire tarafından kamuoyuna açıklanan mektupta Özgür Suriye Ordusu başta olmak üzere Suriyeli muhaliflerden gazetecileri hedef almamaları ve ellerinde tutsak bulunan gazetecileri serbest bırakmaları istenmiştir.[101] Açıklamaya göre Özgür Suriye Ordusu'nun elinde 10 Ağustos 2012 tarihinde kaçırılan Al-Ikhbariya televizyonu personeli bulunmaktadır.[101][102]
Çocuk askerler
Birlik saflarında çocuk askerlerin kullanıldığına dair iddialar bulunmaktadır.[103]
İşkence
Özgür Suriye Ordusu mensupları yakaladıkları Esad yanlılarına ve tarafsız sivillere işkence yapmakta olduğunu ileri süren iddiadır.[104][105]
Kimyasal silah kullanımı
Özgür Suriye Ordusu, Ocak 2013'te kimyasal silah üretebilecek hammadde ve kapasiteye sahip olduğunu açıkladı.[106] Mart 2013'te Suriye hükûmet medyası tarafından yapılan iddiaya göre, Özgür Suriye Ordusu mensupları tarafından Halep'e düzenlenen füze saldırısında kimyasal madde kullanıldı ve olayda çoğu sivil 15 kişi yaşamını yitirdi.[107][108][109]
Denetimindeki yerlerdeki idare tarzı
Özgür Suriye Ordusu ve muhaliflerin denetimindeki yerlerde İslami şeriat kanunlarının uygulandığı bilinmektedir.[110]
Kopuşlar
Daha önce Suriye Silahlı Kuvvetleri saflarından Özgür Suriye Ordusu saflarına geçmiş olan bir grup subay yeniden Suriye Silahlı Kuvvetleri saflarına döndüklerine ilişkin basın toplantısı yapmıştır.[111]
Resimler
Haziran 2012, Kuzey Suriye'de ÖSO kontrolündeki yerler (kırmızı)
Haziran 2012, Güney Suriye'de ÖSO kontrolündeki yerler (kırmızı)
Özgür Suriye Ordusu'na tedarik edilen[59]T-62 ana muharebe tankı
Özgür Suriye Ordusu'na tedarik edilen[59]Stinger füzesi
^Holliday, Joseph (Mart 2012). "Syria's Armed Opposition"(PDF). Institute for the Study of War. Middle East Security Report 3. 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2014.
^"Is it time for an alternative Syrian army?". Arab News (İngilizce). 3 Haziran 2017. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2017. Artık bildiğimiz Özgür Suriye Ordusu diye bir muhalefet yok. İran, Rusya, IŞİD, El Nusra Cephesi ve diğerleri tarafından hedef alındıktan sonra daha küçük gruplara bölündü.
^Francis, Ellen; Perry, Tom (7 Nisan 2017). "Syrian opposition welcomes US strike on army airbase". The Independent (İngilizce). 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2017. ... Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) çatısı altında savaşan Özgür İdlib Ordusu isyancı grubu, ...
^Alsaleh, Asaad (2021). Historical Dictionary of the Syrian Uprising and Civil War. Londra, Birleşik Krallık: Rowman & Littlefield. ss. 11, 65. ISBN9781538120774.
^"Is it time for an alternative Syrian army?". Arab News (İngilizce). 3 Haziran 2017. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2017. Artık bildiğimiz Özgür Suriye Ordusu diye bir muhalefet yok. İran, Rusya, IŞİD, El Nusra Cephesi ve diğerleri tarafından hedef alındıktan sonra daha küçük gruplara bölündü. Bu nedenle yeni bir Suriye ordusunun kurulmasını tartışıyoruz.
^[1] 16 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Geçtiğimiz günlerde Antalya'da yapılan bir toplantıda 300 ÖSO yetkilisi tarafından Tuğgeneral Selim İdris genelkurmay başkanı seçildi. Genelkurmay başkanı yardımcılığına seçilen 20'den fazla askeri yetkili hakkında bilgi verilmedi
.svg)
,_Flag_of_Syria_(1980%E2%80%932024).svg)
.jpg)
.jpg)
![Özgür Suriye Ordusu'na tedarik edilen[59] T-62 ana muharebe tankı](Dosya:T62_medium_tank.jpg)
![Özgür Suriye Ordusu'na tedarik edilen[59] Stinger füzesi](Dosya:FIM-92_(JASDF).jpg){kind=small}
