Thanh Sơn (1 tháng 5 năm 1938 – 4 tháng 4 năm 2012) là một nhạc sĩViệt Nam. Ông được biết đến từ thập niên 1960 với những ca khúc trữ tình nói về tuổi học trò. Khoảng thời gian sau, ông nổi tiếng với các ca khúc chủ đề miền Tây Nam Bộ mang âm hưởng dân caNam Bộ.[1]
Cuộc đời
Ông tên thật là Lê Văn Thiện, sinh ngày 1 tháng 5 năm 1938 tại Sóc Trăng; là con thứ mười trong một gia đình có 12 anh chị em. Gia đình ông từng che giấu cán bộ Việt Minh nên bị ruồng bố gắt gao, ông phải rày đây mai đó.
Khởi đầu là ca sĩ
Ông học nhạc từ hồi tiểu học với thầy Võ Đức Phấn (em ruột nhạc sĩ Võ Đức Thu). Năm 1955, thầy Phấn mất, ông lên Sài Gòn làm thuê, ở mướn nhưng vẫn tiếp tục học nhạc với thầy Lê Thương và nuôi ước mơ trở thành ca sĩ.
Dù đã là ca sĩ, ông vẫn mày mò học sáng tác nhạc với cuốn "Để sáng tác một ca khúc" của Hoàng Thi Thơ.
Ca khúc đầu tiên của ông là Tình học sinh ra đời năm 1962, tuy nhiên chẳng được một ai lưu ý. Sang năm sau, Nỗi buồn hoa phượng ra đời, trở thành một trong những ca khúc nổi tiếng nhất viết về mùa hè.
Năm 1963, ông bỏ hẳn nghề ca sĩ để chuyên tâm sáng tác.
Từ 1973, nhạc của ông bắt đầu chuyển hướng sang đề tài quê hương.
Bắt đầu sáng tác nhạc trở lại từ thập niên 1990, những ca khúc mới mang âm hưởng dân ca của ông lập tức được công chúng đón nhận. Nhiều bài hát trong giai đoạn này trở nên thịnh hành tới ngày nay như Hình bóng quê nhà, Hành trình trên đất phù sa, Bạc Liêu hoài cổ,...
Từ năm 2000, ông làm phụ trách biên tập chương trình cho Trung tâm Băng nhạc Rạng Đông.
Nhạc của Thanh Sơn thời kỳ đầu thường nói về tình cảm của tuổi học trò, đặc biệt là mùa hè. Bài Nỗi buồn hoa phượng được ông tâm đắc nhất, với những câu ca chân tình rất quen thuộc:
Bìa ca khúc Nỗi buồn hoa phượng.
Mỗi năm đến hè lòng man mác buồn
Chín mươi ngày qua chứa chan tình thương...
Ngoài đề tài học trò, ông còn có nhiều tác phẩm ở một số chủ đề khác. Như ca ngợi mùa xuân:
Tiếng pháo vui vang đó đây nghe rộn ràng... (Đoản xuân ca)
...hay những bài nhạc vàng than trách số phận, viết theo điệu boléro:
Bìa ca khúc Trả lại thời gian.
Xin trả lại những kỷ niệm buồn vui
Ngày vui đã theo thời gian qua mất rồi
Ngồi viết tâm sự, nhớ ngược về quá khứ
Chợt lên nét suy tư
Bao năm thầm kín trót thương tà áo tím
Những đêm sương lạnh nghe trái sầu rót vào tim... (Trả lại thời gian)
Ít ai biết rằng nàng thơ trong các sáng tác của ông là nữ ca sĩ Thanh Tuyền. Nhiều sáng tác của ông đã viết dành tặng riêng cho tiếng hát Thanh Tuyền: Nỗi buồn hoa phượng, Nhật kí đời tôi, Hoa tím người xưa, Trả lại thời gian, Giòng suối xanh, Dư âm mùa hạ, Chuyện tình hoa Lưu Ly... Tiếng hát cao vút, trong trẻo của cô học trò 17 tuổi càng đưa những tác phẩm của ông trở nên thăng hoa hơn.
Thời gian trước 1973, lời ca của ông chịu ảnh hưởng của nhạc vàng: chân thật, giản dị, ít trau chuốt,.. Đến khi ông chuyển hướng sang nhạc quê hương, lời ca mới được chú trọng – như chính ông nhìn nhận.
Nhiều bài hát được viết để hát bằng giọng Nam bộ, với những điệu hò, điệu ru rất quen thuộc với người miền Nam:
Ơi hò ơi ví dầu thương những con đò bên hàng dừa xanh,
Thương nhiều chiếc áo bà ba,
Vai nặng gánh lúa lúc tan chợ chiều,
Bên mái tranh nghèo nghe bìm bịp kêo nước lớn nước ròng... (Gợi nhớ quê hương)
Hò ơ..
Gió đưa gió đẩy, về rẫy ăn trầu, về sông ăn cá
về sông ăn cá, về đồng ăn cua... (Hình bóng quê nhà)
Ngoài ra, Thanh Sơn cũng thường đem những địa danh, những đặc sản, những giai thoại có thật vào nhạc, như là một cách quảng bá hình ảnh miền quê xứ đó:
Quýt Cái Bè nổi tiếng ngọt ngây
Ai ăn rồi nhớ mãi miền Tây (Hành trình trên đất phù sa)
Nghe danh Công tử Bạc Liêu đốt tiền nấu trứng, tỏ ra mình giàu (Hoài cổ)
Ông đã viết nhạc cho hầu khắp các địa danh ở Nam Bộ, chỉ trừ Tiền Giang mà theo ông: "Chưa viết được vì hai chữ Tiền Giang đưa vào nhạc khó quá. Tôi sẽ cố gắng tìm cho ra cái tứ để ca ngợi mảnh đất Tiền Giang trong thời gian tới".
Ngoài nhạc về miền Nam, ông còn viết một số bài ca ngợi các miền khác, như bài Non nước hữu tình (miền Bắc), Trở lại thành phố sương mù, Thương về cố đô, Đôi lời gửi Huế (miền Trung), Quê hương 3 miền (cả ba miền).
Trong suốt thời gian từ thập niên 1970 cho tới cuối thập niên 1990, Thanh Sơn là một trong những nhạc sĩ năng nổ nhất của miền Nam với những bài nhạc ca ngợi quê hương.
^ abPhần nhạc bài hát Giấc ngủ đầu nôi giống với bài Đoản ca cho mình sáng tác trước năm 1975, nhưng bài Giấc ngủ đầu nôi được phổ biến rộng rãi hơn và mang âm hưởng dân ca Nam bộ nhiều hơn.
^Phần nhạc của bài hát này có nét giống với bài Mười năm tái ngộ trước năm 1975.
^Nhiều ca sĩ hát ca khúc này với tựa đề khác là Bạc Liêu hoài cổ, nhưng Hoài cổ mới là tên gốc của nhạc phẩm.
^Phần nhạc của bài hát này giống Bài ngợi ca quê hương trước 1975, nhưng thường được các ca sĩ về sau hát theo âm hưởng dân ca Nam Bộ.
^Trong chương trình Paris By Night 83 Những khúc hát ân tình năm 2006, nhạc sĩ chia sẻ sáng tác tặng vợ mình (tên Hương). Bài hát lúc đầu có tên là Tóc em thơm mùi mạ non.
^Có giai điệu tương tự bài "Ngày xuân tái ngộ" nhưng khác lời ca.
