Mae dant (lluosog: dannedd) yn helpu i dorri, rhywgo a malu bwyd cyn bod y bwyd yn cael ei lyncu. Mae gwahanol fathau o ddannedd. Mae gan fodau dynol dri math o ddannedd. Mae'r cilddannedd fel arfer yng nghefn y geg yn malu'r bwyd yn fân. Mae'r dannedd llygad yn hir ac yn finiog iawn. Defnyddir dannedd llygad i ddal gafael yn y bwyd. Mae'r blaenddannedd ym mhen blaen y geg, fel yr awgryma'r enw, ac fe'u defnyddir i rwygo'r bwyd.

Mae dannedd yn wahanol mewn anifeiliad eraill. Mae gan y cigysyddion (bwytwyr cig) ddannedd sydd yn addas i ladd anifeiliad eraill ac i rwygo cnawd. Mae'r dannedd llygad yn hir a miniog i afael yn dynn mewn cnawd a'r cilddannedd yn cracio a malu esgyrn yn fan. Mae gan lysysyddion (bwytwyr cig) ddannedd sy'n addas i fwyta planhigion. Mae'r blaenddannedd yn torri a'r cilddannedd yn malu'n fan.

Ceir sôn am ddannedd yn yr hen benillion:

On'd ydyw yn beth hynod

Fod dannedd merch yn darfod?

Ond tra bo yn ei genau chwyth

Ni dderfydd byth mo'i thafod.

Roedd yna arferiad (ffashiwn?) ddechrau’r 20ed ganrif sy’n anodd iawn i ni ddeall erbyn heddiw, sef talu deintydd i dynnu’ch dannedd i gyd er mwyn prynu danedd gosod (dannedd dodi) smart a di-drafferth i bara am oes! Dyma ddwy enghraifft byw o ddyddiadur Griffith Thomas (11 mlynedd rhwng y ddau!):

• 3 Ebrill 1918 Rhiw, Llŷn: "Mercher 3. Fi a Eliza yn mynd i’r dre. Llwytho yr SS Anne. 350 Tynnu fy nanedd - dim gwaith.".
• 13 Awst 1929 Rhiw Llŷn: "Arian gan Daniel 5/7d. Yn ffair awst yn gorffen tynnu fy nanedd"^[1]

Dyma rai cofnodion o hyn wedi eu codi o Facebook (Grwp Cymuned Llên Natur):

• Yn Nhregaron yn y 60au roeddech yn gallu neud hyn ar yr NHS gyda'r deintydd oedd yn dod ar ddiwrnod mart! (Jenny Heney)
• Cofio fy ffrind yn dweud i’w nain (Bethesda) gael tynnu ei dannedd igyd a chael set cyfan o ddannedd gosod fel presant priodas gan ei rhieni!! I arbed trafferth efo nhw yn y dyfodol! Fel Dowry od. Dwi ddim yn gwybod pryd roedd hyn ond debyg y byddai ei nain tua 80-90 erbyn hyn. (Catrin Meirion)
• Fe dynnwyd dannedd Mam i gyd jyst cyn fy ngeni i yn y 40au i arbed trafferth! Ac roedd gen i aelod o staff yn y 70au gafodd dynnu ei dannedd yn anrheg 18 oed. (Megan Tudur)

Eginyn erthygl sydd uchod am anatomeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Eginyn erthygl sydd uchod am ddeintyddiaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Chwiliwch am dant
yn Wiciadur.

1. ↑ Dyddiadur Griffith Thomas, AelyBryn yn Tywyddiadur[1]