Silimiinsili (English language)[1]Silimiinsili nyɛla West Germanic balli shɛli din be Indo-European balli daŋ ni ka bɛ booni ninvuɣ' shɛba ban yɛri lala balli ŋɔ Anglophones, di daa pilli la England zaŋ n-ti Great Britain.[2][3][4]Ninvuɣ' so yuli bɛ ni zaŋ n-ti balli ŋɔ nyɛ Angles, Germani ninvuɣ shɛba ban daa yi labi Britain ninvuɣ' yino.
Silimiinsili nyɛla bal' shɛli niriba pam ni yɛri dunia zaa, di daa na nyɛla balli shɛli British Empire mini United States nima ni tuui yɛra.[5] Silimiinsili nyɛ din pahiri ata balli shɛŋa niriba pam ni yɛra bahindila Mandarin Chinese mini Spanish nyaaŋa;[6] Di ni lahi nyɛ balli shɛli din pahiri ayi niriba ni bɔhim balli shɛŋa ni duniya zaa ka ban bɔhin li ŋɔ gari balli ŋɔ bilichininima.
Silimiinsili nyɛla balli shɛli bee di nyɛla din pahi balli shɛŋa ni tiŋgbana pam ni saɣi n-ti ka yɛra kamani India, Ireland n-ti pahi Canada). Tiŋgbani shɛŋa ni di ni nyɛ balli shɛli bɛ ni yɛri gari ballli kam kamani United States mini United Kingdom.[7] Di nyɛla din pahi balla zaŋ n-ti United Nations, European Union n-ti pahi tiŋduya tiŋgbani shɛŋa. Di lahi nyɛla din leei de facto lingua franca zaŋ n-ti tabibi, tiŋduya dabiligu niŋbu, binyɛra laasabu malibu, diɛma diɛmbu shee n-ti pahi pohim zuɣu .[8] Ninvuɣ shɛba ban yɛri silimiinsili Germanic balli ni nyɛla kɔbigi puuni vaabu pisopɔin ka lahabali daa yina wuhira ni ninvuɣ shɛba ban yɛri silimiinsili duniya zaa kalinli nyɛla din gari 2 billion.[9] Silimiinsili kurili nyɛla din laɣim West Germanic bachinima kumsim.[10][11][12]
Silimiinsili nyɛla Indo-Europenima balli ka nyɛ din yina West Germanic laɣingu zaŋ n-ti Germanic balla.[13] Silimiinsili kurili din daa piligi Germanic balli ni mini "linguistic continuum" nyɛla balli shɛŋa din leei Anglic balli din be British Isles ka di gba leei Frisian balla puuni shɛli mini Low German /Low Saxon. Frisian balla ŋɔ mini Anglic balla nyɛ din leei Anglo-Frisian balla ka nyɛ din ŋmani siliminsili. Low German/Low Saxon gba nyɛla din ŋmani silimiinsili, Frisian balla mini Low German nyɛla bɛ ni laɣim shɛli leei North Sea Germanic balla amaa di laɣimbu ŋɔ nyɛla shɛba ni na ŋmɛri shɛli nangbankpeeni .[11] Silimiinsili kurili nyɛ din leei "Middle English" ka di gba leei Modern English.[14] Bachinima kumsim zaŋ n-ti Old mini Middle English gba nyɛla din leei Anglic balla kamani Scots [15] ka Fingallian Mini Yola balli zaŋ n-ti Ireland gba nyɛ din ŋmani taba.[16]
Walinginsim shɛli din daa be silimiinsili balli ni nyɛ bɛ ni daa booni shɛli silimiinsili kurili bee "Anglo-Saxon", di nyɛla din yina laɣingu zaŋ n-ti North Sea Germanic balli ni ka daa zaŋ li kpɛ Britain 5th century saha. Silimiinsili kurili balli ŋɔ nyɛla bɛ ni daa taɣi shɛli bela 8th mini 9th centuries. "middle English" nyɛla bɛ ni daa piligi shɛli 11th century, di daa piligimi Norman Conquest zaŋ n-ti England nyaaŋa ka bɛ daa zaŋ French kurili pahi silimiinsili zuɣu.[17][18]
Saha ŋɔ silimiinsili nyɛla bɛ ni daa piligi shɛli 15th century ka daa piligi li ŋɔ ni "Great Vowel shift", di nyaaŋa ka daa nyari di bachinima Latin mini Greek bachinima ni. Bɛ daa sabi balli ŋɔ niŋ King James Bible mini William Shakespeare tuma nima ni.[19][20] Ninvuɣ shɛba ban sabiri paari binyɛra zuɣu nyɛla ban sabiri silimiinsili.[21]
Three circles of English-speaking countries
Percentage of London residents for whom English was their primary language as of 2021Braj Kachru's Three Circles of English
Indianima balli bɔhinda Braj Kachru nyɛla ŋun daa waligi tiŋgbani shɛŋa ban yɛri silimiinsili "three circle models".[22]
Kachru yɛigu zaŋ jandi taarihi zaŋ n-ti silimiinsili wuligi kpɛ tiŋgbani koŋkoba. Lala "three circle model" ŋɔ nyɛla din taɣiri saha kam.[23]
Tiŋgbana shɛŋa ban nyɛ bilichini zaŋ n-ti silimiinsili balli nyɛ United States, Australia, Canada, Ireland n-ti pahi New Zealand, ni ka niriba pam yɛri silimiinsili ka South Africa niriba pirigili gba nyɛ ban yɛri silimiinsili. Tiŋgbani shɛŋa din nyɛ bilichininima zaŋ n-ti silimiinsili balli nyɛ din doli na ŋɔ United States (kamani 231 million),[24] United Kingdom (60 million),[25][26][27]Canada (19 million),[28]Australia (kamani 17 million),[29]South Africa (4.8 million),[30] Ireland(4.2 million) n-ti pahi New Zealand (3.7 million).[31] Lala tiŋgbana ŋɔ ni, bihibihi nyɛla ban bɔhindi silimiinsili bɛ lammba sani mini bɛ ʒilɛli ni nima sani.[32] Silimiinsili balli ŋɔ nyɛla din wuligi yina lala tiŋgbana ŋɔ ni.[23]
Vihigu nyɛla din wuhi ni tiŋgbani shɛŋa ban gba yɛri silimiinsili ŋɔ pam pahi ayi nyɛla ban gba paai 470 million zaŋ chaŋ 1 billion.[7] Balli bɔhindi baŋda David Crystal nyɛla ŋun yɛli ni ninvuɣ shɛba ban pa silimiinsili balli bilichinima zaŋ n-ti ninvuɣ shɛba ban nyɛ silimiinsili balli bilichinima nyɛla 3:1.[33] Kachru "three-circles model" ŋɔ wuhiya ni "outer circle" tiŋgbana nyɛ Philippines,[34]Jamaica,[35]India, Pakistan, Singapore,[36]Malaysia n-ti pahi Nigeria[37][38] Lala tiŋgbana ŋɔ pirigili nyɛla ban bɔhim silimiinsili ka tooi nyɛ ban yɛri li bɛ shikuruti ni, yiŋ, daabiligu shee.[39]
Pie chart showing the percentage of native English speakers living in "inner circle" English-speaking countries.[citation needed][when?] Native speakers are now substantially outnumbered worldwide by second-language speakers of English (not counted in this chart).
US (64.3%)
UK (16.7%)
Canada (5.3%)
Australia (4.7%)
South Africa (1.3%)
Ireland (1.1%)
New Zealand (1%)
Other (5.6%)
Silimiinsili nyɛla din ka yɛligu shee ka di wuhiri ni ka tiŋgbani yini koŋko zali di yunsibu zalikpana.[40][41][42][43] Niriba tooi mali silimiinsili wuligiri lahabali ka yɛri li tamdi di bolibu zalikpana zuɣu.[44] Amaa lahabalitiriba gba nyɛla ban sabiri bɛ lahabali tamdi silimiinsili zalikpana zuɣu ka di wuhiri ni lala zalikpana ŋɔ nyɛla din be tiŋgbani kam amaa ka tiŋgbani yini koŋko.[45]
Americanima nyɛla ban tooi wumdi British yɛlitɔɣa ka British nima gba nyɛ ban tooi wumdi Americanima yɛltɔɣa. Ninvuɣ shɛba zaa ban yɛri silimiinsili nyɛla ban tooi wumdi duniya zaa ladio mini telivisa zuɣu silimiinsili yɛltɔɣa.[46][47]
Taarihi zaŋ jandi silimiinsili yɛriba tiŋgbana nyɛla din be Britain sambani ka nyɛ ban sɔŋ tiŋgbani shɛŋa ka bɛ gba baŋ silimiinsili balli tiŋgbana kamani South Africa, Australia n-ti pahi New Zealand.[48] Ninvuɣ shɛba ban chaŋ kpɛ United States ka pa British bilichinima nyɛla ban gba bɔhim silimiinsili. Saha ŋɔ United States salo ban gari bɛ kalinli pirigili nyɛla ban yɛri silimiinsili koŋko .[24][49]
Canada, silimiinsili mini French nyɛ bɛ ni yɛri balli shɛŋa .[51][52] Silimiinsili nyɛla balli shɛli koŋko tiŋgbani shɛŋa ni amaa Quebec's nima zaa nyɛla ban yɛri French.[53]
Silimiinsili nyɛ balli shɛli din pahi ayi Irelandnima ni yɛri balli shɛŋa pam ni ka Irish nyɛ tuuli balli shɛli bɛ ni yɛra ni.[54]
New Zealand nyɛ luɣishɛli niriba pam ni yɛri silimiinsili tiŋgbani shɛli, di balla ayi shɛŋa din pahi ka sokam yɛri nyɛ Māori[55] mini New Zealand buɣisibu balli.[56]
United Kingdom nima nyɛla ban ka balli yini shɛli bɛ ni saɣi n-ti ka sokam yɛra. Wales mini Northern Ireland, silimiinsili nyɛ balli shɛli bɛ ni yɛri pahiri Welsh[57] mini Irish. [58] Scotland mini England gba nyɛla ban ka balli yini shɛli sokam ni saɣi n-ti ka yɛra.
United States gba nyɛla ban ka balli yini shɛli sokam ni saɣi n-ti ka yɛra ni bɛ tiŋ'kara ni .[59][60] Silimiinsili nyɛla balli yini shɛli sokam ni saɣi n-ti shɛli bee ka bɛ yɛra tiŋgbani maa yaɣa pihita ni ayi ni.[61]
Countries in which English language is a mandatory or an optional subject[62]
English is a mandatory subject
English is an optional subject
No data
English Proficiency Index by country as of 2014[63]
Very high proficiency (80–100%)
High proficiency (60–80%)
Moderate proficiency (40–60%)
Low proficiency (20–40%)
Very low proficiency (0.1–20%)
No data
Silimiinsili balli nyɛla balli shɛli zaŋ n-ti silimin bilichinima.[64][65] Silimiinsili nyɛla din wuligi kpɛ tiŋgbani kam ka niriba pam tooi yɛri bɛ tiŋgbana ni mini tiŋduya fiila dibu ni. Niriba pam nyɛla ban bɔhim silimiinsili balli ŋɔ.[66] Niriba pam ban yɛri silimiinsili Afirika nyɛla ban pahi "Afro-Saxon" balli ni ka di nyɛ din zaŋ Afirika tiŋgbana laɣim taba ka bɛ zaa wumdi taba yɛltɔɣa.[67]
Maŋsulinsi deebu British Empire sani bin din gbaai yuuni 1950s mini yuuni 1960s, lala tiŋgbana ŋɔ nyɛla ban daa bi zaɣisi silimiinsili amaa ka daa kuli tuɣi silimiinsili ŋɔ bɔhimbu mini zaŋ tum tuma maŋsulinsi deebu nyaaŋa.[68][69][70]Ŋmahinli kamani Indianima nyɛla ban daa baŋ silimiinsili saha shɛli gbaŋpiɛlla ni daa gbubi ba hali ni zuŋɔ silimiinsili nyɛla balli shɛli sokam ni saɣi n-ti ka yɛri India.[71] Silimiinsili lahi nyɛ balli shɛli din niŋ bayana pohim zuɣu mini sabibu ni ka silimiinsili balli buku shɛŋa Indianima ni sabi zaŋ wuhi salo nyɛ din dɔ buta zuɣu duniya zaa bahindila US mini UK.[72] Din pahira, ka silimiinsili nyɛ tuuli balli zaŋ n-ti India amaa ka salo pam nyɛ ban yɛri li ka kɔbigi puuni vaabu dibaa anu nyɛ ban ni tooi yɛlli viɛnyɛla India.[73][74] David Crystal nyɛla ŋun daa yɛlli yɛltɔɣa yuuni 2004 wuhiri ni ti yi zaŋ ninvuɣ shɛba ban nyɛ silimiinsili bilichinima mini ban pa di bilichinima ka yɛri silimiinsili India kalinli yi laɣim taba nyɛla din gari tiŋgbani kam duniya zaa,[75] amaa ninvuɣ shɛba ban nyɛ ban ni tooi yɛlli silimiinsili India kalinli nyɛla niriba ni bɛ tooi mi shɛli ka baŋdiba pam nyɛ ban yɛlli ni United States nyɛla din mali ninvuɣ shɛba ban yɛri silimiinsili gari India.[76]
Saha ŋɔ silimiinsili, nyɛla bɛ ni buɣisiri shɛli saha shɛŋa duniya zaa tuuli "lingua franca",[77][78] di ni lahi nyɛ tuuli duniya zaa balli.[79][80] Silimiinsili nyɛ balli shɛli lahabalitiriba ni sabiri shɛli wuhiri salo, di ni ka bɛ lahi tooi mali sabiri niŋdi bukunima wuhiri salo, tiŋduya fiila dibu, tabibi yɛltɔɣa zaŋ wuhi salo ni gba silimiinsili ni ka bɛ tooi sabiri li n-ti pahi tiŋduya dabiligu shee di ni ka bɛ yɛra.[80] Silimiinsili nyɛla balli shɛli tiŋgbani kam din be duniya zaa ni yɛra.[81] Seaspeak mini Airspeak nyɛla tiŋduya balla zaŋ n-ti ninvuɣ shɛba ban chani kom ni [82] mini aleepili ni bee pohim zuɣu.[83] Silimiinsili nyɛla balli shɛli niriba ni daa bɛ tooi yunsiri shɛli French mini German tabibi vihisi ni amaa silimiinsili ka bɛ pa mali niŋdi bɛ binshɛɣu kam saha ŋɔ.[84] Di nyɛla balli shɛli niriba pam ni daa bɛ yɛri French yuuni 1919.[85] Saha shɛli bɛ ni daa piligi United Nations saha shɛli duniya zaa tɔbu din pahiri ayi ni daa naai, silimiinsili nyɛla din daa na bi niŋ bayana[86] amaa saha ŋɔ di ni pa nyɛ balli shɛli duniya zaa ni yɛra tiŋduya daabilim shee.[87] Di nyɛla din pahi United Nations balla ayobu shɛŋa sokam ni yɛra la puuni.[88]
Siliminsili bachinima ni booni shɛm mini di ni kumdi shɛm malila waliginsim zuliya kam zilinli zuɣu, amaa ka di lee bi tooi chirimdi di alizam dibu. Bachinima bolibu taɣirila bachinima kumsi (i.e. yɛltɔɣa kumsim din tiri di gbunni waliginsim), ni bachinima ŋmebu kumsim bɔlibu.[91] Lahabali ŋɔ buɣisirila bachinima ni kumdi shɛm United Kingdom mini United States.
Siliminsili konsonantinima bachinima ŋmebu pam malila bachi pishi ni anahi (bee pshi ni ayɔbu /x/ n-ti pahi (/ʔ/)). Konsonantinima nambu din doli ŋɔ na nyɛla California Silimisili ni saɣiti shɛli,[95] n-ti pahi RP ni zani ti shɛli.[96]
Teebuli maa puuni, binyɛra kamani (zanibu bihi) yi ti laɣim taba, kamani /p b/, /tʃ dʒ/, ni /s z/, tuuli dini maa m-mali yaa ka di paya maa nyɛ zaɣ'gbariŋ. Bachinima kamani /p tʃ s/ boonimi n-darigiri jila ka vuhim mi ʒiri bachi gbarima, kamani /b dʒ z/, ka zooi ka di ka kukoli. Bachi gbarima tooi yirimina bachinima tuuli bɔlibu ni bela, ka yirina viɛyɛla vaawulinima sunsuuni. Bachinima kamani /p/ malila nahingban shɛŋa dabam zuliya shɛŋa ni: Di boonimi ni vuhim vuhibahina [pʰ] di yi ti yina di o bachinima din kahim ni, amaa ka biu tuhiri vuhim saha shɛŋa, ka bɛ tooi zooi ka di bahiri [p̚] bee [ʔp] di bahigu. Bachi gansi ni, Bachin din kani na ka tiri bachi din mali yaa bi darigira: dini n-nyɛ 'nip" nyɛla din mali vaawuli din bi darigira (bachinma ŋmebu ni, amaa ka bachinima pebu ni) n-gari nib[nɪˑb̥] (Lihimi gbunni ŋɔ).[97]
zanibu bihi din ka yaa: bin[b̥ɪˑn], about[əˈbaʊt], nib[nɪˑb̥]
Zanibu bihi din mali yaa: pin[pʰɪn]; spin[spɪn]; happy[ˈhæpi]; nip[nɪp̚] or [nɪʔp]
RP puuni, bachinima din nyɛt /l/, malila pubu buyi: din ne [l], kamani neesim ni, ni din mali zimsim [ɫ], kamani din pali ni.[98] GA malila zimsim l luɣa pam ni.[99]
din ne l: RP light[laɪt]
din mali zimsim l: RP and GA full[fʊɫ], GA light[ɫaɪt]
Nyeeni konsonantinima zaa (koma /l, r/ ni nyevoya ni /m, n, ŋ/) yirimina bachinma din ka kumsim ni, ka doli taba di yi ti kanina konsonantinima bahigu.[100]
nyevoya ni bachinima din ka kumsi: "clay"[kl̥eɪ̯]; "snow" RP [sn̥əʊ̯], GA [sn̥oʊ̯]
nyevoya ni bachinima din pe taba: "paddle"[ˈpad.l̩], "button"[ˈbʌt.n̩]
Vaawulinima bolibu malila waliginsim zuliyanima sunsuuni ka ka di nyɛ din yi polo yɛltɔɣa ni zaŋ chaŋ nira ni yina zuliya shɛli ni. Teebuli din doli ŋɔ na kalila vaawulinima ŋmebu (RP) mini (GA) ni, ni bachinma shɛhira shɛŋa ni di ni be bala ni. Vaawulinima maa dalim mi ni dalima din yina "International Phonetic Alphabet" ni; din zaŋ ti RP nyɛla din za di naba zuɣu British bachinma kahigibu kundunima ni.[101]
RP puuni, vaawuli waɣilim malila di ŋmebu; Vaawuli waɣila dalindimi ni ⟨ː⟩ teebuli din do zuɣusaa ŋɔ ni, kamani vaawuni zaŋ ti "need"[niːd] zaŋ dalim "bid"[bɪd]. GA puuni, vaawuli waɣilim bi za yim.
RP mini GA ni zaa, vaawuli bachinma ŋmebu niŋdi la zaɣi jia pɔi ni ni konsonatinima din mali yaa, kamani /t tʃ f/, amaaa ka ni konsonantinima din ka yaa kamani /d dʒ v/ bee: kamani, vaawulinima din be "rich"[rɪtʃ], "neat"[nit], mini "safe"[seɪ̯f] ni nyɛla din ji ni vaawulinima din be "ridge"[rɪˑdʒ], "need"[niˑd], n-ti pahi "save"[seˑɪ̯v] ni, ni "light"[laɪ̯t] vaawuli nyɛla din ji n-gari "lie"[laˑɪ̯]. Ka di daliri nyɛla vaawulinima din ka yaa ka kumsi bachinima bahigu, vaawuli kumsi kpala talahi ni wuhi vaawuli din mali yaa bee din ka yaa.[102]
Vaawuli din nyɛ /ə/ yirimina bachinma din bi kahim ni ka tooi yooi pam zaashe shɛŋa ni.[103][104] Zuliya shɛŋa bi kahindi /ɪ/ mini /ə/ zaashe shɛŋa ni, kamani "rabbit" mini "abbot" bachi kumsim taba dolibu ni.[105] GA /ɜr/ mini /ər/nyɛla "r-coloured vowel" [ɚ], kamani "further" ni[ˈfɚðɚ] (bachi ŋmebu pebu ni /ˈfɜrðər/), RP ni bahi shɛli ka di nyɛ [ˈfəːðə] (bachi ŋmebu /ˈfɜːðə/).[106]
Phonotactics
Siliminsili pebu chanimi ni pebu soli din nyɛ vaawuli kumsi. Pebu piligu mini di bahigu nyɛla suhuyurilim. Di ni tooi piligi ni konsonantinima kumsim dibaa ata, kamani "sprint"/sprɪnt/ ni, ka naai ni dibaa anu, kamani "angsts"/aŋksts/ zuliya shɛŋa ni. Lala dini ŋɔ tila Silimisili pebu din nyɛ, (CCC)V(CCCCC), ka C zaniti konsonanti ka V zaniti vaawuli; bachi din nyɛ "strengths"/strɛŋkθs/ nyɛla din mali yɛligola Siliminsili ni.[107]
Stress, rhythm and intonation
Kahimbu nyɛla din kpa talahi Siliminsili ni. Bachi shɛŋ kahindi mi, ka shɛŋa mi bi kahinda. Kahimbu laɣindila waɣilim, darigibu, vaawuli darija, ka taɣiri kumsim saha shɛŋa. Bachi kahinda boonimi niŋdi waɣiliga gari bachinima di bi kahim, ka vaawulinima din be bachinima din bi kahim ni filimda ka vaawulinima din be din kahim ni i ka lala.[108] Bachi shɛŋa ni, di bahi bahindi bachinima din tuma ji ni bachiniŋda di buɣisiri ni kamani "can", malila di zaɣ'gbarima mini din mali yaa di yi niŋ ka di ti za kahimbu bee din bi kahim zaani.
Bachinma kahimbu Siliminsili ni malila di ni ŋmeri shɛm, ka bachi shɛŋa waligibu yirina di kahimbu ni. Kamani ŋmahinli, bachi din nyɛ "contract" kahimla tuuli (/ˈkɒntrækt/KON-trakt) di yi ti zani bachinamdili zaani, amaa bahigu ni (/kənˈtrækt/kən-TRAKT) gbunni balibu ni (kamani shɛhira, "n-filim galisim") di yi ti zani bachinamdili zaani.[109][110][111][112]
Bachinima kum doli taba, Siliminsili nyɛla bɛ ni buɣisi shɛli bachinma-saha kahimbu balli, ka di wuhiri ni saha din be bachinima kahimbu sunsuuni nyɛla yim.[113] Bachi kahinda bɔlibu darigirimi, amaa bachinma din bi kahim bi darigira. Vaawulinima din be bachinma din bi kahim ni gba bi darigi, ka vaawuli jiya ŋmaabu filimdi di zaŋ maŋ'tali: Vaawuli filimbu.[114]
Regional variation
Varieties of Standard English and their features[115]
Silimiinsili nyɛla balli shɛli din yɛra England yuun tuhiyini ni kɔbishi din gari maa ka di nyɛ din wuhiri lala yaɣili ŋɔ silimiinsili yaa ni nyɛ shɛm.[116]United Kingdom nyɛla ban daa tuui baŋ bachinima ŋɔ bolibu shikuru baŋda so ŋun daa yina England. "Received pronunciation", bɛ ni lahi mi shɛli ( BBC English) nyɛla din yɛligi ka di nyɛla di ni niŋ ka niriba sabiri pohim zuɣu la. Bin din gbaai yuuni 1950-61, vihigu niŋbu zaŋ n-ti silimiinsili balli nyɛla din daa mali booni koŋkoba mini bachinima kumsim koŋkoba zaŋ n-ti tiŋgbani kam.[117]
Pirinla balla pam nyɛla ban daa laɣim taba pɔi ni maŋsulinsi nima deebu zuɣu, North America silimiinsili n-daa na nyɛ balli shɛli niriba pam ni yɛra ti yi yɛn zaŋ li maɣisi British balli. Amaa baŋdiba pam nyɛla ban bɛ saɣi n-ti lala yɛligu. Din bɔŋɔ nyɛla balli shɛli din wali wali bela kamani Africanima Americanima silimiinsili, Chicano silimiinsili, Cajun silimiinsili bee Newfoundland silimiinsili .[118] Americanima silimiinsili balli ŋɔ nyɛla din yɛligi gili tiŋduya amaa ka di yɛligu leei booi di tiŋgbani ni [119][120] amaa ka bɛ leei laɣim di zaa booni li General American silimiinsili (GA) amaa ka waliginsim bela leei be di ni hali Americanima maŋmaŋ sunsuun, di shɛŋa nyɛ Midland mini Western Amerivan silimiinsili.[121][122][123][124]
Tum yuuni 1788, silimiinsili nyɛla balli bɛ ni daa pun yɛra Oceania ka balli shɛli bɛ ni daa yɛra pam daa nyɛ Australian silimiinsili. New Zealand silimiinsili nyɛla din gba waligi bela.[125] Australian mini New Zealand silimiinsili nyɛla ŋmani taba amaa ka di nahingbana dibaa ashɛm ŋɔ nyɛ di walinginsim, ti yi lihi South Africanima silimiinsili mini South East England gba nyɛla din ŋmani taba. Australian mini New Zealand silimiinsili bachinima nyɛla din nyɛ. Australian silimiinsili bachinima zalikpana nyɛla din lu zahim ni British mini American silimiinsili.[126][127] New Zealand siliminsili nyɛla din mali tooni Vaawulinima ka di mali yaa gari Australian silimiinsili.[128][129][130]
Philippines nima daa tuumi baŋ silimiinsili yuuni 1762 din daa niŋ ka British deei Manila zaa Seven Years tɔbu saha. Silimiinsili nyɛla din anfaani daa pahi ka yɛligi saha shɛli Americanima ni daa gbubi ba bin din gbaai yuuni 1898 mini yuuni 1946 sunsuun ka nyɛ din leei balli shɛli tiŋgbani maa zaa ni saɣi n-ti ka yɛra. Zuŋɔ, silimiinsili nyɛla balli bɛ ni yɛra Philippines luɣilikam, di ni ka bɛ yɛra ka sabiri pohim zuɣu, dabiligu niŋbu shee ni yaɣa shɛŋa din pahi .[131] Siliminsili yɛlibu tiŋgbani ŋɔ ni nyɛla din be luɣilikam di gbaai bahindi Filipinos ban yina Manila ka bɛ shɛba gba nyɛ ban yɛra Taglish.[132]
↑Ward, Rowena (2019). "'National' and 'Official' Languages Across the Independent Asia-Pacific". Journal of Multidisciplinary International Studies16 (1/2): 83–4. DOI:10.5130/pjmis.v16i1-2.6510. “The use of English in Australia is one example of both a de facto national and official language: it is widely used and is the language of government and the courts, but has never been legally designated as the country's official language.”
↑Charter of the French language. Québec Official Publisher (26 March 2024). “French is the official language of Québec. Only French has that status.”
↑Article 8 of the Constitution of Ireland (January 2020). “1 The Irish language as the national language is the first official language. 2 The English language is recognised as a second official language.”
↑Official language of the United States (27 December 2023). “The United States does not have an official language. English is the most widely used language in the U.S., and some states designate it as their official language.”
↑Faingold, Eduardo D. (2018). Language Rights and the Law in the United States and Its Territories. Lexington Books. p. 8. The United States has never had an official language and attempts to declare English its official language have been unsuccessful in the U.S. Congress.
↑United States. Central Intelligence Agency (29 May 2024). “Note: data represent the language spoken at home; the US has no official national language, but English has acquired official status in 32 of the 50 states; Hawaiian is an official language in the state of Hawaii, and 20 indigenous languages are official in Alaska.”
↑Dayag, Danilo (2008). "English-language media in the Philippines: Description and research". In Bautista, Ma. Lourdes; Bolton, Kingsley (eds.). Philippine English: Linguistic and Literary Perspectives. Hong Kong: Hong Kong University Press. pp. 49–66. doi:10.5790/hongkong/9789622099470.003.0004. ISBN978-962-209-947-0.
Aarts, Bas; Haegeman, Liliane (2006). "6. English Word classes and Phrases". In Aarts, Bas; McMahon, April (eds.). The Handbook of English Linguistics. Blackwell Publishing Ltd. ISBN9781405164252.
Aitken, A. J.; McArthur, Tom, eds. (1979). Languages of Scotland. Occasional paper – Association for Scottish Literary Studies; no. 4. Edinburgh: Chambers. ISBN978-0-550-20261-1.
Ammon, Ulrich (2008). "Pluricentric and Divided Languages". In Ammon, Ulrich N.; Dittmar, Norbert; Mattheier, Klaus J.; et al. (eds.). Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society / Soziolinguistik Ein internationales Handbuch zur Wissenschaft vov Sprache and Gesellschaft. Handbooks of Linguistics and Communication Science / Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 3/2. 2 (2nd completely revised and extended ed.). de Gruyter. ISBN978-3-11-019425-8.
Barry, Michael V. (1982). "English in Ireland". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 84–134. ISBN978-3-12-533872-2.
Boberg, Charles (2010). The English language in Canada: Status, history and comparative analysis. Studies in English Language. Cambridge University Press. ISBN978-1-139-49144-0.
(2007) "English phonology and linguistic theory: an introduction to issues, and to 'Issues in English Phonology'". Language Sciences29 (2): 117–153. DOI:10.1016/j.langsci.2006.12.018.
Cassidy, Frederic G. (1982). "Geographical Variation of English in the United States". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 177–210. ISBN978-3-12-533872-2.
Collingwood, Robin George; Myres, J. N. L. (1936). "Chapter XX. The Sources for the period: Angles, Saxons, and Jutes on the Continent". Roman Britain and the English Settlements. Book V: The English Settlements. Oxford, England: Clarendon Press. JSTOR2143838. LCCN37002621.
Collins, Beverley; Mees, Inger M. (2003) [1981]. The Phonetics of English and Dutch (5th ed.). Leiden: Brill Publishers. ISBN978-90-04-10340-5.
Eagleson, Robert D. (1982). "English in Australia and New Zealand". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 415–438. ISBN978-3-12-533872-2.
Fasold, Ralph W.; Connor-Linton, Jeffrey, eds. (2014). An Introduction to Language and Linguistics (Second ed.). Cambridge University Press. ISBN978-1-316-06185-5.
Giegerich, Heinz J. (1992). English Phonology: An Introduction. Cambridge Textbooks in Linguistics. Cambridge University Press. ISBN978-0-521-33603-1.
Gneuss, Helmut (2013). "Chapter 2: The Old English Language". In Godden, Malcolm; Lapidge, Michael (eds.). The Cambridge companion to Old English literature (Second ed.). Cambridge University Press. pp. 19–49. ISBN978-0-521-15402-4.
Görlach, Manfred (1991). Introduction to Early Modern English. Cambridge University Press. ISBN978-0-521-32529-5.
Gordon, Elizabeth; Campbell, Lyle; Hay, Jennifer; Maclagan, Margaret; Sudbury, Angela; Trudgill, Peter (2004). New Zealand English: its origins and evolution. Studies in English Language. Cambridge University Press. ISBN978-0-521-10895-9.
Graddol, David; Leith, Dick; Swann, Joan; Rhys, Martin; Gillen, Julia, eds. (2007). Changing English. Routledge. ISBN978-0-415-37679-2. Archived from the original on 24 February 2015. Retrieved 11 February 2015.
Hickey, R. (2007). Irish English: History and present-day forms. Cambridge University Press. ISBN978-0-521-85299-9.
Hogg, Richard M. (1992). "Chapter 3: Phonology and Morphology". In Hogg, Richard M. (ed.). The Cambridge History of the English Language. 1: The Beginnings to 1066. Cambridge University Press. pp. 67–168. doi:10.1017/CHOL9780521264747. ISBN978-0-521-26474-7. S2CID161881054.
Personnel Licensing FAQ. International Civil Aviation Organization – Air Navigation Bureau (2011). “Controllers working on stations serving designated airports and routes used by international air services shall demonstrate language proficiency in English as well as in any other language(s) used by the station on the ground.”
König, Ekkehard; van der Auwera, Johan, eds. (1994). The Germanic Languages. Routledge Language Family Descriptions. Routledge. ISBN978-0-415-28079-2. JSTOR4176538. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 26 February 2015. The survey of the Germanic branch languages includes chapters by Winfred P. Lehmann, Ans van Kemenade, John Ole Askedal, Erik Andersson, Neil Jacobs, Silke Van Ness, and Suzanne Romaine.
König, Ekkehard (1994). "17. English". In König, Ekkehard; van der Auwera, Johan (eds.). The Germanic Languages. Routledge Language Family Descriptions. Routledge. pp. 532–562. ISBN978-0-415-28079-2. JSTOR4176538. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 26 February 2015.
Labov, W. (2012). "1. About Language and Language Change". Dialect Diversity in America: The Politics of Language Change. University of Virginia Press. ISBN9780813933276.
Lanham, L. W. (1982). "English in South Africa". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 324–352. ISBN978-3-12-533872-2.
Lass, Roger (1992). "2. Phonology and Morphology". In Blake, Norman (ed.). Cambridge History of the English Language. II: 1066–1476. Cambridge University Press. pp. 23–154. doi:10.1017/CHOL9780521264754.003. ISBN978-1-139-05553-6.
Lass, Roger (2000). "Chapter 3: Phonology and Morphology". In Lass, Roger (ed.). The Cambridge History of the English Language, Volume III: 1476–1776. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 56–186.
Lass, Roger (2002), "South African English", in Mesthrie, Rajend (ed.), Language in South Africa, Cambridge University Press, ISBN978-0-521-79105-2
Lawton, David L. (1982). "English in the Caribbean". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 251–280. ISBN978-3-12-533872-2.
(2003) "Between English and Esperanto: what does it take to be a world language?". International Journal of the Sociology of Language (164): 33–63. DOI:10.1515/ijsl.2003.055. ISSN0165-2516.
MacMahon, M. K. (2006). "16. English Phonetics". In Bas Aarts; April McMahon (eds.). The Handbook of English Linguistics. Oxford: Blackwell. pp. 359–382. ISBN978-1-4051-6425-2.
Nevalainen, Terttu; Tieken-Boon van Ostade, Ingrid (2006). "Chapter 5: Standardization". In Denison, David; Hogg, Richard M. (eds.). A History of the English language. Cambridge University Press. ISBN978-0-521-71799-1.
Payne, John; Huddleston, Rodney (2002). "5. Nouns and noun phrases". In Huddleston, R.; Pullum, G. K. (eds.). The Cambridge Grammar of English. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 323–522. doi:10.1017/9781316423530.006. ISBN978-0-521-43146-0.
Richter, Ingo (2012). "Introduction". In Richter, Dagmar; Richter, Ingo; Toivanen, Reeta; et al. (eds.). Language Rights Revisited: The challenge of global migration and communication. BWV Verlag. ISBN978-3-8305-2809-8. Archived from the original on 17 March 2023. Retrieved 2 April 2015.
Roach, Peter (2009). English Phonetics and Phonology (4th ed.). Cambridge.
Romaine, Suzanne (1982). "English in Scotland". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 56–83. ISBN978-3-12-533872-2.
Romaine, Suzanne (1999). "Chapter 1: Introduction". In Romaine, Suzanne (ed.). Cambridge History of the English Language. IV: 1776–1997. Cambridge University Press. pp. 01–56. doi:10.1017/CHOL9780521264778.002. ISBN978-0-521-26477-8.
Sailaja, Pingali (2009). Indian English. Dialects of English. Edinburgh University Press. ISBN978-0-7486-2595-6. Archived from the original on 17 March 2023. Retrieved 5 April 2015.
Schiffrin, Deborah (1988). Discourse Markers. Studies in Interactional Sociolinguistics. Cambridge University Press. ISBN978-0-521-35718-0. Archived from the original on 17 March 2023. Retrieved 5 April 2015.
Schönweitz, Thomas (2001). "Gender and Postvocalic /r/ in the American South: A Detailed Socioregional Analysis". American Speech76 (3): 259–285. DOI:10.1215/00031283-76-3-259.
Thomas, Erik R. (2008). "Rural Southern white accents". In Edgar W. Schneider (ed.). Varieties of English. 2: The Americas and the Caribbean. de Gruyter. pp. 87–114. doi:10.1515/9783110208405.1.87. ISBN978-3-11-020840-5.
Toon, Thomas E. (1982). "Variation in Contemporary American English". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (eds.). English as a World Language. University of Michigan Press. pp. 210–250. ISBN978-3-12-533872-2.
Toon, Thomas E. (1992). "Old English Dialects". In Hogg, Richard M. (ed.). The Cambridge History of the English Language. 1: The Beginnings to 1066. Cambridge University Press. pp. 409–451. ISBN978-0-521-26474-7.
Trudgill, Peter; Hannah, Jean (2002). International English: A Guide to the Varieties of Standard English (4th ed.). London: Hodder Education. ISBN978-0-340-80834-4.
Wardhaugh, Ronald (2010). An Introduction to Sociolinguistics. Blackwell textbooks in Linguistics; 4 (Sixth ed.). Wiley-Blackwell. ISBN978-1-4051-8668-1.