Łazy w roku 1884 znane w piśmiennictwie jako Łazy[4] w czasach dzisiejszych część wsi Nowej Słupi, ok. 1 km na S od klasztoru świętokrzyskiego.
W roku 1884 osada leśna w powiecie opatowskim parafii Łagów[5].
Osada położona jest na polanie o powierzchni 500 × 300 m wcinającej się w południowo-wschodni stok Łyśca, wiedzie z niej droga do klasztoru tak opisuje ją Kazimierz Bielenin, badacz, starożytnik, specjalista w dziedzinie pradziejowego hutnictwa polskiego[6].
Teren na którym osada powstała należał do klasztoru świętokrzyskiego od czasów fundacji, ale osada nie występuje w źródłach pisanych przed XIX w. Nie wiadomo też, czy istniała w okresie funkcjonowania opactwa[7].
Badania archeologiczne wykonane przez zespoły badaczy wykazały na obszarze Łaz 24 stacje żużla ponumerowane i opisane z okresu wpływów rzymskich[8][9][10][11].
Stacja o numerach 2,4 na Łazach – stanowi osada wczesnośredniowieczna, fazy I, datowana najpierw na VII w., potem na VII-VIII w. znajduje się w niej 1 chata, palenisko, także inwentarz ruchomy, z nią związane było piecowisko niezorganizowane.
Stacja 3 Łazy w okresie fazy II, po 50-100-letniej przerwie, datowana na VIII-XI w., potem na IX-XII w. w niej 1 chata, palenisko, 5 jam, inwentarz ruchomy, była to osada rolniczo-hodowlana, uprawiano jęczmień, żyto, odkryto liczne szydła kościane, dużo buku, mieszkańcy zajmowali się tkactwem; w fazie I natomiast zajmowano się hutnictwem, kowalstwem[12].
Kazimierz Bielenin: Dalsze badania stanowisk dymarskich w rejonie Gór Świętokrzyskich, MA 16, 1976,.
Marek Derwich: Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10300-0.
Eligia Gąssowska, Jerzy Gąssowski: Łysa Góra we wczesnym średniowieczu. T. 16. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, seria: Polskie Badania Archeologiczne. ISSN0554-6052.
Danuta Kopertowska: Nazwy miejscowe województwa kieleckiego. Nazwy miast i wsi, nazwy części miast i wsi oraz nazwy alei, placów, ulic i osiedli mieszkaniowych. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-05762-9.
Anna Pazdur, Mieczysław F. Pazdur, Andrzej Zastawny. Starożytne hutnictwo żelaza na ziemiach Polski w świetle badań radiowęglowych (pierwsza seria badań). „Materiały Archeologiczne”. 21, s. 87-93, 1981. Kraków: Muzeum Archeologiczne. ISSN0075-7039.
