Aleksander Holas

Aleksander Holas

Data i miejsce urodzenia	6 grudnia 1911 Jutrosin k. Rawicza
Data i miejsce śmierci	27 czerwca 1993 Poznań
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	modernizm
Ważne dzieła
kościół Chrystusa Odkupiciela w Poznaniu Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Orzechowie Kościół św. Marcina w Chwalborzycach
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Holas (ur. 6 grudnia 1911 w Jutrosinie, zm. 27 czerwca 1993 w Poznaniu)^[1] – polski architekt, konserwator zabytków, urbanista i pedagog.

Po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Pobiedziskach, gdzie jego ojciec był burmistrzem, kontynuował naukę w Gimnazjum w Trzemesznie. Następnie studiował na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej^[2], który ukończył w 1939.

Podczas okupacji niemieckiej przebywał w Mielcu, gdzie do końca wojny pracował jako technik budowlany w zakładch lotniczych^[2].

Po wojnie w Trzemesznie pracował przy odbudowie macierzystego gimnazjum spalonego podczas wojny. Jednocześnie na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zajmował się zabezpieczeniem i odbudową zabytkowych kościołów w Trzemesznie, Strzelnie oraz Gnieźnie (katedra prymasowska). Podczas prac renowacyjnych prowadzonych w kościele dawnych kanoników regularnych w Trzemesznie dokonał odkrycia międzynawowej kolumny romańskiej. W 1946 wraz z prof. Zdzisławem Kępińskim w kościele ponorbertańskim w Strzelnie dokonali odkrycia rzeźbionych kolumn romańskich oraz obudowy romańskiego tympanonu północnego^[2][3].

Od lutego 1946 był zatrudniony na stanowisku architekta w Urzędzie Miejskim w Gnieźnie. Pełnił funkcję architekta kurii metropolitalnych w Gnieźnie (1948–1986) i Poznaniu (1969–1980). W 1949 przeniósł się do Poznania, gdzie utworzył Pracownię Konserwacji Zabytków, pełniąc do 1969 funkcję jej kierownika i głównego projektanta^[2].

Równolegle pracował jako pedagog w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (1945–1951), później prowadził zajęcia na Uniwersytecie Poznańskim dla studentów historii sztuki (1953–1965)^[2].

W latach 1961–1965 pracował jako starszy projektant w biurze projektów Zakładu Projektowania i Usług Inwestycyjnych Inwestprojekt. Potem w Pracowniach Konserwacji Zabytków w Poznaniu.

W 1955 otrzymał zespołową Nagrodę Państwową II stopnia za wybitne osiągnięcia w odbudowie i wydobyciu artystycznych i historycznych wartości renesansowego Ratusza w Poznaniu^[4].

Dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się tuż przed II wojną światową, miał czterech synów. W 1967 poślubił Marię Perzyńską^[2].

Zmarł w Poznaniu, pochowany na cmentarzu parafialnym w Luboniu^[5] (kwatera 8-3-10)^[6].

Dzieła:

• odbudowa Starego Miasta w Poznaniu po zniszczeniach II wojny światowej (np. Pałac Działyńskich i Górków) – współudział,
• rekonstrukcja kościoła bernardyńskiego w Poznaniu – współudział,
• regotyzacja katedry gnieźnieńskiej – współudział,
• remont konserwatorski kościoła w Gieczu – współudział,
• 63 projekty kościołów i kaplic na terenie Polski^[2], m.in.:
  • Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Pile^[7],
  • kościół Chrystusa Odkupiciela w Poznaniu^[8],
  • kościół Chrystusa Wieczystego Kapłana w Gnieźnie,
  • kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Kole^[9],
  • kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Orzechowie^[10],
  • kościół Matki Bożej Szkaplerznej w Golinie^[11],
  • kościół Najświętszego Serca Jezusa w Śremie,
  • kościół Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Kozach^[12],
  • kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Kaliszu^[13],
  • kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha w Sędzinach^[14],
  • kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Czerwonaku^[15],
  • kościół Opatrzności Bożej w Stalowej Woli^[16],
  • kościół św. Andrzeja Boboli w Poznaniu,
  • kościół św. Antoniego Padewskiego w Poznaniu (Starołęka) – poprawki do projektu Rogera Sławskiego,
  • kościół św. Barbary w Rudnikach^[17],
  • kościół św. Bartłomieja Apostoła w Smólniku^[18],
  • kościół św. Brata Alberta Chmielowskiego w Częstochowie,
  • kościół św. Izydora w Biadkach,
  • kościół śś. Janów w Pile,
  • kościół św. Józefa Oblubieńca NMP we Wręczycy,
  • kościół św. Józefa Robotnika w Kraśniku,
  • kościół św. Maksymiliana Marii Kolbego w Częstochowie,
  • kościół św. Marcina w Chwalborzycach,
  • kościół Świętego Krzyża w Poznaniu^[8],
  • kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w Ochlach^[19].

Według Izabeli Pileckiej-Lasik (historyka sztuki) realizacje Holasa były przykładem modernistycznego oderwania się od szeroko rozumianej tradycji chrześcijańskiej. Jego kościoły przypominały prostopadłościenne formy świeckie – domów jednorodzinnych, hal sportowych, czy fabrycznych i same z siebie nie tworzyły przestrzeni sakralnych^[20].

• 
  Kościół Chrystusa Odkupiciela w Poznaniu
• 
  Kościół św. Brata Alberta w Częstochowie
• 
  Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Orzechowie
• 
  kościół św. Andrzeja Boboli w Poznaniu
• 
  Kościół św. Izydora w Biadkach
• 
  Kościół Chrystusa Wieczystego Kapłana w Gnieźnie
• 
  Kaplica na cmentarzu parafialnym w Mogilnie
• 
  Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w Ochlach

• Krzyż Pro Ecclesia et Pontyfice (Watykan, 1968)^[2]