|
Anioły adorujące Imię Boże (fresk Goi)
Anioły adorujące Imię Boże[1][2], Adoracja imienia Chrystusa[3], Adoracja imienia Bożego[4] – fresk w mniejszym chórze Bazyliki Nuestra Señora del Pilar w Saragossie wykonany przez malarza Francisca Goyę[5][6]. Okoliczności powstaniaFresk Anioły adorujące Imię Boże był częścią projektu przebudowy ogromnej XVII-wiecznej Bazyliki Nuestra Señora del Pilar w rodzinnym mieście malarza, Saragossie. Dekoracja wnętrz przeciągała się, a o zatrudnieniu artystów decydowała komisja budownicza[7][8]. Goya, który powrócił z Włoch latem 1771 roku, otworzył własny warsztat i szukał okazji do zademonstrowania nabytych umiejętności. Potrzebował także zarobku, gdyż po powrocie zastał chorego ojca, a rodzice i rodzeństwo liczyli na jego wsparcie[5]. O zlecenie na malowidło w łukowatym sklepieniu nad mniejszym chórem (coreto) starał się także starszy Juan Andrés Merklein, ale komisja szukała artysty doświadczonego w technice fresku. Ofertę skierowano do malarza królewskiego Antonia Gonzáleza Velázqueza, który już w 1752 roku malował sklepienie kaplicy Matki Bożej na Kolumnie[9]. Ostatecznie zlecenie otrzymał Goya, korzystając prawdopodobnie z koneksji z aragońskim kolekcjonerem sztuki José Nicolásem de Azarą[1] i malarzem Franciskiem Bayeu. Zaproponował także stosunkowo niską cenę 15 000 reali, podczas gdy González Velázquez oferował namalowanie fresku za 25 000 reali i wymagał pokrycia kosztów podróży z Madrytu[10]. 21 października 1771 roku Goya został wezwany przez komisję, aby zademonstrować znajomość techniki fresku. Z powodzeniem przeszedł próbę, opierając się na doświadczeniu zdobytym we Włoszech i w madryckim warsztacie Francisca Bayeu[5]. Mając do czynienia z debiutującym artystą, komisja zażądała kolorowych szkiców, które miały zostać zatwierdzone przez członków Królewskiej Akademii. Na zebraniu komisji z 27 stycznia 1772 roku odnotowano pochlebne opinie członków komisji, a opinia akademików z Madrytu okazała się zbyteczna[9][11]. Pracę nad freskiem o pokaźnych rozmiarach 7 × 15 m zakończył przed czasem – jego wykonanie trwało około 4 miesięcy[1]. 1 czerwca 1772 roku kanonik Matthias Allué poinformował komisję, że praca została ukończona[12]. Sukces i uznanie tego dzieła przyniosły Goi kolejne zamówienia, a także ułatwiły zawarcie małżeństwa z pochodzącą z aragońskiej rodziny artystów Josefą Bayeu, siostrą Francisca Bayeu[1]. W 1780 roku Goya namalował także fresk Matka Boska Królowa Męczenników na jednym ze sklepień bazyliki[13]. Opis obrazu,_de_Francisco_de_Goya._(Museo_Ibercaja_Cam%C3%B3n_Aznar).jpg) Fresk jest utrzymany w stylu włoskiego baroku i opiera się na doświadczeniu zdobytym przez Goyę podczas pobytu we Włoszech. Zastosowana technika przypomina dzieła włoskiego artysty Corrado Giaquinto. Goya mógł znać jego dzieło Jeniec uwolniony z niewoli za sprawą Trójcy Świętej z ołtarza rzymskiego kościoła Trinita degli Spagnoli. Jako nadworny malarz Ferdynanda VI Giaquinto wykonał też liczne dzieła w królewskich pałacach Madrycie, ale Goya prawdopodobnie nie miał do nich dostępu[2]. Atmosfera dzieła nawiązuje do prac Tiepola, uznawanego za mistrza fresku nadwornego malarza hiszpańskich królów[3]. Inne możliwe źródła inspiracji to dzieła Correggia, Pietra da Cortony i Andrei del Pozzo[10]. Fresk przedstawia liczne anioły unoszące się na pokrytym chmurami świetlistym niebie i adorujące Imię Boże. Zwarte grupy figur otaczają centralne ognisko złotego światła, w którym pojawia się symbol Trójcy Świętej: trójkąt równoboczny, który w tym przypadku przedstawia Imię Boże w języku hebrajskim – tetragram יהוה. Na pierwszym planie po obu stronach dzieła Goya umieścił pary aniołów, podobne do tych, które namalował w 1772 w oratorium pałacu hrabiów de Sobradiel[14]. Anioł po prawej stronie kołysze kadzielnicą, której dym unosi się ku adorowanemu imieniu[2], kierując ku niemu wzrok widza[5]. Anioł w grupie centralnej trzyma partyturę, symbolizującą niebiański chór[12]. Inne anioły chwalą imię Boże, śpiewając lub grając na instrumentach (skrzypcach, lutniach i trąbkach[8]), co współgra z umiejscowieniem fresku w mniejszym chórze, w pobliżu organów i stalli[2]. Większość figur siedzi na chmurach, niektóre stoją lub klęczą. Wyróżnia się zróżnicowana i precyzyjna fizjonomia postaci. Dwa małe aniołki niosą kwiaty, a w dolnej części kompozycji pojawiają się także grupy skrzydlatych cherubinów[10]. Dzieło o wymiarach 7 × 15 m ma prostokątny kształt z zaokrąglonymi bokami, które wpisują się w łagodną wklęsłość sklepienia[12]. Goya pierwszy raz malował dzieło wielkoformatowe, na lekko zakrzywionej powierzchni i oglądane z dołu. Zastosował perspektywę sotto in su i rozlokował grupy aniołów na chmurach na różnej wysokości, stopniowo zmniejszając ich rozmiar i wyrazistość, aby otrzymać wrażenie głębi[10]. Kompozycja opiera się na kształcie „X”, którego linie zaznaczone przez grupy postaci wychodzą z rogów prostokąta i przecinają się w środku[5][15]. Pod względem koloru wyróżnia się żółtawa ochra, typowa dla przedstawienia niebiańskiej świetlistości, a także żółć, intensywne róż i błękit, które wraz z zastosowanym światłocieniem ożywiają dzieło[12]. W prawym dolnym rogu widoczny jest spory ubytek o owalnym kształcie. Jest to miejsce, w które trafiła jedna z czterech bomb lotniczych zrzuconych na bazylikę przez republikański samolot 3 sierpnia 1936 roku, w czasie hiszpańskiej wojny domowej. Dwie z czterech bomb trafiły bezpośrednio w świątynię, ale żadna nie wybuchła[5]. Szkice przygotowawcze
Duży szkic przygotowawczy o wymiarach 75 × 152 cm został zaaprobowany przez komisję budowniczą 27 stycznia 1772. Radiografia szkicu wykazała, że Goya usunął część większych postaci z pierwszego planu, aby otworzyć widok na niebiosa, podobnie jak Correggio na sklepieniu Katedry w Parmie[9]. Dokonał także innych zmian widocznych gołym okiem, co dowodzi, że analizował różne warianty bezpośrednio na płótnie szkicu, aż znalazł najbardziej satysfakcjonujący[10]. Szkic początkowo należał do Juana Martína de Goicoechea, zamożnego kupca i przedsiębiorcy z Saragossy. Odziedziczył go hrabia de Sobradiel, a w 1867 był własnością żony hrabiego de Gabarda. W 1982 należał do Sancha Castro, ok. 1965 stał się własnością historyka sztuki José Gudiola w Barcelonie. Od 2003 znajduje się w Museo Camón Aznar w Saragossie[16]. W Muzeum Prado i Museo de Zaragoza znajdują się szkice sangwiną przedstawiające inspirowane antycznymi rzeźbami głowy aniołów, które na ostatecznym dziele stoją po lewej stronie kompozycji[9]. Przypisy
|
||||||||||||||||
