|
Archidiakonat lubelskiArchidiakonat lubelski – jeden z archidiakonatów diecezji krakowskiej ze stolicą w Lublinie, istniejący od końca XII do początków XVIII wieku. Archidiakon lubelski był urzędnikiem, który zarządzał w imieniu biskupa ordynariusza lubelską częścią diecezji krakowskiej[1]. HistoriaPierwsza wzmianka o istnieniu archidiakonatu pochodzi z 1198 roku[2]. Lista dobroczyńców klasztoru bożogrobców w Miechowie z 1198 roku wymienia pierwszego znanego archidiakona lubelskiego, Jana[3]. Powołanie archidiakonatu wskazuje na rozwój sieci parafialnej na Lubelszczyźnie. Przypuszcza się, że w XII wieku archidiakonat lubelski obejmował ok. 15 parafii, a końcu XIII wieku – ok. 30[1]. Zmiany w administracji kościelnej związane były również ze zmianami w administracji państwowej w ramach księstwa sandomierskiego[1] – ustanowieniem kasztelanii lubelskiej[4]. Początkowo na uposażenie archidiakona lubelskiego składały się osada na Wzgórzu Staromiejskim i nadania kościoła farnego św. Michała, następnie zaś grunty wsi Sokolniki (Dziesiąta)[5]. Obowiązki archidiakonów lubelskich w dziedzinie sądownictwa przejął w XV w. oficjał. Badania Piotra Hemperka wskazują na pojawianie się oddzielnych od archidiakona oficjałów lubelskich na początku wspomnianego stulecia[6], jednak nadal dość często jedna osoba sprawowała jednocześnie oba te urzędy[7]. Obszar archidiakonatu można ustalić na podstawie wykazów parafii, płacących w XIV wieku świętopietrze i dziesięcinę papieską. Zdaniem Zygmunta Sułowskiego obejmował on pas najlepszych gleb lessowych między Wieprzem a Wisłą oraz ziemie okoliczne[8]. Pod koniec XVI w. archidiakon lubelski zarządzał pięcioma dekanatami: chodelskim (Chodel, dekanat ten obejmował też Lublin[9]), kazimierskim, parczewskim, łukowskim (Łuków) i soleckim (Solec nad Wisłą), używał praw kanonika w kapitule katedralnej krakowskiej i był pierwszym prałatem wśród duchowieństwa Lublina[10]. W 1765 roku w skład archidiakonatu wchodziło pięć dekanatów, jedna kolegiata, 88 parafii. Archidiakonaty zostały zlikwidowane po rozbiorach Polski[potrzebny przypis]. Pozostałością po urzędzie archidiakona lubelskiego (w ramach diecezji krakowskiej) jest ulica Archidiakońska w Lublinie[11]. Po ustanowieniu diecezji lubelskiej (1805) tytuł honorowy archidiakona pojawił się w lubelskiej kapitule katedralnej – na przykład Józef Małczewski (1809), Antoni Nojszewski (1908–1921), Jan Olszański (1880–1888), Julian Sobolewski (1891–1893)[12]. Archidiakoni lubelscyArchidiakoni lubelscy od XIV wieku według Jacka Chachaja[13][14]:
Przypisy
Bibliografia
|
