Choroby układu krążenia

Choroby układu krążenia
	Klasyfikacje
ICD-10	I00-I99

Choroby układu krążenia, choroby układu sercowo-naczyniowego – schorzenia narządów i tkanek układu krążenia, w szczególności serca, tętnic i żył. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się interna. Obecnie są domeną kardiologii, natomiast leczeniem operacyjnym zajmują się chirurgia naczyniowa, kardiologia inwazyjna oraz kardiochirurgia. Leczeniem niektórych chorób naczyniowych zajmują się również neurologia oraz reumatologia.

Wraz z rozwojem cywilizacji doszło do zwiększenia zachorowalności na choroby układu krążenia, dlatego wiele z nich nazywanych jest chorobami cywilizacyjnymi. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce z przyczyn kardiologicznych umiera rocznie około 175 tysięcy osób, co stanowi 46% wszystkich zgonów^[1].

Niektóre choroby układu krążenia

Klasyfikacja chorób układu krążenia ICD-10 (I00-I99)

Ostra choroba reumatyczna (I00- I02)

choroba reumatyczna bez wzmianki o zajęciu serca
choroba reumatyczna z zajęciem serca
pląsawica reumatyczna

Przewlekła choroba reumatyczna serca (I05- I09)

choroby reumatyczne zastawki dwudzielnej
choroby reumatyczne zastawek tętnicy głównej
choroby reumatyczne zastawki trójdzielnej
wady wielu zastawek (skojarzone)
inne choroby reumatyczne serca

Choroba nadciśnieniowa (I10- I15)

samoistne (pierwotne) nadciśnienie
choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca
choroba nadciśnieniowa z zajęciem nerek
choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca i nerek
nadciśnienie wtórne

Choroba niedokrwienna serca (I20- I25)

dusznica bolesna
ostry zawał serca
ponowny zawał serca („dorzut”)
niektóre powikłania występujące w czasie ostrego zawału serca
inne ostre postacie choroby niedokrwiennej serca
przewlekła choroba niedokrwienna serca

Zespół sercowo-płucny i choroby krążenia płucnego (I26- I28)

zatorowość płucna
nadciśnienie płucne
inne zespoły sercowo-płucne
inne choroby naczyń płucnych

Inne choroby serca (I30- I52)

ostre zapalenie osierdzia
inne choroby osierdzia
zapalenie osierdzia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
ostre i podostre zapalenie wsierdzia

niereumatyczne zaburzenia czynności zastawki dwudzielnej
niereumatyczne zaburzenia funkcji zastawki tętnicy głównej
niereumatyczne zaburzenia funkcji zastawki trójdzielnej
zaburzenia funkcji zastawki pnia płucnego
zapalenie wsierdzia, zastawki, nieokreślone
zapalenie wsierdzia i zaburzenia funkcji zastawek serca w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
kardiomiopatie
kardiomiopatia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
blok przedsionkowo-komorowy i lewej odnogi pęczka Hisa
inne zaburzenia przewodnictwa
nagłe zatrzymanie krążenia
częstoskurcz napadowy
migotanie i trzepotanie przedsionków
inne zaburzenia rytmu serca
niewydolność serca
choroby serca niedokładnie określone i powikłania chorób serca
inne zaburzenia funkcji serca w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej

Choroby naczyń mózgowych (I60- I69)

krwotok podpajęczynówkowy
krwotok śródmózgowy
inne nieurazowe krwotoki mózgowe
zawał mózgu
udar nieokreślony jako krwotoczny lub zawałowy
niedrożność i zwężenie tętnic przedmózgowych niepowodujące zawału mózgu
niedrożność i zwężenie tętnic mózgowych niepowodujące zawału mózgu
inne choroby naczyń mózgowych
zaburzenia naczyń mózgowych w chorobach występujących gdzie indziej
następstwa chorób naczyń mózgowych

Choroby tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych (I70- I79)

miażdżyca
tętniak i tętniak rozwarstwiający tętnicy głównej
tętniak innych tętnic
inne choroby naczyń obwodowych
zator i zakrzep tętniczy
inne zaburzenia czynności tętnic i tętniczek
choroby naczyń włosowatych
zaburzenia czynności tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej

Choroby żył, naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, niesklasyfikowane gdzie indziej (I80- I89)

zapalenie żył i zakrzepowe zapalenie żył
zakrzep żyły wrotnej
inne zatory i zakrzepy żylne
żylaki kończyn dolnych
guzy krwawnicze odbytu
żylaki przełyku
żylaki o innym umiejscowieniu
inne zaburzenia żył
nieokreślone zapalenie węzłów chłonnych
inne niezakaźne zaburzenia funkcji naczyń i węzłów chłonnych

Inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia (I95- I99)

niedociśnienie tętnicze
pozabiegowe zaburzenia układu krążenia, niesklasyfikowane gdzie indziej
inne zaburzenia funkcji układu krążenia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia.

Główne objawy

Badania

Wpływ badań laboratoryjnych na ocenę ryzyka chorób układu krążenia

Przeprowadzone badania epidemiologiczne, kliniczne i doświadczalne rozszerzyły wiedzę na temat parametrów pozwalających ocenić predyspozycje do rozwoju chorób układu krążenia, przede wszystkim powstających na podłożu miażdżycowym.

Wskaźniki te mają ułatwić:

identyfikację czynników sprzyjających rozwojowi choroby,
wczesne wykrywanie nieprawidłowości (zanim wystąpią pierwsze objawy chorobowe),
ocenę rokowań u pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą,
ocenę skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych.

Z praktycznego punktu widzenia, badania laboratoryjne pomocne w ocenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, możemy podzielić na:

badania podstawowe
- cholesterol (w tym LDL i/lub HDL)
- triglicerydy
- glukoza
badania dodatkowe
- Lp(a)
- homocysteina
- fibrynogen
- białko C-reaktywne (metoda wysokiej czułości)
badania specjalistyczne
- molekuły adhezyjne
- podfrakcje HDL
- apolipoproteiny
- profil LDL
- PAI, t-PA
- inne markery, w tym badania genetyczne

Badania nieinwazyjne

Nieinwazyjne badania układu krążenia obejmują rozpoznawanie, monitorowanie leczenia oraz stratyfikację ryzyka. Do najczęściej zlecanych badań nieinwazyjnych zaliczane są:

Badania inwazyjne

Jeśli wykonane badania nieinwazyjne nie są wystarczające lub stadium choroby jest na tyle zaawansowane, że wymaga leczenia operacyjnego, stosuje się inwazyjne metody badań, takie jak na przykład:

Profilaktyka

Zwalczanie czynników ryzyka

Podstawą profilaktyki^[2] chorób układu krążenia jest zwalczanie czynników ryzyka poprzez:

prawidłowe odżywianie,
wyrabianie nawyków aktywnego wypoczynku,
unikanie nałogu palenia papierosów,
okresowe badania lekarskie, uwzględniające:
- pomiar masy i wysokości ciała,
- pomiar ciśnienia krwi,
- pomiar glikemii,
- wykonywanie przesiewowych badań cholesterolu,
- ultrasonograficzną ocenę grubości ścian tętnic szyjnych.

Wczesne wykrywanie chorób układu krążenia u dzieci i młodzieży

Przewidywanie wystąpienia chorób układu krążenia powinno rozpocząć się od oceny okresu płodowego. Biorąc pod uwagę fakt, że mała masa urodzeniowa może stanowić o podwyższonym ryzyku wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, otyłości lub cukrzycy w życiu dorosłym, istnieje potrzeba objęcia tej grupy dzieci wczesną profilaktyką. Takie działanie ma na celu zmniejszenie rozwoju tych i innych chorób w późniejszych latach życia. Uznawane za najważniejszy czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca hiperlipoproteinemie mogą być wykryte już we krwi pępowinowej.

Ćwiczenia fizyczne

Korzystny wpływ aktywności ruchowej

Przeprowadzone w wielu krajach badania dostarczyły szczegółowych danych na temat znaczenia systematycznej aktywności fizycznej w zapobieganiu chorobom układu krążenia oraz w redukcji ryzyka przedwczesnej śmierci. Wyniki najczęściej cytowanych w piśmiennictwie medycznym długofalowych badań epidemiologicznych – Framingham Heart Study(inne języki), badań MRFIT (ang. Multiple Risk Factor Intervention Trial), Harvard Alumni Study(inne języki), czy Nurses Health Study(inne języki) wskazują na korzystne efekty systematycznego wysiłku fizycznego w profilaktyce poważnych powikłań zdrowotnych wynikających z chorób układu krążenia. Analiza wyników wieloletnich badań dowodzi, że regularny wysiłek fizyczny o odpowiedniej długości oraz intensywności wpływa pozytywnie na metabolizm lipidów i węglowodanów, czynności śródbłonka naczyniowego oraz może poprawiać stan równowagi czynnościowej między układem krzepnięcia i fibrynolizy.

Zalecenia aktywności ruchowej w pierwotnej prewencji chorób układu krążenia i promocji zdrowia

Należy pamiętać, że zbyt mała dawka ćwiczeń nie przyniesie istotnych efektów fizjologicznych, a nadmierny, niedostosowany do wieku, stanu zdrowia i możliwości wysiłek może być szkodliwy. W tabeli zostały przedstawione najbardziej znane wytyczne dotyczące zalecanej aktywności ruchowej.

Aktywność ruchowa WHO 1993	Centers for Disease Control and Prevention	American Heart Association and Prevention (CDCP) 1995	American College of (AHA) 1996	Europejskie Towarzystwa Sports Medicine (ACSM) 1998	International Task Force for Prevention Naukowe EAS, ESC, ESH 1998	of Coronary Heart Disease IAS 1998
Częstotliwość treningu w tygodniu	3-5 razy	codziennie	3-6 razy	3-5 razy	4-5 razy	4-5 razy
Intensywność ćwiczeń	60-85% maks. tętna	umiarkowana	40-60% maks. tętna	60-90% maks. tętna	60-75% maks. tętna	60-75% maks. tętna
Czas trwania jednostki treningowej	20-60 minut	min. 30 minut	30-60 minut	20-60 minut	30-40 minut	20-30 minut
Rodzaj zalecanego treningu	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe
Ćwiczenia oporowe		uzupełnienie	uzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-15 powtórzeń	uzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-12 powtórzeń
Wydatek energetyczny w czasie ćwiczeń		200 kcal/dzień, 1400kcal/tydzień		minimum 300 kcal/trening

Przeciwwskazania dotyczące wysiłku fizycznego

Osoba dorosła przed podjęciem systematycznego wysiłku fizycznego powinna wykonać podstawową diagnostykę kardiologiczną, a także badania czynnościowe pod kątem sportowym – m.in. EKG spoczynkowe, aby ustalić wydolność fizyczną organizmu. Osobom starszym zaleca się dokładną diagnostykę stanu zdrowia i dostosowanie odpowiedniej formy aktywności fizycznej.

**Bezwzględne przeciwwskazania do systematycznej aktywności ruchowej**
znaczny stopień uszkodzenia serca, m.in. zmiany pozapalne mięśnia sercowego, wady serca, choroby niedokrwienna serca, które doprowadziły do niewydolności krążenia i/lub niewydolności wieńcowej spoczynkowej zwężenie ujścia aortalnego kardiomiopatia znaczny stopień przerostu mięśnia sercowego tętniak serca niestabilna dusznica bolesna zaburzenia przewodnictwa i/lub zaburzenia rytmu serca pojawiające się lub nasilające przy niewielkim obciążeniu wysiłkowym przedwczesne pobudzenie komorowe wieloogniskowe i R/T spoczynkowa tachykardia napadowe migotanie przedsionków nadciśnienie tętnicze nieuregulowane farmakologicznie niewydolność układu oddechowego istotne ograniczenie rezerw wentylacyjnych płuc niewyrównana cukrzyca nadwaga powyżej 60% należnej masy ciała stan zapalny w organizmie incydenty zakrzepowo-zatorowe w wywiadzie

Interakcje leków stosowanych w chorobach układu krążenia

Znajomość mechanizmów interakcji farmakodynamicznych i farmakokinetycznych leków stosowanych w kardiologii pozwala na uniknięcie potencjalnych zagrożeń wynikających z ich kojarzenia. W biotransformacji leków kardiologicznych najważniejszą rolę odgrywają trzy izoenzymy:

CYP 3A4
CYP 2D6
CYP 2C9

Na niepożądane reakcje lekowe narażone są zwłaszcza osoby starsze, przyjmujące wiele leków, dlatego ważne jest każdorazowe ustalenie możliwych interakcji. Ponadto na interakcje mogą wpłynąć czynniki osobowe, na przykład przebyte choroby lub rodzaj diety. Zmienność osobnicza nasilenia interakcji leków zależy od wielkości dawek, czasu trwania leczenia, kolejności oraz drogi ich stosowania.

**Leki o możliwościach wchodzenia w interakcje metaboliczne z lekami kardiologicznymi metabolizowanymi przy udziale izoenzymów cytochromu P450**
	CYP 3A4	CYP 2D6	CYP 2C9
substraty	antagonisty kanału wapniowego diltiazem werapamil nifedypina felodypina leki przeciwarytmiczne chinidyna lidokaina dyzopiramid leki immunosupresyjne cyklosporyna A takrolimus statyny atorwastatyna lowastatyna simwastatyna steroidy estradiol etynyloestradiol hydrokortyzon progesteron testosteron inne losartan midazolam diazepam haloperydol sibutramina	leki beta-adrenolityczne alprenolol metoprolol propranolol karwedilol tymolol leki przeciwdepresyjne amitryptylina nortryptylina fluoksetyna chloropromazyna leki przeciwpsychotyczne haloperydol tiorydazyna leki przeciwarytmiczne enkainid flekainid meksyletyna propafenon opioidy morfina kodeina tramadol inne perheksylina tamoksyfen fenformina hydroksyamfetamina metoksyamfetamina fenacetyna	niesteroidowe leki przeciwzapalne diklofenak ibuprofen mefenamid naproksen piroksykam rofekoksyb antagonisty receptora angiotensyny II losartan irbesartan walsartan leki przeciwcukrzycowe tolbutamid glipizyd glimepiryd inne S-warfaryna fluwastatyna
inhibitory	ketokonazol itrakonazol flukonazol cymetydyna sok grejpfrutowy erytromycyna klarytromycyna diltiazem werapamil cyklosporyna indynawir rytonawir sakwinawir nefozodon	chinidyna amiodaron cymetydyna propafenon tiorydazyna fluoksetyna paroksetyna haloperydol kokaina rytonawir klomipramina norfluoksetyna	flukonazol cymetydyna amiodaron fluwastatyna fluoksetyna metronidazol ketokonazol
induktory	ryfampicyna barbiturany fenytoina karbamazepina alkohol	wysoce oporny na indukcję	ryfampicyna barbiturany fenytoina

Zobacz też

choroby układu oddechowego

Przypisy

↑ MałgorzataM. Cierniak-Piotrowska MałgorzataM., GrażynaG. Marciniak GrażynaG., JoannaJ. Stańczak JoannaJ., Rozdział 5. Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia, [w:] ZbigniewZ. Strzelecki, JanuszJ. Szymborski (red.), Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski, Główny Urząd Statystyczny, 2015 [dostęp 2017-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-13] .
↑ M.F.M.F. Piepoli M.F.M.F. i inni, Zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym w praktyce klinicznej. Podsumowanie wytycznych towarzystw europejskich 2016, „European Heart Journal”, 37, Oxford University Press, 2016, s. 2315–2381, ISSN 0195-668X [dostęp 2017-04-10] .

Bibliografia

Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne, s. 1408 i 1409 ISBN 83-7430-069-8
Marek Naruszewicz (red.): Kardiologia zapobiegawcza. Szczecin, PTMNM, 2003, s. 31–34 i 217–265, ISBN 83-913728-3-9

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] MałgorzataM. Cierniak-Piotrowska MałgorzataM., GrażynaG. Marciniak GrażynaG., JoannaJ. Stańczak JoannaJ., Rozdział 5. Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia, [w:] ZbigniewZ. Strzelecki, JanuszJ. Szymborski (red.), Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski, Główny Urząd Statystyczny, 2015 [dostęp 2017-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-13] .

[2] M.F.M.F. Piepoli M.F.M.F. i inni, Zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym w praktyce klinicznej. Podsumowanie wytycznych towarzystw europejskich 2016, „European Heart Journal”, 37, Oxford University Press, 2016, s. 2315–2381, ISSN 0195-668X [dostęp 2017-04-10] .

[1]

[2]