Czarne (województwo małopolskie)

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim. Zobacz też: inne znaczenia nazwy Czarne.

Czarne

wieś
Widok na wyludnioną wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Sękowa
Sołectwo	Krzywa
Liczba ludności (2022)	2[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-315[3]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0464774
Położenie na mapie gminy Sękowa Czarne
Położenie na mapie Polski Czarne
Położenie na mapie województwa małopolskiego Czarne
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Czarne
49°28′35″N 21°22′37″E/49,476389 21,376944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Czarne (j. łemkowski Чорне) – dawna łemkowska wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.

Lokacja Czarnego prawdopodobnie w 1569 (przywilej Zygmunta Augusta, na mocy którego sołtys Świętkowic Iwan założył wieś Czarny Potok, dziś Czarne)^[6]. W 1629 wieś składała się z 5 gospodarstw, w 1880 z 54 (330 mieszkańców)^[7]. W 1783 wybudowano cerkiew greckokatolicką pw. św. Dymitra. Użytkowano ją do roku 1927 (1928). Około roku 1930 wybudowano nową cerkiew prawosławną (zniszczył ją jednak huragan w 1967). W 1921 mieszkało w Czarnem 323 grekokatolików (w 1928 przeszli oni na prawosławie) oraz 5 Żydów. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, tkactwem, a także wydobyciem i destylacją ropy naftowej. Od końca lat 30. XX wieku wieś stała się ważnym ośrodkiem prawosławnym na Łemkowszczyźnie – organizowano tam uroczystości religijne i spotkania duchownych. W 1938 we wsi znajdowało się 58 domów, 2 cerkwie, dwa młyny wodne, wiatrak, kapliczka^[8].

W 1945 większość mieszkańców dobrowolnie wyjechała do ZSRR, reszta (8 z 9 rodzin) została wysiedlona przymusowo w 1947 w ramach akcji „Wisła”. Po 1956 wróciły 3 rodziny. W 1993 cerkiew greckokatolicką z 1783 rozebrano i przeniesiono do skansenu w Nowym Sączu^[9].

Obecnie w Czarnem są dwa domy i kilka bacówek. W sezonie wypasane są bydło i owce. Administracyjnie do Czarnego przynależy także Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Radocyna” będący własnością Lasów Państwowych, jednak geograficznie położony jest poza doliną dawnej wsi.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10]

• cmentarz greckokatolicki (łemkowski) parafialny z I połowy XX wieku;
• cmentarz wojenny nr 44 z I wojny światowej, w przysiółku Długie;
• cmentarz wojenny nr 45 z I wojny światowej;
• cmentarz wojenny nr 53 z I wojny światowej;
• dom, drewniany nr 5 z 1902 roku.

• cerkwisko;
• murowana XIX-wieczna kapliczka na wschodnim skraju wsi;
• przydrożne krzyże i kapliczki wzdłuż dawnej drogi przez wieś (XIX, XX w.);
• pomnik poświęcony 20. rocznicy męczeńskiej śmierci św. Maksyma Gorlickiego (wzniesiony w 1934, odrestaurowany w 2014)^[11]

Do nazwy wsi nawiązuje nazwa Wydawnictwa Czarne^[12].

• (LP) Nadleśnictwa Gorlice: Radocyna – Konieczna – Lipna – Czarne – Radocyna

• Beskid Niski. Przewodnik. Wyd. III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 277–278.
• Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011. Brak numerów stron w książce

• Czarne 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 742 .