Friuli-Wenecja Julijska

Region Autonomiczny Friuli-Wenecja Julijska

Regjon autonome Friûl-Vignesie Julie
Regione Autonoma Friuli-Venezia Giulia

region
Herb Flaga
Państwo	Włochy
Siedziba	Triest
Kod ISO 3166-2	IT-36
Powierzchnia	7 856,48 km²
Populacja (01.06.2023) • liczba ludności	1 191 629[1]
• gęstość	152 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba prowincji	4
Liczba gmin	219
Położenie na mapie Włoch
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Friuli-Wenecja Julijska (wł. Friuli-Venezia Giulia, friulski Friûl-Vignesie Julie, słoweń. Furlanija-Julijska krajina) – autonomiczny region administracyjny w północnych Włoszech o powierzchni 7 856,48 km², zamieszkały przez 1,2 miliona osób, w którego skład wchodzą 2 obszary autonomiczne: Friuli i Wenecja Julijska. Utworzony 31 stycznia 1963. Jeden z pięciu regionów autonomicznych we Włoszech. Od zachodu graniczy z Wenecją Euganejską, od północy z Austrią, a od wschodu ze Słowenią. Główne miasta: Triest, Udine, Pordenone i Gorycja.

Znaczną część mieszkańców stanowią mniejszości etniczne: Friulowie – około 600 000 oraz Słoweńcy – około 60 000, a język friulski posiada podobny status do języka włoskiego – języka oficjalnego. W prowincjach: Udine, Pordenone oraz Gorycja jest on nauczany w szkołach.

Prezydentem regionu jest Massimiliano Fedriga (LN)^[2].

• 
  Prowincje
• 
  Związki międzygminne istniejące od stycznia 2018

W skład regionu wchodziły 4 prowincje:

• prowincja Gorycja (zlikwidowana w 2017)
• prowincja Pordenone (zlikwidowana w 2017)
• prowincja Triest (zlikwidowana w 2017)
• prowincja Udine (zlikwidowana w 2018).

Północną część zajmują Alpy Wschodnie oraz ich przedgórza. Najwyższym szczytem jest Coglians osiągający 2780 m n.p.m. Południową część prowincji zajmuje Nizina Wenecka. W regionie przepływają liczne rzeki m.in. Tagliamento, Sirilla, Isonzo, Livenza i Fella.

Klimat umiarkowany wilgotny. Średnia temperatura w styczniu +3 °C, w lipcu +23 °C.

Gospodarka regionu oparta jest na rolnictwie i przemyśle. Rozwinięty jest przemysł przetwórczy, a zwłaszcza: stoczniowy (Triest, Monfalcone), włókienniczy (Udine, Gorycja), rafineryjny (Triest), fotooptyczny, zegarmistrzowski, maszynowy, metalowy, chemiczny, obuwniczy i spożywczy. Rozwinięte jest także rolnictwo. Uprawia się kukurydzę, winorośl, tytoń i warzywa. Ponadto sadownictwo i hodowla bydła. Główne porty morskie to Triest i Monfalcone.

Znacznym źródłem dochodów jest również turystyka.

W II w. p.n.e. była to prowincja rzymska Forum Iulii. W 452 zniszczona przez Hunów. W VI w. longobardzkie księstwo, następnie marchia. W 1077 król niemiecki Henryk IV oddał zachodnią (wenecką) część Friuli patriarchom akwilejskim, część wschodnią otrzymali hrabiowie Gorycji, a od 1500 – Habsburgowie. W 1420 Wenecja zdobyła zachodnią część Friuli. W 1797 i od 1815 cała Friuli była pod władzą Austrii. W 1866 część wenecka (Udine) przypadła Włochom, 1919 – część gorycka. W latach 1947–1954 istniało Wolne Terytorium Triestu. W 1954 Jugosławia otrzymała wschodnią (gorycką) część Friuli, zamieszkaną przez Słoweńców.

Typowym tańcem friulańskim jest forlana, zwana także furlaną. Szybka i skoczna, przypomina nieco tarantelę.

• Strona internetowa regionu Friuli-Wenecja Julijska