Fumana

Fumana
	; Fumana rozesłana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	czystkowate
Rodzaj	fumana
	Nazwa systematyczna
	Fumana (Dunal) Spach; Ann Sci. Nat. Bot. ser 2. 6: 359. Dec 1836
	Typ nomenklatoryczny
	Cistus fumana Linnaeus
Synonimy
	Fumanopsis Pomel; Pomelina (Maire) Güemes & Raynaud;
	Fumanopsis Pomel; Pomelina (Maire) Güemes & Raynaud;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fumana^[5] (Fumana (Dunal) Spach) – rodzaj roślin należący do rodziny czystkowatych (posłonkowatych). Należy do niego 19^[4]–21^[6] gatunków. Występują one głównie w basenie Morza Śródziemnego – w południowej, zachodniej i środkowej Europie (na północy sięgając po szwedzką Olandię^[7]^[8]), w północnej Afryce i w zachodniej Azji, na wschodzie sięgając po Iran i Turkmenistan^[4]. Centra zróżnicowania stanowią obszar śródziemnomorski z 13 gatunkami i Azja Mniejsza z 10^[6]. Rosną w miejscach suchych, na podłożu skalistym i piaszczystym, zwykle w niskich formacjach zaroślowych^[7].

Rośliny z tego rodzaju bywają uprawiane jako ozdobne^[7].

Morfologia

Pokrój: Niskie krzewinki o pędach ścielących się lub wznoszących^[7].
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe, z przylistkami lub bez. Blaszka bardzo wąska, często szydlasta^[7].
Kwiaty: Kwiaty promieniste, pięciokrotne, tworzące się na szypułkach. Kielich tworzony jest przez 5 działek, z czego dwie zewnętrzne są mniejsze od trzech wewnętrznych i jednożyłkowe (zewnętrzne mają 4–5 wyraźnych wiązek przewodzących). Płatków korony jest 5, zawsze barwy żółtej. Pręciki są liczne, przy czym charakterystyczne dla tego rodzaju jest to, że zewnętrzny ich okółek jest sterylny, o nitkach przewęzistych. Zalążnia górna, powstaje z trzech owocolistków^[7], z zalążkami anatropowymi^[6]. Szyjka słupka pojedyncza, długa i cienka. Znamię zwykle okazałe, rozszerzające się i trójłatkowe^[7].
Owoce: Torebki. Nasiona duże, czasem dwojakiego rodzaju, z okazałym szwem na łupinie^[7].

Systematyka

Rodzaj z rodziny czystkowatych Cistaceae^[2]^[9]. W obrębie rodziny zajmuje pozycję bazalną. Kolejną linię ewolucyjną stanowi rodzaj cienkota Lechea, wskazywany też jako siostrzany względem Fumana. Analizy molekularne wskazują na to, że ostatni wspólny przodek gatunków tworzących grupę koronną rodzaju żył ok. 20,72 miliony lat temu oraz, że rodzaj wyewoluował w północno-zachodniej części obszaru środziemnomorskiego^[6].

Wykaz gatunków^[4]

Fumana aciphylla Boiss.
Fumana arabica (L.) Spach
Fumana bonapartei Maire & Petitm.
Fumana ericoides (Cav.) Gand.
Fumana fontanesii Clauson ex Pomel
Fumana fontqueri Güemes
Fumana grandiflora Jaub. & Spach
Fumana × heywoodii Rivas Mart. & al.
Fumana juniperina (Lag. ex Dunal) Pau
Fumana lacidulemiensis Güemes
Fumana laevipes (L.) Spach
Fumana laevis (Cav.) Pau
Fumana oligosperma Boiss. & Kotschy
Fumana paphlagonica Bornm. & Janch.
Fumana paradoxa Heywood
Fumana procumbens (Dunal) Gren. & Godr. – fumana rozesłana
Fumana scoparia Pomel
Fumana thymifolia (L.) Webb
Fumana trisperma Hub.-Mor. & Reese
Fumana viridis (Ten.) Sennen

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-06] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-06] (ang.).
↑ ^a ^b Fumana. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2022-08-06].
↑ ^a ^b ^c ^d Fumana (Dunal) Spach. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-06].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 86. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Elena Carrió, Meike Engelbrecht, Patricio García-Fayos, Jaime Güemes. Phylogeny, biogeography, and morphological ancestral character reconstruction in the Mediterranean genus Fumana (Cistaceae). „Journal of Systematics and Evolution”. 58, 3, s. 201-220, 2020. DOI: 10.1111/jse.12562.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h K. Kubitzki, C. Bayer (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. V. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2003, s. 67. ISBN 3-540-42873-9.
↑ Karin Bengtsson. Fumana procumbens on Oland--population dynamics of a disjunct species at the northern limit of its range. „Journal of Ecology”. 81, 4, s. 745-758, 1993.
↑ Genus Fumana (Dunal) Spach. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2022-08-06]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-06] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-06] (ang.).

[ing-3] Fumana. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2022-08-06].

[powo-4] Fumana (Dunal) Spach. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-06].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 86. ISBN 978-83-925110-5-2.

[elena-6] Elena Carrió, Meike Engelbrecht, Patricio García-Fayos, Jaime Güemes. Phylogeny, biogeography, and morphological ancestral character reconstruction in the Mediterranean genus Fumana (Cistaceae). „Journal of Systematics and Evolution”. 58, 3, s. 201-220, 2020. DOI: 10.1111/jse.12562.

[kubitzki-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h K. Kubitzki, C. Bayer (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. V. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2003, s. 67. ISBN 3-540-42873-9.

[8] Karin Bengtsson. Fumana procumbens on Oland--population dynamics of a disjunct species at the northern limit of its range. „Journal of Ecology”. 81, 4, s. 745-758, 1993.

[grin-9] Genus Fumana (Dunal) Spach. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2022-08-06]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Fumana

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Portal di Ensiklopedia Dunia