|
Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka
Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Gruzińska SRR, radziecka Gruzja (ros. Грузинская Советская Социалистическая Республика, Грузия, gruz. საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა, საქართველო) – jedna z republik związkowych ZSRR. HistoriaRepublika powstała w 1921 w wyniku agresji Rosji radzieckiej na Demokratyczną Republikę Gruzji. W roku 1920 Rosja radziecka podjęła pierwszą, nieudaną próbę podporządkowania Gruzji, zakończoną 7 maja podpisaniem traktatu pokojowego. 11 lutego 1921 gruzińscy bolszewicy rozpoczęli powstanie zbrojne, a 14 lutego Lenin nakazał 11 Armii „poparcie powstania w Gruzji i zajęcie Tyflisu”[1]. Uderzenie zbrojne od południa, wschodu i północy rozpoczęto w dniach 15–17 lutego. Ogłoszenie ustanowienia w kraju władzy radzieckiej (de facto powołanie Gruzińskiej SRR) nastąpiło 25 lutego 1921, po wkroczeniu 11 Armii do Tyflisu (Tbilisi)[1]. 12 marca do akcji zbrojnej przeciw Gruzji włączyła się Turcja. 16 marca w Moskwie podpisany został traktat rosyjsko-turecki (jego postanowienia zostały potwierdzone następnie w traktacie z Kars 23 października), na mocy którego ustalona została m.in. nowa granica turecko-gruzińska (Turcja odzyskała większość terytoriów utraconych w wojnie z Rosją 1877–1878, w tym – kosztem Gruzji – część Meschetii, Ardahan i południową Adżarię z miastem Artvin)[2]. 19 marca 1921 bolszewicy objęli kontrolę nad całym terytorium Gruzji[3]. Rok później, 2 marca 1922 ustanowiono konstytucję Gruzińskiej SRR, zaś 12 marca włączono republikę do Federacyjnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Zakaukazia, przekształconego w grudniu w Zakaukaską Federacyjną Socjalistyczną Republikę Radziecką[4], współtworzoną także przez Azerbejdżańską SRR, Armeńską SRR i Abchaską SRR. Republika ta weszła w skład ZSRR 30 grudnia 1922. W anektowanej Gruzji doszło do masowych represji wymierzonych w opozycję, zakończonych jej całkowitym zniszczeniem do 1924[5]. W początkach władzy radzieckiej (1921–1922) południowe i wschodnie terytoria Gruzji zostały okrojone nie tylko na rzecz Turcji, ale także na rzecz Armeńskiej SRR (rejon Jalal Oghli – Lorri), Rosyjskiej FSRR (m.in. Soczi wraz z terenami przyległymi) oraz Azerbejdżańskiej SRR (m.in. rejon Zakatały wraz z Biełokanem)[6]. Zmiany okazały się trwałe.
W 1931 roku do Gruzińskiej SRR została włączona Abchaska SRR, która przyjęła nazwę Abchaska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka. W 1936 roku rozwiązano Zakaukaską Federacyjną SRR, skutkiem czego Gruzińska SRR (podobnie jak Armeńska SRR i Azerbejdżańska SRR) stała się bezpośrednim członkiem ZSRR[7]. W skład Gruzińskiej SRR wchodziły trzy terytorialno-narodowe jednostki autonomiczne: W latach 1944–1955 dochodziło do nieznacznych zmian granic między Gruzińską SRR a sąsiednimi terytoriami Rosyjskiej FSRR. W latach siedemdziesiątych XX wieku na terytorium Gruzji doszło do aktywizacji środowisk opozycyjnych wobec władzy komunistycznej. Po przyjęciu w 1977 nowej Konstytucji ZSRR rozpoczęto prace na temat Konstytucji Gruzji. 14 kwietnia 1978 doszło do protestów i demonstracji, głównie w Tbilisi, związanych ze sprzeciwem wobec projektowanych zapisów dotyczących języków urzędowych w republice (obrona języka gruzińskiego)[8]. Protesty zakończyły się powodzeniem, a we współczesnej Gruzji 14 kwietnia obchodzony jest jako dzień języka ojczystego[9]. 14 listopada 1990 Rada Najwyższa Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zmieniła nazwę państwa na „Republika Gruzińska”, zaś na jej przewodniczącego wybrany został Zwiad Gamsachurdia[10]. 9 kwietnia 1991 w wyniku decyzji parlamentu gruzińskiego republika odzyskała niepodległość jako Gruzja. Gamsachurdia został wybrany na pierwszego prezydenta państwa. Zobacz teżPrzypisy
Kontrola autorytatywna (państwo historyczne): |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
.svg)
