|
Heliodor Muszyński
Heliodor Muszyński (ur. 6 czerwca 1931 w Rogowie) – polski pedagog, metodolog i teleolog, profesor nauk humanistycznych, nauczyciel akademicki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. ŻyciorysOkres przedszkolny spędził w Gniewkowie, a potem rodzina, w związku z pracą ojca, przeprowadziła się do Poznania, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej na Dębcu. Naukę przerwała okupacja niemiecka. Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował naukę i zdał egzamin do Liceum im. Ignacego Paderewskiego w Poznaniu (z uwagi na biedę w rodzinie otrzymywał stypendium). Zapisał się też do harcerstwa, w którym podjął decyzję o zostaniu w przyszłości pedagogiem[1]. Mając 20 lat zatrudnił się w przedsiębiorstwie robót drogowych. W 1951 zdał dwie matury (w liceum ogólnokształcącym i pedagogicznym) i zapisał się na Uniwersytet Poznański. Z uwagi na fakt, że nie istniał jeszcze kierunek pedagogiczny, to zdawał na filozofię, gdzie uczęszczał m.in. na wykłady Kazimierza Ajdukiewicza i Marii Ossowskiej. Jego główne zainteresowania w tamtych czasach to neopozytywizm, reizm i empiryzm. W 1955, będąc jeszcze studentem, rozpoczął pracę na Uniwersytecie Poznańskim (asystent w Katedrze Pedagogiki)[1]. W 1961 obronił pracę doktorską z zakresu rozwoju i wychowania moralnego dzieci i młodzieży. W 1965 przeprowadził się do Warszawy. Podjął tam pracę w Instytucie Pedagogiki przy Ministerstwie Oświaty i Wychowania. Habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim w 1966 na podstawie kolokwium oraz pracy na temat teoretycznych problemów wychowania moralnego. W 1967 wrócił do Poznania, gdzie został kierownikiem zorganizowanego przez siebie Zakładu Teorii Wychowania w Katedrze Pedagogiki UAM. Od 1968 do 1976 był dyrektorem Instytutu Pedagogiki UAM[1]. Od 1968 do 1973 przeprowadził tzw. eksperyment poznański, którego przedmiotem było opracowanie systemu wychowawczego w szkołach socjalistycznych[2]. Jego, krytycznie oceniane przez część pedagogów[3], rezultaty były szeroko wdrażane w tysiącach polskich szkół, co było ewenementem na skalę krajową, gdyż większość eksperymentów pedagogicznych w Polsce nie miała szans na żadne wdrożenia. W 1975 kierowany przez niego zespół otrzymał Nagrodę KEN[1]. Od 1972 był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. stopni naukowych przy Radzie Ministrów (cztery kadencje, 14 lat). Przez trzy kadencje był przewodniczącym Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN (12 lat)[1]. W 1973 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1976 – zwyczajnym. Od 1976 do 1995 odbywał staże zagraniczne jako visiting professor lub współpracował z ośrodkami zagranicznymi (Niemcy i Austria, m.in. Mozarteum, Uniwersytet w Tybindze, czy Ruhr-Universität w Bochum)[1]. ZainteresowaniaW początkowym okresie był zainteresowany przede wszystkim problematyką rozwoju i wychowania moralno-społecznego, jak również zagospodarowaniem czasu wolnego dzieci i młodzieży, w tym wypoczynkiem. Potem pracował nad wychowaniem w rodzinie i w harcerstwie. Współpracował z Ośrodkiem Badań Psychologicznych ZHP[1]. Był redaktorem naczelnym Rocznika Pedagogicznego i Studiów Pedagogicznych PAN. Od 1972 do 1983 był redaktorem naczelnym Życia Szkoły. Organizował międzynarodowe konferencje naukowe w Polsce[1]. Od 1960 do 1964 prowadził badania nad postawami moralnymi uczniów szkół podstawowych (wespół z Hanną Malewską). Wacław Strykowski stwierdził, że prace metodologiczne Muszyńskiego wywarły duży wpływ na uprawianie pedagogiki w Polsce, w latach 70. XX wieku. Podobne do jego koncepcji pedagogicznych pojawiały się równolegle na Zachodzie (np. Just commuity School Lawrence'a Kohlberga w USA)[1]. W swojej, odwołującej się do marksizmu, wizji pedagogiki Muszyński wychodził z założenia, że proces wychowawczy winien być nastawiony na przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego i pożytecznego życia w społeczeństwie, a także na przygotowanie ich do wzięcia odpowiedzialności za życie społeczne. Wychowanie miało się odbywać według zasad ustalanych przez postęp. Młody człowiek i dziecko winno być przygotowane do tego, że cele jego działania mają być skoncentrowane na walce z klasami wyzyskującymi i panującymi, a także na takiej organizacji życia społecznego, która zapewni jak najlepszy byt jemu, jak i kolektywowi, w którym przyszło mu żyć. W tym celu wychowawca winien prokurować sytuacje, które rozbudzą w wychowankach kreatywność i aktywność[4]. Należał do nurtu pedagogiki socjalistycznej opartej na poglądach Karola Marksa i Fryderyka Engelsa[4]. Koncepcje Muszyńskiego w związku z silną podbudową marksistowską pozostają kontrowersyjne. Istotny jest nacisk na uspołecznienie dzieci i młodzieży, nadanie istotnej roli procesowi pomagania innym ludziom, podkreślenie wagi rodziny jako podstawowej komórki społecznej oraz kultywowanie tradycji. Negatywne aspekty koncepcji to instrumentalne traktowanie jednostek i sprowadzanie ich roli do bycia budowniczymi ustroju komunistycznego, czy socjalistycznego (stwierdził nawet, że wychowanie to świadome i zamierzone urabianie osobowości według przyjętych wzorów, w toku nawiązywania stosunków i interakcji społecznych[5]). Rozbudowany i precyzyjny system kar i nagród (swoista tresura) budował w podopiecznych lęk przed ostracyzmem, czy wykluczeniem ze społeczności w przypadku popełnienia nawet niewielkich błędów. Muszyński w swej koncepcji traktował ich przedmiotowo, wykluczał ich niepowtarzalność i osobiste aspiracje, a także marginalizował ich własne opinie na temat wykonywanych zadań i miejsca w społeczeństwie. Nie brał też pod uwagę konsekwencji wychowania bezkrytycznego ideowca, nieczułego na rozpoznawanie i zaspokajanie potrzeb innych ludzi[4]. Wydawnictwa
Większość prac Muszyńskiego obowiązywała do 1989, jako kanon lektur na polskich studiach pedagogicznych[6]. OdznaczeniaOtrzymał m.in. takie odznaczenia jak[7]: Złoty Krzyż Zasługi (1972), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1972), Krzyż Oficerski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1982) i Medal za Zasługi dla Województwa Zielonogórskiego i Szczecińskiego. Został uhonorowany wpisem do Księgi Czynów i Osiągnięć Nauki Polskiej[1]. Przypisy
|
||||||||||||||||||||||
