Urodził się w Stanisławowie w rodzinie żydowskiej jako Herman Gerner, syn Marka Gernera i Amelii z Szafferów[1]. Był absolwentem Gimnazjum Koedukacyjnego Żydowskiego Towarzystwa Szkół Ludowych w Stanisławowie (matura 1939). Po ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 ewakuował się w głąb ZSRR. Od lutego 1942 przebywał we wsi Orłowka w Kirgizji, gdzie poślubił Irmę Martens, matkę Anny German. Dzięki temu małżeństwu Irma Martens i jej córka mogły po wojnie przyjechać do Polski i otrzymać polskie obywatelstwo[2]. W 1943 wstąpił do 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, gdzie ukończył kurs podoficerski. W 1944 roku był zastępcą dowódcy kursu w Centrum Szkolenia Piechoty w Riazaniu. W 1945 w szkole oficerskiej w Rembertowie. We wrześniu 1945 został skierowany do Wydziału Zagranicznego Sztabu Generalnego WP jako referent do spraw anglosaskich. W marcu 1946 zdemobilizowany, podjął pracę jako naczelnik wydziału personalnego w Państwowym Zjednoczeniu Przemysłu Cukierniczego w Zabrzu. W listopadzie 1946 ponownie został przyjęty do wojska i skierowany do II Oddziału Sztabu Generalnego (wywiad). Z ramienia wywiadu pracował przede wszystkim we Włoszech, sprawował również funkcję dyrektora naukowego Ośrodka Szkoleniowego II Oddziału Sztabu Generalnego. W 1948 wysłany na Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, gdzie występował jako Henryk Meysztowicz. W tym samym roku zmienił imię i nazwisko na Henryk Krzeczkowski[3]. W 1951 został usunięty ze Sztabu Generalnego, podjął pracę jako kierownik Studium Wojskowego przy Szkole Ekonomicznej w Krakowie, a następnie pracował w dziale zagranicznym Polskiego Radia, skąd został zwolniony w 1953. W tym samym roku został usunięty z PZPR. Wielokrotnie podejmowano próby zwerbowania go do współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa, które zawsze spotykały się z jego odmową[4].
Głównym jego zajęciem stało się tłumaczenie literatury światowej z języków angielskiego, niemieckiego i włoskiego na język polski. Tłumaczył m.in. Byrona, Conrada, Frazera, Gravesa, Goethego. W 1974 otrzymał nagrodę polskiego PEN Clubu za przekłady z literatury obcej na język polski. Oprócz przekładu zajmował się publicystyką literacką, historiozoficzną i polityczną.
W końcu lat 60. zaczął publikować w „Tygodniku Powszechnym”. Zachęcał do współpracy z tygodnikiem młodych niezależnych publicystów, m.in. Wojciecha Karpińskiego i Marcina Króla. Owocem tej współpracy był tom esejów dotyczących polskiej myśli politycznej Sylwetki polityczne XIX wieku[7]. W latach 80. został członkiem redakcji tego pisma. W 1969 opublikował po raz pierwszy tekst w paryskiej „Kulturze” (pod pseudonimem Mikołaj Sawulak)[8]. Współpracował także z „Nową Kulturą”, „Życiem Literackim”, „Twórczością”. Ogłosił książki: Po namyśle, O miejsce dla roztropności i Polskie zmartwienia. Pośmiertnie ukazał się zbiór jego esejów Proste prawdy.
W 1978 roku po długich staraniach otrzymał paszport i kilkakrotnie wyjeżdżał na Zachód, głównie do Anglii i USA. Był stypendystą uniwersytetu w Cambridge, a także współpracownikiem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu[9].
HenrykH.KrzeczkowskiHenrykH., O miejsce dla roztropności, pod ps.: XYZ, Londyn: wyd. Odnowa, 1979, ISBN 0-903705-24-9, OCLC69282874. Brak numerów stron w książce
Polskie zmartwienia, pod ps.: MikołajSawulak, wyd. Odnowa, Londyn 1981, ISBN 0-903705-34-6.
HenrykH.KrzeczkowskiHenrykH., Proste prawdy: szkice wybrane. Wybór tekstów i redakcja Waldemar Gasper, Paweł Hertz.WaldemarW.Gasper (red.), PawełP.Hertz (red.), Warszawa: Ararat, 1996, ISBN 83-903180-2-4, OCLC69293884. Brak numerów stron w książce
Przypisy
↑Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: słownik biobibliograficzny. T. IV. Red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan. Warszawa, WSiP, 1996.
↑Wojciech Karpiński, Henryk. Wyd. II poszerzone, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016, s. 147–176. Irma Martens zmieniła pierwszą literę nazwiska swojego męża (z Gerner na Berner) i utrzymywała, że nie spotkała go po wojnie (opisała to we wspomnieniach Człowieczy los, Warszawa, Znaki Czasu, 2014, s. 111, 115), mimo iż według dzienników Henryka Krzeczkowskiego (Hermana Gernera) spotkała się z nim w Polsce w 1946 (por. Wojciech Karpiński, Henryk, wyd. II, s. 149).
↑Na temat środowiska przyjaciół Henryka Krzeczkowskiego zob.: Sposób życia. Z Pawłem Hertzem rozmawia Barbara N. Łopieńska, Warszawa, PIW, 1997; Zygmunt Mycielski, Niby-Dziennik; Dziennik 1950–1959; Dziennik 1960–1969; Niby-Dziennik ostatni, Warszawa, Iskry, 1998, 1999, 2001, 2012; Stefan Kisielewski Dzienniki, Warszawa, Iskry, 2001; Juliusz Żuławski, Przy wspólnych pracach w: Henryk Krzeczkowski, Proste prawdy,Szkice wybrane. Wybór tekstów i redakcja Waldemar Gasper, Paweł Hertz. Warszawa, Ararat, 1996.
↑Europa. Miesięcznik literacki. Reedycja numeru. Wstęp Marcin Król, Warszawa, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2007.
↑Wojciech Karpiński, Marcin Król, Sylwetki polityczne XIX wieku, Kraków, Znak, 1971 (wydanie ocenzurowane); Wojciech Karpiński, Marcin Król, Od Mochnackiego do Piłsudskiego. Sylwetki polityczne XIX wieku, Warszawa, Świat Książki, 1997 (wydanie pełne), tamże we wstępie opisana rola Henryka Krzeczkowskiego w powstaniu książki.
↑Mikołaj Sawulak, Anna Kowalska (1903–1969), „Kultura” 1969 nr 7–8 (dostępny online).
↑Wojciech Karpiński, Henryk, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016; Na temat problemów z paszportem por. Paweł Hertz / Anna i Jarosław Iwaszkiewiczowie, Korespondencja. T. II. Oprac. Agnieszka i Robert Papiescy. Red. Marek Zagańczyk, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2015.
↑Henryk Krzeczkowski, Proste prawdy. Szkice wybrane. Wybór tekstów i redakcja Waldemar Gasper, Paweł Hertz. Warszawa, Ararat, 1996.
