|
Józef Heller
 Józef Heller[a] (ur. 3 stycznia 1896 we Lwowie, zm. 24 maja 1982 w Warszawie) – polski biochemik i entomolog, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego i Akademii Medycznej w Warszawie, major lekarz Wojska Polskiego, wyznania mojżeszowego[2]. ŻyciorysUrodził się 3 stycznia 1896 we Lwowie, w rodzinie Samuela, profesora gimnazjum, i Gustawy[3][4]. Ukończył szkołę podstawową w Tarnopolu. Następnie kształcił się w VI Gimnazjum Klasycznym we Lwowie, gdzie w czerwcu 1914 złożył egzamin maturalny[5][6]. Od 1912 był członkiem Związku Strzeleckiego[2]. Po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się w szeregi Legionów Polskich[3]. Służył w 4., a później 2. kompanii I baonu 1. pp. Po bitwie pod Łowczówkiem, ciężko chory na czerwonkę i serce, został odesłany do szpitala. W maju 1915 r. zwolniono go z Legionów. Przyjęty ponownie, od lutego 1916 r. służył w baonie rekruckim, później przebywał w Domu Uzdrowieńców w Kamieńsku[7]. Od 1918 r. w WP, walczył w 5 pułku piechoty. Brał udział w walkach o Lwów i późniejszych starciach z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej, w roku 1920 w wojnie polsko-bolszewickiej[5]. Odznaczył się bohaterstwem w bitwie pod Borodzianką – w czasie przebijania się III baonu 5. pp 12 VI 1920 r. pod wsią Nowe Groble samotnie wynosił rannych żołnierzy pod bardzo silnym ogniem z pierwszej linii z pola boju[8]. Później uczestniczył w III powstaniu śląskim. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 64. lokatą w korpusie oficerów rezerwy sanitarnych, grupa podlekarzy[9]. Posiadał przydział w rezerwie do 6 batalionu sanitarnego we Lwowie[10]. W 1922 ukończył rozpoczęte w 1916 studia lekarskie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza, uzyskując dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Pozostał na Uniwersytecie jako asystent prof. Jakuba Parnasa w Katedrze Chemii Lekarskiej, a następnie prof. Zdzisława Steusinga w Zakładzie Higieny. Równocześnie od 1926 prowadził zorganizowaną przez siebie Pracownię Analityczną Ubezpieczalni Społecznej, a od 1936 do wybuchu II wojny światowej filię Państwowego Zakładu Higieny w Krakowie. W 1937 habilitował się pracą „Badania nad przeobrażeniem owadów”, którą przedstawił na Uniwersytecie Stefana Batorego. W 1931 zasiadł w wydziale Małopolskiego Strażackiego Klubu Sportowego „Leopolia”[11]. Na stopień majora rezerwy został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 14. lokatą w korpusie oficerów zdrowia, grupa lekarzy[12]. Należał do Związku Legionistów Polskich, był członkiem Zarządu Oddziału we Lwowie, przez pewien czas pełnił funkcję wiceprezesa (w 1931 r.)[8]. Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany do 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu. Po wznowieniu w 1940 przez władze radzieckie działalności Uniwersytetu Lwowskiego otrzymał stanowisko kierownicze w Katedrze Chemii Ogólnej Instytutu Matematycznego. W 1942 przedostał się do Warszawy, gdzie wykładał na konspiracyjnym Uniwersytecie Warszawskim. Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony do obozu pracy w Hanowerze, gdzie przebywał do wyzwolenia przez aliantów. Od sierpnia 1945 do 31 stycznia 1946 był komendantem Polskiego Szpitala Wojskowego w Bomlitz, w Niemczech. Należał do grupy założycieli Polskiego Związku Wychodźstwa Przymusowego. Po powrocie do Polski (7 lutego 1946) został skierowany do Wrocławia, gdzie został wykładowcą w Katedrze Fizjologii Zwierząt Wydziału Przyrodniczego Uniwersytetu, w 1946 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1948 profesora zwyczajnego. Następnie wyjechał do Szczecina, gdzie zorganizował filię Państwowego Zakładu Higieny, po powrocie do Wrocławia kierował tamtejszą filią, a równocześnie pełnił funkcję konsultanta naukowego w Akademii Medycznej w Zabrzu Rokitnicy. W 1951 zamieszkał w Warszawie, gdzie objął stanowisko kierownika Katedry Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej oraz rozpoczął organizację Działu Biochemii Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. Dwa lata później był założycielem Zakładu Biochemii Polskiej Akademii Nauk, który w 1957 został przekształcony w Instytut Biochemii i Biofizyki, a prof. Józef Heller piastował w nim stanowisko dyrektora. W 1967 przeszedł w stan spoczynku, ale nadal pełnił funkcję przewodniczącego Rady Naukowej. Przez wiele lat był redaktorem serii biologicznej „Biuletynu Polskiej Akademii Nauk” oraz „Postępów Biochemii”, był twórcą haseł dotyczących biochemii w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN. Pełnił funkcję pierwszego przewodniczącego Komitetu Biochemicznego PAN. Był żonaty z Antonią z Mokłowskich (1895–1978), z którą miał cztery córki: Janinę Wandę, Zofię, Marię (1928–2008) i Jadwigę (1938–1977)[13][4]. Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu komunalnym Północnym (kwatera W-VII-4-13-5/6)[13]. Główne osiągnięcia naukowe
Członkostwo
Ordery i odznaczenia
UwagiPrzypisy
Bibliografia
Kontrola autorytatywna (osoba): Identyfikatory zewnętrzne:
Information related to Józef Heller |
||||||||||||||
