Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Dialekty bośniackiego występujące w Bośni i Hercegowinie
Nazwa „język bośniacki” została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ gwary sztokawskie, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.
W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych[9].
Bośniacki język literacki został oparty na dialektach sztokawskich, a dokładniej na dialektach wschodniohercegowińskim i wschodniobośniackim[10]. Bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego. Norma języka bośniackiego ma czerpać z muzułmańskiej tradycji kulturowej i językowej, choć w istocie jest bardzo zbliżona do normy języka chorwackiego[11]. Pożyczki tureckie w języku bośniackim to w znacznej mierze wyrazy religijne[12]. Dominujący system pisma to alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].
Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema sztokawskimi językami literackimi włącza się pod pojęcie „języka serbsko-chorwackiego”. Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w użyciu wśród części (zagranicznych) językoznawców i określa się nim wspólną podstawę dzisiejszych języków narodowych[13][14]. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjopolitycznych mówi się o odrębnych językach (typu Ausbau, tj. językach wyróżnianych ze względu na czynnik rozwoju socjolingwistycznego)[15], należących do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[16].
Pismo
Do zapisu języka bośniackiego używa się alfabetów łacińskiego i rzadziej cyrylickiego, chociaż oba są oficjalne[17]. Alfabety te są identyczne do tych używanych do zapisu języka chorwackiego i serbskiego, które również są urzędowe w Bośni i Hercegowinie.
Alfabet łaciński używany m.in. do zapisu języka bośniackiegoAlfabet cyrylicki używany m.in. do zapisu języka bośniackiego
Charakterystyczne dla Bośni jest natomiast tzw. bosančica, czyli szczególna odmiana cyrylicy, zawierająca unikatowe litery, używana głównie w Bośni, Dalmacji i Dubrowniku od XI do XIX wieku[18], a także arebica, czyli alfabet na bazie pisma arabskiego.
Kontrowersje wokół nazewnictwa
Nazwa „język bośniacki” (serb.-chorw.bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten etnolekt językiem boszniackim (serb.-chorw.bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie „język bośniacki” sugeruje bowiem, że omawiany język jest językiem wszystkich mieszkańców Bośni i Hercegowiny[19], podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje etnolekty określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[20].
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[21][22] i zaleca używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”[23]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast pogląd, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”[23][24].
↑Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. München: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC238795822. (niem.).
↑Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
Željko Jozić: Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina. W: Jouko Lindstedt, Max Wahlström (red.): Balkan Encounters: Old and New Identities in South-Eastern Europe. Helsinki: University of Helsinki, Department of Modern Languages, 2012, s. 33–46, seria: Slavica Helsingiensia 41. ISBN 978-952-10-8538-3. (ang.).
.svg)
.svg)
