|
Jan Bezucha
Jan Emilian Bezucha (ur. 9 marca 1908 w Sanoku, zm. 26 lipca 1992 tamże) – prawnik, adwokat, urzędnik, pracownik przemysłu naftowego, podporucznik rezerwy artylerii Wojska Polskiego, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, radny Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku, działacz społeczny i kombatancki. Życiorys Urodził się 9 marca 1908 w Sanoku[1][2]. Był synem Augusta (1871–1945, w sierpniu 1907 przeniesiony z Jabłonowa do Sanoka[3], sędzia, adwokat i radny miejski) i Amalii z domu Obmińskiej (1879–1951)[1]. Jan był jednym z dziesięciorga dzieci Bezuchów[4][5]: Jan, Tadeusz (1909–1924[6]), Zygmunt (1912–1940), August Wacław (ur. 1916[7]), Maria (ur. 1900, od 1928 zamężna z radcą NIK, Julianem Sołtykiem[8]), Zofia Barbara (ur. 1902, od 1924 zamężna z mjr. Andrzejem Bogaczem, matka Kazimierza[9]), Jadwiga (1904–1935, od 1927 zamężna z inż. roln. Tadeuszem Stanisławem Kościuszką[10], nauczycielka[11]), Stanisława (ur. 1905, od 1929 zamężna z Janem Łuczkiewiczem, urzędnikiem bankowym[12]), Stefania (ur. 1906, po mężu Drabczyńska)[13], Anna (1918–1996, po mężu Kaczor). Wspólnie z bratem Zygmuntem (1912–1940) uprawiali tenis. Rodzina zamieszkiwała przy ówczesnej ulicy Antoniego Małeckiego pod numerem 89[14] względnie 4[15] (obecnie ulica Generała Władysława Sikorskiego). Jan Bezucha ukończył szkołę powszechną w Sanoku, następnie kształcił się w Gimnazjum Męskim w Sanoku (w roku szkolnym 1921/1922 otrzymywał stypendium Samuela Głowińskiego[14], w roku szkolnym 1925/1927 w klasie VII uznany za nieuzdolnionego[16]), następnie w Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu, gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1929[17][18]. Od marca 1930 pracował jako praktykant w Urzędzie Skarbowym w Sanoku, następnie od sierpnia 1930 do czerwca 1931 odbył służbę wojskową w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim w ramach trzeciego dywizjonu szkolnego (2 pułk artylerii polowej) uzyskując stopień kaprala podchorążego. W latach 1933 i 1934 odbywał ćwiczenia wojskowe, po których został awansowany do stopnia podporucznika i przydzielony do 22 pułku artylerii lekkiej. Rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a po roku kontynuował je na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i ukończył je w 1937. W okresie studiów równolegle pracował w Urzędzie Skarbowym w Sanoku i Krośnie, a po ich zakończeniu był zatrudniony w Urzędzie Akcyz i Monopolów w Sanoku, następnie od 15 lipca 1938 do 27 sierpnia 1939 w Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie (działającym w gmachu BGK przy Alejach Jerozolimskich 7). Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany do macierzystego 22 pułku artylerii lekkiej i jako adiutant dowódcy II dywizjonu brał udział w kampanii wrześniowej w walkach w okolicach Olkusza i Sandomierza[19]. Po klęsce wojny obronnej w okresie okupacji niemieckiej zamieszkał w Krakowie, gdzie od lutego do czerwca 1941 był zatrudniony na stanowisku referenta i praktykanta w przedsiębiorstwie „Mitropa”. Od października 1940 działał w podziemnej organizacji Związek Zbrojny Obrońców Ojczyzny w Krakowie funkcjonując pod pseudonimem „August Kruk”[20]. Zajmował się m.in. obserwacją niemieckich transportów kolejowych[19]. 26 sierpnia 1941 został aresztowany przez Gestapo. Był katowany w więzieniu Montelupich, po czym 10 stycznia 1942 został osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau (numer obozowy 25452)[2][19]. W obozie przebywał z nim jego przyjaciel Mieczysław Ansion, zabity w komorze gazowej[21]. W Auschwitz przebywał do 20 października 1944[19] 27 października 1944 Bezucha został przeniesiony do obozu Leitmeritz w Litomierzycach, filii obozu Flossenbürg[2] (numer obozowy 37393), skąd zbiegł[22] u schyłku wojny w maju 1945. Następnie udał się do czeskiej Pragi, gdzie został dowódcą liczącego 30 ludzi plutonu ochotniczego czeskiej Gwardii Rewolucyjnej podczas majowego powstania praskiego[22]. Pod koniec czerwca 1945 powrócił do Sanoka. Związał się zawodowo z przemysłem naftowym[23]: od 21 października 1945 był kierownikiem oddziału prawnego w Zjednoczeniu Przemysłu Naftowego i Gazu Ziemnego Sektor Kopalń Sanok, od 1948 do 1949 kierownikiem administracyjno-finansowym Biura Rejonowego Dyrekcji Kopalnictwa Naftowego Krosno z siedzibą w Sanoku, od 1949 do 1956 wicedyrektorem finansowo-administracyjnym w Sanockim Kopalnictwie Naftowym, od 1956 do 1964 kierownikiem Działu Inwestycyjnego Przedsiębiorstwa Państwowego Sanockie Kopalnictwo Naftowe, od 1964 przez ok. 20 lat radcą prawnym Przedsiębiorstwa Kopalnictwa Gazu Ziemnego – Zakład Eksploatacji Sanok. Działał w Związku Zawodowym Pracowników Przemysłu Naftowego. Działał społecznie, przed wojną od 1931 do 1935 należał do Akademickiego Koła Ziemi Sanockiej w Krakowie, a także Towarzystwa Szkoły Ludowej. Był członkiem sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[24]. W 1946 był w grupie reaktywujących Koła „Bieszczady” Polskiego Towarzystwa Łowieckiego w Sanoku[25], został honorowym członkiem zarządu Koła Łowieckiego „Bieszczady”[26]. Po 1945 zaangażował się m.in. w działalność kombatancką, od 1947 należał do Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza (późniejsza Liga Przyjaciół Żołnierza), w ramach którego w 1951 stanął na czele Rady Społecznej Powiatowego Domu Kultury, która zmierzała do odbudowy Domu Żołnierza Polskiego i stworzenia w nim miejskiego centrum kultury[27] (w 1955 powstał Powiatowy Dom Kultury, później przekształcony w Sanocki Dom Kultury). W 1945 sanockiego oddziału Związku byłych Więźniów Ideowo-Politycznych z czasów wojny z lat 1939-1945 (wraz z nim Arnold Andrunik, Mieczysław Urbański, Bronisław Wajda). Po przemianowano organizacji w lutym 1947 został wybrany członkiem zarządu koła w Sanoku Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych[28], 16 marca 1948 wybrany wiceprezesem[29]. Z ramienia sanockiego PZbWP był delegatem na kongres połączeniowy w dniach 1-2 września 1949, po którym został członkiem oddziału powiatowego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[30]. Od października 1949 był organizatorem Sanockiego Oddziału ZBoWiD[31] (późniejsze Koło Miejsko-Gminne ZBoWiD)[32]. Jesienią 1950 został wybrany wiceprzewodniczącym oddziału powiatowego ZBoWiD w Sanoku[33], ponownie jesienią 1952[34], 20 października 1956 członkiem zarządu[35], 20 marca 1957 zastępcą przewodniczącego i delegatem na II kongres organizacji[36], 20 października 1957 został wybrany członkiem zarządu[37], 12 marca 1961 wybrany zastępcą przewodniczącego[38], ponownie 17 marca 1963[39], w 1965 objął po Franciszku Sołtysie funkcję prezesa oddziału (w toku zmian w nomenklaturze z 1964 oddział powiatowy został zastąpiony oddziałem)[40], 6 lutego 1966 wybrany prezesem zarządu oddziału[41], a za stanowiska ustąpił w marcu 1968[42]. W latach 70. był prelegentem ZBoWiD[43]. W kwietniu 1965 został wybrany członkiem prezydium Obywatelskiej Powiatowej Komisji Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa[44]. Jako przewodniczący zarządu oddziału powiatowego ZBOWiD 12 stycznia 1968 przemawiał na wiecu zorganizowanym w Powiatowym Domu Kultury, w którym mieszkańcy Sanoka protestowali przeciw odradzaniu się faszyzmu w NRF, w tym działalności partii NPD[45]. W 1982 był członkiem komisji historycznej koła ZBoWiD w Sanoku[46]. Należał do Związku Prawników Polskich. W listopadzie 1956 został wybrany przewodniczącym obwodowej komisji wyborczej nr 1 w Sanoku[47]. Był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku[48] (m.in. wybrany w 1958[49], w 1965[50][51]). W tym czasie był inicjatorem realizacji inwestycji miejskich (m.in. wszedł w skład Społecznego Komitetu Odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku (ideę zrealizowano w 1962)[52]). W 1958 został zastępcą przewodniczącego Komisji Mandatowej przy MRN w Sanoku[53]. Na początku 1968 wystąpił z wnioskiem o przywrócenie narzuconej zmianie nazwy placu św. Jana w Sanoku[54] (wówczas istniał Plac im. Hanki Sawickiej, przemianowania dokonano w latach 50; w tym czasie istniała także ulica Hanki Sawickiej), był jednym z radnych-inicjatorów przywrócenia pierwotnej nazwy (wraz z nim podczas sesji rady głosowali za zmianą nazwy Stefan Stefański i Mieczysław Przystasz[55]), jednak po interwencji sekretarza Komitetu Powiatowego PZPR miesiąc później, 28 lutego 1968 uchwałę rady wycofano jako „nieprzemyślaną”[55] (zaprotestowała wówczas także Jadwiga Zaleska). W wyniku reperkusji władz Jan Bezucha został zdegradowany na niższe stanowisko. W marcu 1968 ustąpił ze stanowiska prezesa zarządu oddziału ZBoWiDu oraz z innych funkcji społecznych[42]. Był członkiem Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Był bezpartyjny[56]. W publikacji Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku) z 1980 znalazł się jego artykuł pt. Pamięci prof. dr Włodzimierza Musiała, stanowiący biogram szkolnego kolegi, późniejszego lekarza profesora[57]. 28 sierpnia 1946 jego żoną została Janina[58][59] Domańska[1] (1917-2008), córka lekarza Stanisława, z którą miał córki Małgorzatę (ur. 1948) i Zofię (ur. 1950). Po wybuchu II wojny światowej brat Zygmunt był ofiarą zbrodni katyńskiej, August zaginął na obszarze ZSRR, a siostry Zofia i Stanisława zostały zesłane na Syberię. Jan Bezucha zmarł 26 lipca 1992 w Sanoku[1]. Został pochowany w grobowcu rodziny Domańskich, Bezuchów i Kaczorowskich na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[60]. Wraz z nim została pochowana jego żona Janina. Nieopodal na tym cmentarzu w rodzinnym grobowcu zostali pochowani jego rodzice, brat Tadeusz i siostra Anna. Ordery i odznaczenia
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||
