Polska nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiego słowa jemiel oznaczającego jemiołę[6]. Jest ona pierwotną nazwą i pojawiła się ona dużo wcześniej niż niemieckojęzyczne określenie Himmelwitz[6]. Podobny wywód przedstawił topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865[7].
W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej staropolskiej formie Gymilnicz[8]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Grimmelwicense monasterium[9].
W alfabetycznym spisie miejscowości z terenu Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Georga Knie wieś występuje pod obecną, polską nazwą Jemielnica oraz nazwą zgermanizowaną – Himmelwitz[10]. Według książki Konstantego Damrota z 1896 roku funkcjonowała jeszcze równolegle nazwa Imielnica wśród mieszkańców posługujących się etnolektem śląskim[4]. Według badań prof. Kazimierza Nitscha z 1939 roku miejscowi Ślązacy używali nazwy Iymylnica[5].
W latach 1945–1947 Jemielnica nosiła urzędową nazwę Imielnica[11].
We wsi występuje wychodnia wapieni środkowego triasu (środkowy wapień muszlowy) bogatych w skamieniałości zielenic z rodzaju Diplopora. Wapienie te są charakterystyczne dla znacznych obszarów na Śląsku Opolskim i nazwano je „warstwami z Jemielnicy”[12].
W XIII wieku założono klasztor cysterski, działający do sekularyzacji w 1810 roku.
W 1910 roku Jemielnica miała 1656 mieszkańców, w tym: 1589 mówiących językiem polskim, 7 językiem polskim i niemieckim oraz 60 językiem niemieckim. Głównym utrzymaniem ludności było rolnictwo. W wyborach komunalnych z 9 listopada 1919 roku w Jemielnicy oddano wszystkie 486 głosów na listę polską, co stanowiło komplet 12 mandatów. Podczas plebiscytu z 20 marca 1921 roku 1088 osób było uprawnionych do głosowania (w tym 94 emigrantów). Za Polską głosowało 788, za Niemcami – 263 osoby. Wiosną 1919 roku zaprzysiężono w Jemielnicy miejscowy oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Od schyłku 1919 roku istniało w Jemielnicy Towarzystwo Oświaty na Śląsku im. św. Jacka, a w czerwcu 1920 roku powstało tu 38-osobowe gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” kierowane przez Jana Szklarka i Wittkę. Od 1920 roku istniał w Jemielnicy Chór „Gwiazda” zrzeszający 30 członków[15].
Podczas II powstania śląskiego 25 sierpnia 1920 roku wieś została zajęta przez zgrupowanie 40 powstańców pod dowództwem urodzonego w Jemielnicy Nikodema Rulika, założyciela i prezesa tutejszego gniazda TG „Sokół”. Po kilku godzinach powstańcy wycofali się pod naporem Sicherheitspolizei przybyłego ze Strzelec Opolskich[15].
W III powstaniu śląskim, 3 maja 1921 roku, Jemielnica została zajęta przez siły Podgrupy „Harden” i stanowiła bazę wyjściową do dalszych ataków strony polskiej na Strzelce Opolskie i Gogolin[15]. Od 31 maja 1921 roku w Jemielnicy kwaterował sztab Podgrupy „Bogdan”[16]. Do końca walk wieś pozostała w rękach polskich. Około 100 mieszkańców Jemielnicy uczestniczyło w III powstaniu, polegli spośród nich to: Ludwik Szula, Tomasz Szczeciński, Ryszard Śmiatek. Po podziale Górnego Śląska w wyniku niemieckiego terroru wyemigrowało do Polski 56 jemielniczan[15].
kościół pocysterski, obecnie par. pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, z XIII/XIV w., XVIII w., posiada bardzo bogaty wystrój barokowy, z barokowymi freskami, ołtarz główny z 1734 z warsztatu Michaela Kosslera.
klasztor, ob. plebania, z 1733 r., XIX w.
kaplica w ogrodzeniu, z XVIII w.
ogrodzenie z dwiema bramkami, z XVIII w.
dom ze spichlerzem, z XVIII/XIX w.
młyn, z 1834 r.
dwa mostki na rzece, z XVIII w.
kościół cmentarny pw. Wszystkich Świętych, wzmiankowany od 1285 r., z XIII/XIV w., do 1810 r. kościół parafialny z przyległym cmentarzem, po 1810 r. zaniedbany, w XX w. odnawiany parokrotnie. Zbudowany z bloków wapiennych, później otynkowany. Jednonawowy, sklepienia gotyckie. Wystrój głównie renesansowy (stalle, ambona) i barokowy (stiuki, ołtarze) z elementami gotyckimi. W prezbiterium zachowały się gotyckie freski z trzeciej ćwierci XV wieku, prezentujące jedenaście scen pasyjnych i niewielkie kompozycje ornamentalne lub przedstawiające świętych i Matkę Boską. Odkryte częściowo w 1934, później odsłonięte w okresie 1938–1945. Uzupełnione i odnowione w pierwszej dekadzie XXI wieku
mogiła powstańców śląskich, na cmentarzu katolickim
cmentarz parafialny
pomnik na zbiorowej mogile żołnierzy Wielkiej Armii, podobno ok. 500 zabitych i zmarłych z ran w latach 1812–1813. Postawiony w 1921 r. w trakcie plebiscytu przez francuskich strzelców alpejskich, zniszczony, odbudowany,
pomnik mieszkańców poległych w I wojnie światowej, wybudowany w 1932, zniszczony w 1946/47, odbudowany w 1992.
Gospodarka
W Jemielnicy siedzibę ma firma Zakład Remontowo-Budowlany Jureczko Roman, zrzeszona w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[18].
Osoby związane z miejscowością
Marek Prawy – urodzony w Jemielnicy przywódca buntów chłopskich z końca XVIII w.
dr Augustin Weltzel – niemiecki duchowny, badacz historii Śląska, poseł do pruskiego Landtagu, autor książki o historii zakonu cystersów w Jemielnicy.
Jan Baranowicz – polski pisarz, autor utworu Pieśń o Marku Prawym.
Johannes Nucius – niemiecki kompozytor, opat zakonu cystersów w Jemielnicy.
Josef Wiessalla – niemiecki pisarz, autor książki Bitwa pod Jemielnicą (niem. Die Schlacht von Himmelwitz).
Karl Gratza – niemiecki duchowny, poseł do niemieckiego Reichstagu w latach 1875–1876.
↑Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ abDamroth, Constantin. 1896. Die älteren Ortsnamen Schlesiens: Ihre Entstehung und Bedeutung. Kasprzyk: Beuthen O.S., s. 171.
↑ abNitsch, Kazimierz. 1939. Dialekty polskie Śląska, cz. 1, wyd. 2. Polska Akademia Umiejętności: Kraków, s. 247.
↑Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 40–42. ISBN 978-83-63036-04-1.
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
_-_Kriegerdenkmal.JPG)
