|
Jurien de la Gravière (1899)
Jurien de la Gravière – francuski krążownik pancernopokładowy z końca XIX wieku. Był jedynym zbudowanym okrętem swojego typu, służył we francuskiej marynarce wojennej podczas I wojny światowej na Morzu Śródziemnym. Zamówienie i budowa„Jurien de la Gravière” był ostatnim francuskim krążownikiem pancernopokładowym[1]. Jego projektantem był inż. Emile Bertin[1]. Zaplanowano go jako pojedynczy okręt typu. Otrzymał nazwę na cześć francuskiego admirała Juriena de la Gravière (1772-1849)[2]. Powstał w okresie wpływów na francuską marynarkę tzw. młodej szkoły – Jeune École, czego jednym z efektów była budowa dla marynarki pojedynczych okrętów o różnych charakterystykach[1]. W publikacjach wskazuje się, że okręt powstał bez jasnej koncepcji jego wykorzystania, będąc mniejszy, ale lepiej uzbrojony od poprzednich krążowników pancernopokładowych przeznaczonych do zwalczania żeglugi – „Guichen” i „Châteaurenault”, w czasie, gdy na świecie i w samej Francji powstawały już lepiej chronione silniejsze krążowniki pancerne, których z kolei nie przewyższał prędkością[1]. Klasyfikowany był jako krążownik I klasy[3]. Stępkę pod budowę okrętu położono w listopadzie 1897 roku w państwowej stoczni Marynarki (arsenale) w Lorient[4]. Okręt wodowano w czerwcu lub lipcu 1899 roku[a]. Okręt został ukończony według niektórych publikacji już w 1901 roku, jednak większość źródeł podaje 1903 rok[b]. Podczas prób okręt nie osiągnął kontraktowej prędkości 23 węzłów, rozwijając 22,9 węzła[5]. Koszt budowy wyniósł 11 960 000 franków[c]. OpisOgólna architektura i konstrukcja Krążownik „Jurien de la Gravière” miał podobną architekturę i cechy konstrukcyjne do krążownika „Guichen”, typowe także dla innych francuskich okrętów przełomu wieków, jak przede wszystkim dwie grupy szeroko rozstawionych na długości kadłuba kotłowni z podwójnymi kominami, przedzielone maszynowniami[6]. Przy podobnej długości, jego kadłub był jednak węższy i smuklejszy[3], z mniejszym pochyleniem dośrodkowym burt. Dziób był w niewielkim stopniu nawisający do przodu, co było nietypowe dla francuskich krążowników, które miały na ogół dziobnice taranowe lub pionowe[6]. Kadłub był praktycznie gładkopokładowy – pokład dziobowy ciągnął się od stewy aż za maszt rufowy i w porównaniu do „Guichen”, nie był obniżony na dziobie[6]. Dno było pokryte drewnem i blachą miedzianą dla ułatwienia konserwacji podczas służby w koloniach[7]. Wyporność normalna okrętu określana jest na ogół na 5595 ton, spotykana jest też 5512 lub 5700 ton[d]. Długość okrętu wynosiła 138,9 m, a między pionami 137 m[e]. Szerokość wynosiła 15 m, a zanurzenie 6,4 m[3]. Załoga liczyła 511 osób, lub według innych publikacji 463 osoby[f]. OpancerzenieOpancerzenie okrętu obejmowało przede wszystkim wewnętrzny pokład pancerny w rejonie linii wodnej, typowy dla krążowników pancernopokładowych, wykonany z miękkiej (nieutwardzanej) stali, o kształcie przyrównywanym do skorupy żółwia. W środkowej poziomej części miał on grubość 55 mm na większości długości, a w kierunku dziobu i rufy grubość 35 mm, natomiast boczne skosy pokładu pancernego miały grubość 65–70 mm w górnej części i 55 mm w dolnej[8]. Do grubości pancerza wliczane jest podłoże ze stali konstrukcyjnej grubości 20 mm (dwa razy po 10 mm)[9]. Burty były dodatkowo chronione przez przylegające od wewnątrz specjalne puste przedziały (koferdamy), o niewielkiej grubości 38 cm, oraz przez zasobnie węglowe za nimi[9]. Artyleria główna była chroniona przez głębokie maski pancerne grubości od 54 do 72 mm[9]. Pancerna wieża dowodzenia miała pancerz pionowy 160 mm[4]. Opancerzone były też kazamaty dział, pancerzem 46 mm[4]. UzbrojenieOkręt miał jednolitą artylerię główną, w składzie ośmiu pojedynczych armat kalibru 164,7 mm w stanowiskach chronionych maskami pancernymi[9]. Działa były modelu M1893, o długości lufy 45 kalibrów[10]. Po jednym dziale było umieszczone na długim pokładzie dziobowym na dziobie i rufie, a po trzy na burtowych sponsonach na każdej z burt[9]. Działo na dziobie umieszczone było na wysokości 9,2 m nad wodą, co zapewniało dobre warunki do prowadzenia ognia[9]. Pary dział burtowych na dziobie i rufie mogły prowadzić ogień w kierunku odpowiednio dziobu i rufy, również para dział na śródokręciu miała większy kąt ostrzału w kierunku dziobu[11]. Stanowiska dział burtowych, zakryte od góry, były też określane jako kazamaty[5]. Wszystkie działa miały indywidualne windy amunicyjne, których szyby były chronione pancerzem 25 mm[9]. Salwa burtowa z pięciu dział ważyła 235 kg[9]. Jednolite silne uzbrojenie główne, bez dział mniejszego kalibru, stanowiło postęp w stosunku do wcześniejszych francuskich krążowników pancernopokładowych[5]. Uzbrojenie pomocnicze stanowiło 10 dział 47 mm Hotchkiss oraz 6 dział 37 mm Hotchkiss, przy tym te ostatnie zostały zdjęte do wybuchu wojny[12]. Uzbrojenie uzupełniały dwie burtowe nadwodne wyrzutnie torped kalibru 450 mm[g]. Napęd„Jurien de la Gravière” był napędzany trzema czterocylindrowymi pionowymi maszynami parowymi potrójnego rozprężania[9]. Maszyny umieszczone były obok siebie w maszynowni pośrodku kadłuba, podzielonej grodziami wzdłużnymi na trzy przedziały (za wadę krążownika uważano ich ciasnotę, przy węższym kadłubie od poprzedników)[9]. Maszyny napędzały trzy śruby. Parę dostarczały 24 kotły systemu Guyot du Temple, umieszczone w czterech kotłowniach[7]. Dwie z kotłowni umieszczone były przed maszynowniami, a pozostałe dwie za nimi[11]. Przy tym, kotłownie numer 2 i 3 mieściły sześć dużych kotłów, a skrajne kotłownie numer 1 i 4 – cztery duże i dwa małe kotły[9]. Projektowa moc indykowana siłowni wynosiła 17 000 KM[4]. Na próbach osiągnięto wyższą moc 17 400 KM, lecz nie udało się rozwinąć projektowej prędkości 23 węzłów – rozwinięto maksymalnie 22,9 węzła[9]. Projektowany maksymalny zapas paliwa – węgla wynosił 886 ton, lecz zmniejszono go do normalnego zapasu 600 ton[12]. Zasięg wynosił 6000[9] lub według innych źródeł 6150 mil morskich przy prędkości 10 węzłów[4]. Wadą okrętu była słaba manewrowość – przy pełnej prędkości średnica cyrkulacji wynosiła ponad 2000 m[9]. SłużbaPrzed I wojną światowąPrzed wojną „Jurien de la Gravière” służył między innymi na Dalekim Wschodzie, we francuskich Indochinach[13]. Po powrocie wszedł w skład Eskadry Śródziemnomorskiej[14]. Według niektórych publikacji, w 1911 roku został wycofany do rezerwy, a na początku 1914 został przeznaczony do szkolenia[9]. Według M. Glocka, w chwili wybuchu I wojny światowej przydzielony był do wydzielonej sekcji obejmującej nowe drednoty: flagowy „Courbet” i „Jean Bart”, w roli okrętu służącego do przekazywania rozkazów innym dywizjonom pancerników[14]. I wojna światowa„Jurien de la Gravière” wchodził podczas wojny w skład Eskadry Śródziemnomorskiej. Od 1 do 3 sierpnia 1914 roku eskortował okręty 2. Flotylli Okrętów Podwodnych między Tulonem a Bizertą[15]. 16 sierpnia 1914 roku wraz z głównymi siłami floty krążownik wszedł na Adriatyk w celu przerwania blokady Czarnogóry (pancerniki zatopiły wówczas austro-węgierski krążownik „Zenta”)[16]. „Jurien de la Gravière” z niszczycielami ścigał tego dnia austro-węgierski niszczyciel „Ulan”, który jednak zdołał uciec do bazy[16]. Poza tym, okręt nie miał do końca wojny istotniejszych epizodów bojowych[16]. Do listopada tego roku patrolował Cieśninę Otranto[9]. 21 września 1916 roku „Jurien de la Gravière” brał udział w tłumieniu powstania na Krecie[9]. W październiku tego roku ostrzeliwał osmańskie wybrzeże[9]. Między listopadem 1916 roku a czerwcem 1917 roku brał udział w blokadzie Grecji i demonstracji w porcie w Atenach[9]. Po wojnie, od 1920 roku pełnił służbę u wybrzeży Syrii, przekazanej Francji jako terytorium mandatowe[9]. 21 lub 27 lipca 1921 roku został wycofany ze służby[h]. Został złomowany w 1922 roku w Villefranche-sur-Mer[16]. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
