Konfederacja w Wierzbołowie – konfederacja wojsk litewskich zawarta 23 sierpnia 1655 w Wierzbołowie^[1] przez zbuntowane oddziały radziwiłłowskie, wymierzona przeciwko Szwedom i Januszowi Radziwiłłowi, w obronie króla Jana Kazimierza.

29 lipca 1655 Bogusław Radziwiłł uznał siebie oficjalnie za poddanego króla szwedzkiego, podobnie jak i Janusz Radziwiłł. Opracowane zostały postulaty radziwiłłowskie wobec Szwedów (tzw. Cautiones et conditiones), które zawierały żądania Radziwiłłów dotyczące m.in.:

• dla Janusza Radziwiłła: województwo brzesko-litewskie i powiat grodzieński oraz dobra dziedziczne z prawem bicia monety na zasadach lennych (razem dawały one 200 tys. talarów rocznego dochodu)
• dla Bogusława Radziwiłła: województwo nowogródzkie, mińskie i podlaskie oraz dobra dziedziczne ze starostwem barskim^[2].

Na początku sierpnia 1655 warunki te zostały zaakceptowane przez Szwedów. Po zajęciu Wilna (8 sierpnia) przez wojska carskie, 17 sierpnia 1655 r. w obozie w Jaszwojnach pod Kiejdanami ustalono tymczasowy akt poddania Litwy (Instrumentum Lituanicae deditionis), potwierdzający wcześniejsze ustalenia, podpisany przez szlachtę i wojsko wierne Radziwiłłom^[2].

Fakt ten wystarczył wojskom niechętnym powstaniu państwa radziwiłłowskiego na zawiązanie 23 sierpnia 1655 konfederacji w Wierzbołowie przeciwko Radziwiłłom i Szwedom. Przewodził konfederacji Wincenty Aleksander Gosiewski.

Ostatecznie traktat w Kiejdanach został podpisany na zamku w Kiejdanach 20 października 1655. Na mocy traktatu Litwa przyjęła protekcję szwedzką z zachowaniem odrębności Litwy i Szwecji oraz zerwano unię polsko-litewską. Litwa uznała Karola X Gustawa, króla szwedzkiego za swego władcę^[2].

• Andrzej Rachuba, Wewnętrzna sytuacja Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach „potopu”
• Andrzej Rachuba, Konfederacja wojska litewskiego w Wierzbołowie w 1655