Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli

nr rej. 696/64 z dnia 10 stycznia 1964[1]
kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Pogorzela
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli
Wezwanie	Najświętszego Serca Pana Jezusa
Wspomnienie liturgiczne	pierwszy piątek po oktawie Bożego Ciała
Historia Data rozpoczęcia budowy I połowa XIV wieku Aktualne przeznaczenie kościół parafialny Poprzednie wyznanie ewangelicy
Dane świątyni Styl gotycki Świątynia • materiał bud. • liczba wiernych • cegła 1571 osób Wieża kościelna • liczba wież 1
Położenie na mapie gminy Olszanka Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli
Położenie na mapie Polski Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli
Położenie na mapie województwa opolskiego Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli
Położenie na mapie powiatu brzeskiego Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli
50°47′19,824″N 17°29′27,102″E/50,788840 17,490862
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – rzymskokatolicki kościół parafialny w miejscowości Pogorzela (powiat brzeski, województwo opolskie). Świątynia należy do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli w dekanacie Brzeg południe, archidiecezji wrocławskiej. Dnia 10 stycznia 1964 roku, pod numerem 696/64 kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa opolskiego.^[2]

Kościół leży na Szlaku Polichromii Brzeskich (Szlak Polichromii Brzeskich to największe skupisko tego typu malowideł w Polsce. Zdobią one ściany, stropy i sklepienia kościołów w 18 miejscowościach położonych w okolicach Brzegu).^[3]

 Osobny artykuł: Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli.

Pierwsze informacje o kościele pochodzą z 1273 roku. W 1 poł. XIV wieku, w miejscu ówczesnej budowli sakralnej wybudowano nową, która zachowała do dnia dzisiajszego. Przez 400 lat, od 1545 do 1945 roku kościół należał do zboru ewangelickiego. Około 1600 roku dobudowano wieżę. Kruchty o neogotyckich wykończeniach dodano w 1830 i w 1850 roku. Kolejne prace budowlane pochodzą z 1870 roku. W 1964 roku zostały odkryte polichromie ścienne, których pochodzenie zostało oszacowane między 1 poł. XIV i pocz. XVI wieku. Przeprowadzone badania pod koniec XX wieku, wykazały, że polichromie znajdujące się w prezbiterium i kruchcie powstały po 1450 roku, a ich twórcą był Gregorros Alrat z Opola.

Kościół został wybudowany z cegły w stylu gotyckim na planie prostokąta, całość okala mur wybudowany z kamienia polnego. Mury budowli wspierają przypory, w części zachodniej kościoła wznosi się wieża zakończona iglicą. Z wyjątkiem prezbiterium całość pokrywa dach dwuspadowy, natomiast prezbiterium pokrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe, których żebra osadzone są na kamiennych konsolach. Chór muzyczny, pochodzący z 2 poł. XVII wieku oraz empora wsparte są na kolumnach. Barierę chóru uświetniają malowidła aniołów oraz króla Dawida. Polichromie pokrywają sklepienie oraz prezbiterium, przedstawiają one:

• Chrystusa Pantokratora,
• koronację Najświętszej Maryi Panny,
• ewangelistów,
• zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny,
• Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny,
• św. Barbarę,
• św. Jadwigę,
• błogosławionego Przecława,
• św. Jana Chrzciciela,
• św. Jana Ewangelistę,
• Chrystusa błogosławiącego kulę ziemską,
• zwiastowanie św. Anny,
• ofiarowanie Najświętszej Maryi Panny,
• Boże Narodzenie,
• Rzeź niewiniątek, Przemienienie Pańskie i Ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa,
• św. Grzegorza,
• św. Jerzego.

Wśród wyposażenia na uwagę zasługują m.in.:

• średniowieczna chrzcielnica,
• predella – pozostałość późnogotyckiego tryptyku pochodząca z około 1500 roku z namalowanymi Chrystusem Boleściwym, Matką Bożą Bolesną i św. Janem Ewangelistą,
• barokowa ambona z 1681,
• ołtarz główny z 1724,
• manierystyczne kamienne epitafia architektoniczne, które zostały rozbudowane przez Hansa von Panwitz,
• płyta przedstawiającą żonę Hansa, Krysoldę von Pogarell.

W 2008 roku epitafia zostały poddane konserwacji.^[4]

• Banik J., Działalność fundacyjna Panów z Pogorzeli na Śląsku w XIII i XIV w. Fundacje kościelne (Monument), Warszawa 2009.
• Czechowicz B., Książęcy mecenat artystyczny na Śląsku u schyłku średniowiecza, Warszawa 2005.
• Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa, oprac. J. Skarbek, 1998, Archiwum WUOZ w Opolu.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VII: Województwo opolskie, red. T. Chrzanowski, M. Kornecki, z. 1: Powiat brzeski, inwent. T. Chrzanowski, M. Kornecki, M. Zlat, Warszawa 1961.
• Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 2: Die Kunstdenkmäler des Landkreis Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889.

• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli
• Pogorzela: kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
• Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa