|
Krypno (gmina)
Krypno – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie monieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim. Siedziba gminy to Krypno Kościelne (także Krypno). Według danych z 30 czerwca 2004[4] gminę zamieszkiwało 4170 osób. HistoriaImperium Rosyjskie (1861–1915)Gmina zbiorowa Krypno (ros. Крипнянская волость) z siedzibą w Krypnie powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Krypno obejmowała 87 wsi i zamieszkiwało ją 9865 osób[5]. I wojna światowa (1915–1919)Podczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską[6]. Część gminy Krypno weszła w skład nowo utworzonej gminy Kalinówka. II Rzeczpospolita (1919–1939)Po odrodzeniu państwa polskiego gmina należała do powiatu białostockiego w woj. białostockim[7]. 30 września 1919 część gminy Krypno włączono do miasta Knyszyna: miejscowości Grądy, Poniklica, Rosochy i Wodziłówka[8]. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 7.377 osób, wśród których 7.317 było wyznania rzymskokatolickiego, 34 prawosławnego, 4 ewangelickiego, 20 mojżeszowego i jedna greckokatolickiego. Jednocześnie 7.356 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 5 białoruską, 15 rosyjską i 1 rusińską. Na terenie gminy było 1264 budynków mieszkalnych[9]. 16 października 1933 gminę Krypno podzielono na 25 gromady: Bajki-Zalesie, Białobrzeskie, Boguszewo, Czechowizna, Dębina, Długołęka, Góra, Kiślaki, Krosny, Kruszyn, Krypno Kościelne, Krypno Wielkie, Kulesze-Chobotki, Lewonie, Łaziuki, Morusy, Peńskie, Piaski, Rekle, Ruda, Tatary, Zastocze, Zofiówka, Zygmunty i [[Żuki (gmina Tykocin)|Żuki]][10]. PRL (1944–1954)Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim[11]. 1 czerwca 1952 utworzono nową gromadę Łazy Małe z części gromady Krosny (Łazy Małe i Łazy Folwark)[12]. W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 27 gromad: Bajki-Zalesie, Białobrzeskie, Boguszewo, Czechowizna, Dębina, Długołęka, Góra, Kiślaki, Krosny, Kruszyn, Krypno Kościelne, Krypno Wielkie, Kulesze-Chobotki, Lewonie, Łaziuki, Łazy Małe, Morusy, Peńskie, Piaski, Rekle, Ruda, Tatary, Zastocze, Zofiówka, Zygmunty i Żuki[13]. 1 lutego 1953 zniesiono gromady Krypno Kościelne i Krypno Wielkie, tworząc z nich nową gromadę o nazwie Krypno[14]. 1 kwietnia 1954 gmina Krypno weszła w skład nowo utworzonego powiatu monieckiego[15]. Gmina Krypno została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[16]. Po 1973 rokuJednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[17]. Gmina objęła inny obszar niż przed 1954, ponieważ siedem sołectw (Kiślaki, Krosny, Łaziuki, Łazy Małe, Piaski, Tatary i Żuki) weszło w skład gminy Tykocin w powiecie białostockim, dwa sołectwa (Boguszewo i Lewonie) weszły w skład gminy Mońki w powiecie monieckim, a kolejne dwa sołectwa (Czechowizna i Zofiówka) – w skład gminy Knyszyn tamże. W sumie nowa gmina Krypno objęła zaledwie 60% obszaru dawnej gminy sprzed 1954 roku[18]. Charakterystyka gminyGmina Krypno leży w południowej części powiatu, w odległości 22 km od Moniek przy starym trakcie królewskim z Tykocina do Knyszyna. ReligiaW Krypnie znajduje się sanktuarium Maryjne oraz parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Co roku odbywają się do niego pielgrzymki, między innymi z Moniek i Knyszyna. W sanktuarium znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem[19]. 8 IX 1985 roku Prymas Polski kard. Józef Glemp koronował obraz Matki Boskiej[19]. InfrastrukturaW gminie funkcjonuje jedna biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 420 m³/dobę. W 2001 roku gmina została uhonorowana nagrodą w wysokości 50 tys. zł w II Edycji Konkursu „Gospodarka wodno-ściekowa na terenach wiejskich”. GospodarkaGmina ma charakter rolniczy. W regionie dominują gospodarstwa indywidualne nastawione na produkcję zbóż i ziemniaków oraz hodowlę bydła mlecznego i trzody chlewnej. W gminie Krypno zarejestrowanych jest 216 podmiotów gospodarczych, prawie wszystkie znajdują się w rękach prywatnych, tylko 8 z nich należy do publicznego sektora własności. Firmy prywatne prowadzą głównie drobną działalność gospodarczą, zajmują się głównie budownictwem i handlem. Szlaki turystycznePiesze:
ZabytkiKościół pw. Narodzenia NMP z lat 1881-1885 w Krypnie (Sanktuarium Maryjne). Dom Pamięci po Włodzimierzu Puchalskim, prekursorze polskiego filmu przyrodniczego, które mieści się we wsi Morusy. Struktura powierzchniWedług danych z roku 2002[20] gmina Krypno ma obszar 112,69 km², w tym:
Gmina stanowi 8,15% powierzchni powiatu. DemografiaDane z 30 czerwca 2004[4]:
SołectwaBajki-Zalesie, Dębina, Długołęka (Długołęka I, Długołęka Centrum, Długołęka II), Góra, (Kruszyn, Białobrzeskie), Krypno Kościelne, Krypno Wielkie, Kulesze-Chobotki, Morusy, Peńskie, Rekle, Ruda, Zastocze, Zygmunty[2]. Sąsiednie gminyDobrzyniewo Duże, Knyszyn, Mońki, Tykocin, Trzcianne Przypisy
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_location_map.png)
