|
Lipa (powiat konecki)
Lipa – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie koneckim, w gminie Ruda Maleniecka[6][5]. Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego. Okolica charakteryzuje się atrakcyjnym krajobrazem leśno-wodnym i czystym powietrzem. Z Lipy jest zaledwie 2 km do pobliskiego Szkucina – miejscowości, która zapisała się na trwałe na kartach historii powstania styczniowego (mogiła powstańców polskich na polanie Ormanicha). Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Wawrzyńca[8]. Części wsi
HistoriaW Lipie na przełomie XVIII i XIX w. stacjonowali Rosjanie, o czym wymownie wspomniał w księdze chrztów miejscowy duchowny:
Okolice Lipy były już od października 1939 r. terenem zakwaterowania słynnego oddziału majora Hubala, gdzie rozpoczął tworzenie pierwszych struktur konspiracyjnych. W rozkazie wydanym 26 października 1939 r. w Zychach powołał Okręg Bojowy Kielce[10]. Szefem pierwszej placówki został kierownik szkoły w Lipie Józef Wyrwa[11] Józef Wyrwa tak opisuje pierwsze spotkanie Niemców z Hubalem w Lipie:
J.Wyrwa Pamiętniki partyzanta
Po tym wydarzeniu Niemcy myśleli, że mają do czynienia z dużym oddziałem, niemal armią i jak pisze Melchior Wańkowicz w „Hubalczykach” wycofali posterunki w promieniu 30 km. Wyrwa prostuje to jako przesadzone. Manifestacja Hubala skutkowała jednak zaangażowaniem dużych sił niemieckich, łącznie z lotnictwem w marcu 1940 r. w celu zlikwidowania oddziału. Z pobliskiej wsi Cis (dawniej odrębna wieś Budy) pochodzi Marianna Cel ps. „Tereska”, która przyłączyła się do oddziału jako jedyna kobieta. Szkoła podstawowa została wybudowana tu w 1936 r. Od otwarcia szkoły jej kierownikiem był Józef Wyrwa ps. „Stary”, który blisko współpracował z Hubalem aż do śmierci majora. Stał się organizatorem podziemia, potem dowódcą oddziału partyzanckiego w ramach NSZ i AK. W oddziale walczył także jego syn, późniejszy historyk emigracyjny – Tadeusz Wyrwa. Po śmierci majora, w maju 1940, kilku Hubalczyków jechało rowerem do Lipy, gdzie dostali się w zasadzkę, najprawdopodobniej ktoś doniósł,. Niemcy szukali nazajutrz „ważnej osoby” ze wsi. Spędzili wszystkich mieszkańców na dziedziniec szkolny, gdzie byli przez 4 dni przesłuchiwani. Wyrwie udało się ukryć w pomieszczeniu gospodarczym, ale po tym zdarzeniu był zmuszony rzucić posadę i ukrywać się. Na wieś spadły aresztowania[13]. Wyrwa był szefem Podobwodu Końskie AK, a w 1942 założył oddział partyzancki w ramach NSZ. W 1944 r. jego oddział dołączył do 25 pp AK. Oddział „Starego” operował w okolicy Lipy, Radoszyc, Opoczna, Końskich. ZabytkiKościół św. Wawrzyńca i św. Katarzyny. Jest on w otoczeniu wiekowych lip. Legenda kościoła jest imponująca, ponieważ inskrypcja na odrzwiach w kruchcie głosi, że pierwotna, modrzewiowa świątynia powstała tu już w 1129 r., mimo iż pierwszy zapis o niej jest pod datą 1416[14] (w Gnieźnie). Lecz budowla powoli zaczęła niszczeć, co jest naturalnym procesem drewna, a liczba parafian rosła. W tej sytuacji w 1636 miejscowy proboszcz, Wawrzyniec Tadejowski, oraz Bartłomiej Ruszeński, dziedzic Ruszeniec i Lipy dobudowali do kościoła murowaną kaplicę pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej, która przetrwała do dziś. Jednak to wiele nie pomogło, gdyż w 1753 r. kościół był stanie opłakanym. W 1763 r. prymas Wawrzyniec Łubieński dał ks. Wawrzyńcowi Dziurkiewiczowi pozwolenie na budowę nowego kościoła i rozbiórkę starego. Nową świątynię poświęcono 10 sierpnia 1764 r., w dniu patrona, św. Wawrzyńca. W 1805 r. fundatorowie Łukasz, Katarzyna Jurkowie, syn Mikołay, zięć Marcin Nowakowski, Szczepan Hojeński z dziećmi i przytomnemi parafianami zakupili do kościoła organy, wykonane 1801 lub 1802 przez Jana Krogulińskiego. W 1875 r. ufundowano nowy, neobarokowy ołtarz główny, wykonany jeszcze w tym roku. W jego polu głównym umieszczono obraz NMP z Dzieciątkiem, prawdopodobnie przyniesiony tu z kaplicy w 1636 r. W dniach 10–14 sierpnia widoczny jest św. Wawrzyniec z krzyżem i kratą. Powyżej obraz św. Katarzyny. Oba namalował A. K. Kolberg w latach 1873–1875. Między czterema złoconymi kolumnami ołtarza stoją figury biskupów męczenników – po lewej św. Stanisława, a po prawej stronie św. Wojciecha. W 1891 r. ks. Walery Dużyński sprowadził dwa dzwony. Na większym dzwonie znajdowała się data 1891, a na obwodzie mniejszego widniał po łacinie i gotycką czcionką napis: +Jezus+Maria+Łukasz+Marek+Mateusz+Jan. Podobno miały one wspaniały dźwięk. Jednak w 1943 r. hitlerowcy zabrali je jako surowiec przemysłu zbrojeniowego. Wprawdzie na kościelnej wieżyczce pozostał mały dzwonek zwany sygnaturką, lecz i on z nakazu okupanta musiał zamilknąć. W 1925 r. zbudowano neobarokową plebanię, która jest otoczona ogrodem i sadem z sadzawką w środku. Po II wojnie światowej, w 1948 r., do kościoła sprowadzono trzy dzwony: Wawrzyniec, Maria, Katarzyna. W 1970 r. zmieniono pokrycie dachu z gontu na blachę ocynkowaną. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.494 z 28.02.1957 i z 15.06.1967)[15]. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
