Malwa[4], topolówka[5] (AlceaL.) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Podawanych jest z niego ok. 60[6], 70[7], 80[8]gatunków. Pochodzą one głównie ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego[9] (tylko w Turcji rośnie 18 gatunków[10]). Poza tym rosną w południowej i wschodniej Europie oraz południowo-zachodniej i centralnej Azji[6]. W Polsce jako przejściowo dziczejącą (efemerofit) stwierdzono tylko malwę pomarszczonąA. rugosa[4]. W naturze przedstawiciele tego rodzaju rosną na suchych, często skalistych siedliskach[11].
Niektóre gatunki nie są znane z natury. Tak jest z najbardziej popularnymi w uprawie ze względów ozdobnych malwami różowymi (A. rosea) i figolistnymi (A. ficifolia)[11]. Suche pędy używane są jako materiał opałowy, a korzenie mają zastosowanie lecznicze[6].
Morfologia
Pokrój
Zielne rośliny wieloletnie, rzadko jednoroczne[7], osiągające zwykle do 3 m wysokości[11], czasem nawet do 7 m[10]. Pędy wyprostowane, zwykle nierozgałęzione[6], rzadko rozgałęzione[11]. Okryte są włoskami gwiazdkowatymi, często szorstkie, rzadko są nagie (zwłaszcza w czasie owocowania[11]), czasem też z długimi włoskami pojedynczymi[6].
Duże[11], skrętoległe, długoogonkowe[6]. U nasady znajdują się trwałe lub szybko odpadające przylistki jajowate lub podzielone na dwie lub 4 łatki[7]. Blaszka liściowa jajowata do okrągłej, słabo wcinana lub głęboko, dłoniasto klapowana. Brzeg blaszki karbowany lub ząbkowany, wierzchołek tępy lub zaostrzony[6]. Użyłkowanie wyraźne. Liście jesienne częściowo zimotrwałe[11].
Okazałe wyrastają pojedynczo lub w pęczkach u nasady liści lub przysadek tworząc szczytowe kłosokształtne grono[10][11]. Pod kielichem obecny jest kieliszek tworzony przez 6, rzadziej 7–9 listków zrośniętych u nasady[10][11]. Działki kielicha w liczbie 5, połączone są u nasady[10]. W czasie owocowania powiększają się, ale nie są rozdęte[7]. Działki lancetowate, zaostrzone lub tępe, szorstko owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Płatki, także w liczbie 5, zwykle na szczycie są mniej lub bardziej wycięte[7]. Są różnobarwne – różowe, purpurowe, żółte lub białe, u nasady ciemniejsze lub jaśniejsze i zwykle białoowłosione[11][7]. Zwykle o średnicy przekraczającej 3 cm[6]. Pręciki liczne, zrośnięte w nagą, pięciokątną kolumnę otaczającą słupkowie. Zakończone są żółtymi pylnikami[11][7]. Jednokomorowych zalążni jest 20 do 40 i tyle samo jest rozgałęzionych szyjek słupków, zakończonych zbiegającymi, nitkowatymi znamionami[7].
Rozpadający się, złożony z 15–40 dwukomorowych rozłupek. Komora dolna (proksymalna) zawiera pojedyncze nasiono, a górna (dystalna) jest płonna[6]. Nasiona nerkowate, brązowe, nagie lub drobno owłosione[7].
Systematyka
Kwestionowano zasadność wyodrębniania przynajmniej części gatunków (w tym popularnych w uprawie) do tego rodzaju, uznając że reprezentują rodzaj prawoślaz (Althaea). Badania taksonomiczne potwierdziły jednak istotność różnic morfologicznych (żółte pylniki, a nie purpurowe, rozłupki dwu-, a nie jednokomorowe) i podtrzymana została koncepcja Karola Linneusza traktowania tych rodzajów odrębnie[7].
Gatunki z tego rodzaju tworzą mieszańce międzyrodzajowe z prawoślazemAlthaea – ×Alcathaea Hinsley[12].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Malva. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 26, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 217.
↑ abcdefghijAlcea. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
↑ abcdefghijSteven R. Hill: Alcea. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
↑ abAlcea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-15].
↑GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC271991134.
↑ abcdefRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 179. ISBN 0-333-74890-5.
↑ abcdefghijklBeata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 60-61. ISBN 978-83-7506-845-0.
↑United States Department of Agriculture Agricultural Research Service: Family: Malvaceae Juss.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-19]. (ang.).
↑Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2009, s. 18. ISBN 978-83-925110-5-2.