Marksizm-leninizm

Marksizm-leninizm (ros. марксизм-ленинизм) – ideologia komunistyczna, która była głównym ruchem komunistycznym w XX wieku.^[1] Opracowana przez bolszewików, była ideologią państwową Związku Radzieckiego,^[2] jego państw satelickich w bloku wschodnim i różnych krajów Ruchu Państw Niezaangażowanych i Trzeciego Świata w okresie Zimnej wojny,^[3] a także Międzynarodówki Komunistycznej po bolszewizacji.^[4] Dziś marksizm-leninizm jest ideologią partii rządzących Chin, Kuby, Laosu i Wietnamu (wszystkich jednopartyjnych „republik socjalistycznych”),^[5] a także wielu innych partii komunistycznych, podczas gdy ideologia państwowa Korei Północnej wywodzi się z marksizmu-leninizmu.^[6] Państwa marksistowsko-leninowskie są powszechnie określane przez zachodnich uczonych jako „państwa komunistyczne”.^[7]^[8]^[9]^[10]

Charakterystyka

Zobacz też: Leninizm.

Marksizm-leninizm został rozwinięty z bolszewizmu przez Józefa Stalina w latach dwudziestych XX wieku w oparciu o jego rozumienie i syntezę ortodoksyjnego marksizmu i leninizmu.^[11]^[12]^[13] Po śmierci Włodzimierza Lenina w 1924, marksizm-leninizm stał się odrębnym ruchem w Związku Radzieckim, kiedy Stalin i jego zwolennicy przejęli kontrolę nad partią. Odrzuciła powszechne wśród zachodnich marksistów pojęcie rewolucji światowej jako warunku wstępnego budowy socjalizmu, na rzecz koncepcji socjalizmu w jednym kraju. Według jego zwolenników, stopniowe przejście od kapitalizmu do socjalizmu zostało oznaczone przez wprowadzenie pierwszego planu pięcioletniego i konstytucji radzieckiej 1936 roku.^[14] Pod koniec lat dwudziestych Stalin ustanowił ideologiczną ortodoksję w Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewikach), Związku Radzieckim i Międzynarodówce Komunistycznej, aby ustanowić powszechną praktykę marksistowsko-leninowską.^[15]^[16] Sformułowanie radzieckiej wersji materializmu dialektycznego i historycznego w latach 30. XX wieku przez Stalina i jego współpracowników, takie jak w książce Stalina O Materializmie Dialektycznym i Historycznym, stało się oficjalną radziecką interpretacją marksizmu,^[17] i zostało wzięte za przykład przez marksistów-leninistów w innych krajach; według Wielkiej Encyklopedii Rosyjskiej, tekst ten stał się podstawą filozofii marksizmu-leninizmu.^[18] W 1938 roku oficjalny podręcznik Stalina Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) spopularyzował termin „marksizm-leninizm”.^[19]

Krótki słownik filozoficzny pod redakcją Judina i Rozentala określał marksizm-leninizm według definicji Józefa Stalina^[20]: marksizm-leninizm jest

nauką o prawach rozwoju przyrody i społeczeństwa, nauką o rewolucji uciskanych i wyzyskiwanych mas, nauką o zwycięstwie socjalizmu we wszystkich krajach, nauką o budownictwie społeczeństwa komunistycznego.

Józef Stalin, Marksizm a zagadnienia językoznawstwa(inne języki)^[21]

Marksizm-leninizm składa się z trzech części^[22]:

Rzesze aparatu ideologicznego, agitatorów i propagandzistów, upowszechniały przekonanie, że ideologia marksistowsko-leninowska ma charakter naukowy^[23].

Marksizm-leninizm utrzymuje, że do zastąpienia kapitalizmu potrzebna jest dwuetapowa rewolucja komunistyczna. Partia awangardowa, zorganizowana przez „centralizm demokratyczny”, przejęłaby władzę w imieniu proletariatu i ustanowiłaby jednopartyjne państwo socjalistyczne, zwane dyktaturą proletariatu. Państwo kontrolowałoby środki produkcji, tłumiło opozycję, kontrrewolucję i burżuazję oraz promowało radziecki kolektywizm, aby utorować drogę do ewentualnego społeczeństwa komunistycznego, które byłoby bezklasowe i bezpaństwowe.^[24]^[25]^[26]^[27]^[28]^[29]

Marksizm–leninizm jest pustym terminem, zależnym od podejścia i podstaw rządzących partii komunistycznych, dynamicznym i otwartym na redefinicje, zarówno ustalonym, jak i nieustalonym w znaczeniu.^[30] Jako termin, marksizm-leninizm jest mylący, ponieważ Marks i Lenin nigdy nie sankcjonowali ani nie popierali tworzenia po nich -izmu, i szczyci się tym, że spopularyzowany po śmierci Lenina przez Stalina, zawierał trzy jasne, doktrynalne i zinstytucjonalizowane zasady, które stały się modelem dla późniejszych reżimów typu radzieckiego; jego globalne wpływy, obejmujące w szczytowym momencie co najmniej jedną trzecią światowej populacji, uczyniły marksistowsko-leninowskie wygodną etykietą dla bloku komunistycznego jako dynamicznego porządku ideologicznego.^[3]

Marksizm-leninizm w systemie edukacji

Osobne artykuły: Oświata w Związku Radzieckim i System oświaty w Polsce.

W ZSRR marksizm-leninizm był nauczany obowiązkowo na wszystkich uczelniach zarówno wyższych^[31]^[32]^[33], jak i średnich^[34]^[35]. Jako przedmiot szkolny marksizm-leninizm istniał pod nazwą „społecznoznawstwo”. Indoktrynacja polskich uczniów w kierunku marksizmu-leninizmu była oficjalnie głoszonym zadaniem ideologicznej uniformizacji polskiej szkoły^[36]. W Polsce lat 60. XX wieku opublikowano 2 kolejne wydania podręcznika Podstawy marksizmu-leninizmu.

Zobacz też

Instytut Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR

Przypisy

↑ ThomasT. Lansford ThomasT., Communism, Nowy Jork, 1 września 2007, s. 9-24, 36-44, ISBN 978-0761426288 (ang.).
↑ Alfred B.A.B. Evans Alfred B.A.B., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, Santa Barbara: ABC-CLIO, 1993, s. 1-2, ISBN 978-0-275-94763-7 (ang.).
↑ ^a ^b S.E.S.E. Hanson S.E.S.E., Marxism/Leninism, [w:] International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, wyd. 1, 2001, s. 9298–9302, DOI: 10.1016/B0-08-043076-7/01174-8, ISBN 978-0-08-043076-8 (ang.).
↑ TomT. Bottomore TomT., A Dictionary of Marxist Thought, wyd. 2, 1991, s. 54, ISBN 0-631-16481-2 (ang.).
↑ ChrisCh. Cooke ChrisCh., Dictionary of Historical Terms, Palgrave Macmillan, 1998, s. 221–222, ISBN 978-0-333-67347-8 (ang.).
↑ GraceG. Lee GraceG., The Political Philosophy of Juche, „Stanford Journal of East Asian Affairs”, 1, 3, 2003, s. 105–111 (ang.).
↑ J.J. Wilczynski J.J., The Economics of Socialism after World War Two: 1945-1990, 2008, s. 21, ISBN 978-0202362281 (ang.).
↑ David RamsayD.R. Steele David RamsayD.R., From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation, Open Court, wrzesień 1999, s. 45, ISBN 978-0875484495 .
↑ Mariana V.M.V. Rosser Mariana V.M.V., J. Jr.J.J. Barkley J. Jr.J.J., Comparative Economics in a Transforming World Economy, MIT Press, 23 lipca 2003, s. 14, ISBN 978-0262182348 .
↑ Socialism, [w:] RaymondR. Williams RaymondR., Keywords: A vocabulary of culture and society, revised edition, Oxford University Press, 1983, s. 289, ISBN 978-0-19-520469-8 .
↑ ThomasT. Lansford ThomasT., Communism, Nowy Jork: Cavendish Square Publishing, 2007, s. 17, ISBN 978-0761426288 .
↑ V.D.V.D. Zotov V.D.V.D., L.D.L.D. Zotova L.D.L.D., Istoriya politicheskikh ucheniy. Uchebnik, 2010, ISBN 978-5917680712 (ros.).
↑ AlfredA. Kosing AlfredA., "Stalinismus". Untersuchung von Ursprung, Wesen und Wirkungen, Berlin: Verlag am Park, 2016, ISBN 978-3-945187-64-7 (niem.).
↑ S.A.S.A. Smith S.A.S.A., The Oxford Handbook of the History of Communism, Oksford: Oxford University Press, 2014, s. 126, ISBN 978-0-19-166752-7 .
↑ AllanA. Bullock AllanA., The New Fontana Dictionary of Modern Thought, AllanA. Bullock, StephenS. Trombley (red.), wyd. 3, HarperCollins, 1999, s. 506, ISBN 978-0006863830 .
↑ G.G. Lisichkin G.G., Мифы и реальность, „Novy Mir”, 3, 1989, s. 59 .
↑ Alfred B.A.B. Evans Alfred B.A.B., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, Santa Barbara: ABC-CLIO, 1993, s. 52–53, ISBN 978-0-275-94763-7 .
↑ МАРКСИЗМ [online] (ros.).
↑ Марксизм, [w:] Советский Энциклопедический Словарь .
↑ Krótki słownik filozoficzny 1955 ↓, s. 375.
↑ Józef Stalin: Marksizm a zagadnienia językoznawstwa. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW), 2005, s. 22. [dostęp 2021-12-25].
↑ Mitin ↓.
↑ LucjanL. Suchanek LucjanL., Kultura masowa w Rosji i radziecki eksperyment antropologiczny, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU”, XII, 2016, s. 7-27, DOI: 10.4467/25439561KSR.16.001.6454 .
↑ ChrisCh. Cooke ChrisCh. (red.), Dictionary of Historical Terms, wyd. 2, Palgrave Macmillan, 1998, s. 221–222, ISBN 978-0-333-67347-8 .
↑ W. JohnW.J. Morgan W. JohnW.J., Marxism-Leninism: The ideology of 20th Century communism., [w:] International Encylopaedia of the Social and Behavioral Sciences, wyd. 2, t. 14, Elsevier, 31 grudnia 2015, s. 656-662, ISBN 978-0-08-097086-8 .
↑ Donald F.D.F. Busky Donald F.D.F., Communism in History and Theory: From Utopian Socialism to the Fall of the Soviet Union, Greenwood Publishing, 2002, s. 163–165, ISBN 978-0275977481 .
↑ MichaelM. Albert MichaelM., RobinR. Hahnel RobinR., Socialism Today and Tomorrow, Boston: South End Press, 1981, s. 24–26, ISBN 978-0896080775 .
↑ Charles F.Ch.F. Andrain Charles F.Ch.F., Comparative Political Systems: Policy Performance and Social Change, Nowy Jork: M. E. Sharpe, 1994, s. 140, ISBN 978-1563242809 .
↑ AlfredA. Evans AlfredA., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, ABC-CLIO, 1993, s. 24, ISBN 978-0275947637 .
↑ RachelR. Walker RachelR., Marxism–Leninism as Discourse: The Politics of the Empty Signifier and the Double Bind, „British Journal of Political Science”, 19, Cambridge University Press, 1989, s. 161–189, DOI: 10.1017/S0007123400005421, JSTOR: 193712 .
↑ Анастасия Сергеевна Конохова. Колеблясь вместе с линией партии: изменения в преподавании общественных наук в вузах СССР в 1953-1964 гг.. „Новейшая история России (междисциплинарный научно-теоретический журнал)”. 2 (10), s. 64-72, 2014. Санкт-Петербургский государственный университет. ISSN 2219-9659. Cytat: Summary in English. (ros.).
↑ Конохова, Анастасия Сергеевна. Формирование мировоззрения советской молодежи, 1953-1964 гг. (на материалах Ленинграда и Ленинградской области): дисcертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук (07.00.02). Petersburski Uniwersytet Państwowy, 2015.
↑ Идеологическое обучение в советских университетах. Estonica. [dostęp 2020-08-23]. (ros.).
↑ Методика обучения обществознанию : учебник и практикум для вузов / О. Б. Соболева [и др.] ; под редакцией О. Б. Соболевой, Д. В. Кузина. — Москва : Издательство Юрайт, 2020. — 474 с. — (Высшее образование). — ISBN 978-5-534-09466-4 str. 26.
↑ Zob. np. 20. wydanie podręcznika dla ostatniej klasy radzieckiej szkoły średniej, techników i zasadniczych szkół zawodowych: Обществоведение: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений / Шахназаров Г. X., Боборыкин А. Д., Красин Ю. А., Суходеев В. В. — 20-е изд. — М.: Политиздат, 1982. — 320 с., ил.
↑ Wojciech Siegień. (2016). Naprzód ku przeszłości! Nauczanie historii a zmiany ideologii państwowej w Rosji na początku XXI wieku. Forum Oświatowe, 28 (2), 185–202.

Bibliografia

Wojciech Błasiak: Ideologiczne tworzenie rzeczywistości społecznej. W: Kazimierz Ślęczka, Aleksandra Kamińska, Ewa Kraus: Jak możliwy jest dialog?. Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu, 2014. ISBN 978-83-61991-99-1.
Leszek Kołakowski: Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład. Londyn: 1988.
M. B. Mitin: Marxism-Leninism. W: The Great Soviet Encyclopedia, 3rd Edition. Moskwa: Sowietskaja encikłopedija. (ang.).
Marksizm-leninizm. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 375-381. (pol.).

Linki zewnętrzne

(ang.) Marxism-Leninism - definicja na marxists.org
(ang.) Fundamentals of Marxism-Leninism - 3 separate studies on marxists.org
(ang.) Fundamentals of Marxism-Leninism by Kuusinen, O. W. (Otto Wille), ed.

[:0-1] ThomasT. Lansford ThomasT., Communism, Nowy Jork, 1 września 2007, s. 9-24, 36-44, ISBN 978-0761426288 (ang.).

[:1-2] Alfred B.A.B. Evans Alfred B.A.B., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, Santa Barbara: ABC-CLIO, 1993, s. 1-2, ISBN 978-0-275-94763-7 (ang.).

[:4-3] S.E.S.E. Hanson S.E.S.E., Marxism/Leninism, [w:] International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, wyd. 1, 2001, s. 9298–9302, DOI: 10.1016/B0-08-043076-7/01174-8, ISBN 978-0-08-043076-8 (ang.).

[4] TomT. Bottomore TomT., A Dictionary of Marxist Thought, wyd. 2, 1991, s. 54, ISBN 0-631-16481-2 (ang.).

[:2-5] ChrisCh. Cooke ChrisCh., Dictionary of Historical Terms, Palgrave Macmillan, 1998, s. 221–222, ISBN 978-0-333-67347-8 (ang.).

[6] GraceG. Lee GraceG., The Political Philosophy of Juche, „Stanford Journal of East Asian Affairs”, 1, 3, 2003, s. 105–111 (ang.).

[7] J.J. Wilczynski J.J., The Economics of Socialism after World War Two: 1945-1990, 2008, s. 21, ISBN 978-0202362281 (ang.).

[8] David RamsayD.R. Steele David RamsayD.R., From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation, Open Court, wrzesień 1999, s. 45, ISBN 978-0875484495 .

[9] Mariana V.M.V. Rosser Mariana V.M.V., J. Jr.J.J. Barkley J. Jr.J.J., Comparative Economics in a Transforming World Economy, MIT Press, 23 lipca 2003, s. 14, ISBN 978-0262182348 .

[10] Socialism, [w:] RaymondR. Williams RaymondR., Keywords: A vocabulary of culture and society, revised edition, Oxford University Press, 1983, s. 289, ISBN 978-0-19-520469-8 .

[11] ThomasT. Lansford ThomasT., Communism, Nowy Jork: Cavendish Square Publishing, 2007, s. 17, ISBN 978-0761426288 .

[12] V.D.V.D. Zotov V.D.V.D., L.D.L.D. Zotova L.D.L.D., Istoriya politicheskikh ucheniy. Uchebnik, 2010, ISBN 978-5917680712 (ros.).

[13] AlfredA. Kosing AlfredA., "Stalinismus". Untersuchung von Ursprung, Wesen und Wirkungen, Berlin: Verlag am Park, 2016, ISBN 978-3-945187-64-7 (niem.).

[14] S.A.S.A. Smith S.A.S.A., The Oxford Handbook of the History of Communism, Oksford: Oxford University Press, 2014, s. 126, ISBN 978-0-19-166752-7 .

[15] AllanA. Bullock AllanA., The New Fontana Dictionary of Modern Thought, AllanA. Bullock, StephenS. Trombley (red.), wyd. 3, HarperCollins, 1999, s. 506, ISBN 978-0006863830 .

[:3-16] G.G. Lisichkin G.G., Мифы и реальность, „Novy Mir”, 3, 1989, s. 59 .

[17] Alfred B.A.B. Evans Alfred B.A.B., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, Santa Barbara: ABC-CLIO, 1993, s. 52–53, ISBN 978-0-275-94763-7 .

[18] МАРКСИЗМ [online] (ros.).

[19] Марксизм, [w:] Советский Энциклопедический Словарь .

[CITEREFKrótki_słownik_filozoficzny1955375-20] Krótki słownik filozoficzny 1955 ↓, s. 375.

[Stalin-21] Józef Stalin: Marksizm a zagadnienia językoznawstwa. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW), 2005, s. 22. [dostęp 2021-12-25].

[CITEREFMitin-22] Mitin ↓.

[Suchanek-23] LucjanL. Suchanek LucjanL., Kultura masowa w Rosji i radziecki eksperyment antropologiczny, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU”, XII, 2016, s. 7-27, DOI: 10.4467/25439561KSR.16.001.6454 .

[24] ChrisCh. Cooke ChrisCh. (red.), Dictionary of Historical Terms, wyd. 2, Palgrave Macmillan, 1998, s. 221–222, ISBN 978-0-333-67347-8 .

[25] W. JohnW.J. Morgan W. JohnW.J., Marxism-Leninism: The ideology of 20th Century communism., [w:] International Encylopaedia of the Social and Behavioral Sciences, wyd. 2, t. 14, Elsevier, 31 grudnia 2015, s. 656-662, ISBN 978-0-08-097086-8 .

[26] Donald F.D.F. Busky Donald F.D.F., Communism in History and Theory: From Utopian Socialism to the Fall of the Soviet Union, Greenwood Publishing, 2002, s. 163–165, ISBN 978-0275977481 .

[27] MichaelM. Albert MichaelM., RobinR. Hahnel RobinR., Socialism Today and Tomorrow, Boston: South End Press, 1981, s. 24–26, ISBN 978-0896080775 .

[28] Charles F.Ch.F. Andrain Charles F.Ch.F., Comparative Political Systems: Policy Performance and Social Change, Nowy Jork: M. E. Sharpe, 1994, s. 140, ISBN 978-1563242809 .

[29] AlfredA. Evans AlfredA., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, ABC-CLIO, 1993, s. 24, ISBN 978-0275947637 .

[30] RachelR. Walker RachelR., Marxism–Leninism as Discourse: The Politics of the Empty Signifier and the Double Bind, „British Journal of Political Science”, 19, Cambridge University Press, 1989, s. 161–189, DOI: 10.1017/S0007123400005421, JSTOR: 193712 .

[31] Анастасия Сергеевна Конохова. Колеблясь вместе с линией партии: изменения в преподавании общественных наук в вузах СССР в 1953-1964 гг.. „Новейшая история России (междисциплинарный научно-теоретический журнал)”. 2 (10), s. 64-72, 2014. Санкт-Петербургский государственный университет. ISSN 2219-9659. Cytat: Summary in English. (ros.).

[32] Конохова, Анастасия Сергеевна. Формирование мировоззрения советской молодежи, 1953-1964 гг. (на материалах Ленинграда и Ленинградской области): дисcертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук (07.00.02). Petersburski Uniwersytet Państwowy, 2015.

[33] Идеологическое обучение в советских университетах. Estonica. [dostęp 2020-08-23]. (ros.).

[Sobolewa-34] Методика обучения обществознанию : учебник и практикум для вузов / О. Б. Соболева [и др.] ; под редакцией О. Б. Соболевой, Д. В. Кузина. — Москва : Издательство Юрайт, 2020. — 474 с. — (Высшее образование). — ISBN 978-5-534-09466-4 str. 26.

[35] Zob. np. 20. wydanie podręcznika dla ostatniej klasy radzieckiej szkoły średniej, techników i zasadniczych szkół zawodowych: Обществоведение: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений / Шахназаров Г. X., Боборыкин А. Д., Красин Ю. А., Суходеев В. В. — 20-е изд. — М.: Политиздат, 1982. — 320 с., ил.

[36] Wojciech Siegień. (2016). Naprzód ku przeszłości! Nauczanie historii a zmiany ideologii państwowej w Rosji na początku XXI wieku. Forum Oświatowe, 28 (2), 185–202.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]