Muzea w Bydgoszczy – placówki kulturalne w Bydgoszczy, zajmujące się gromadzeniem, badaniem oraz eksponowaniem obiektów posiadających wartości historyczne, bądź artystyczne. Wśród listy muzeów bydgoskich znajdują się obiekty w gestii władz samorządowych, wojskowych, szkół wyższych, stowarzyszeń oraz osób prywatnych.
Tradycje
Początki muzealnictwa w Bydgoszczy sięgają 1880 roku, kiedy założono Towarzystwo Historyczne Obwodu Nadnoteckiego, zajmujące się poszukiwaniem i przechowywaniem przedmiotów o wartości historycznej, zwłaszcza z Bydgoszczy i okolicy. Eksponaty wystawiano najpierw w jednym z pomieszczeń gimnazjum miejskiego, a następnie na przebudowanym chórze w kościele klarysek[1]. Po włączeniu Bydgoszczy do odrodzonego państwa polskiego w 1920 r. ocalała przed wywózkami do Niemiec część zbiorów Towarzystwa stała się zrębem nowo organizowanego Muzeum Miejskiego. Placówka ta otwarta w 1923 roku, otrzymała w 1937 r. spuściznę artystyczną po zmarłym Leonie Wyczółkowskim. W 1939 r. zbiory Muzeum Miejskiego liczyły 6803 pozycje, z czego połowa przypadała na archeologię, 1900 na sztukę, 873 na numizmatykę, 210 – rzemiosło i pamiątki bydgoskie, 200 – etnografię (w tym afrykańską), 160 – medalierstwo oraz 150 – wojskowość[2]. W dwudziestoleciu międzywojennym urządzono również ekspozycję zachowanej z XVI-XVII w. Biblioteki Bernardynów Bydgoskich. Po II wojnie światowej oprócz rozwoju Muzeum Miejskiego, przekształconego w 1975 r. na Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, otwarto szereg nowych placówek, z których ważniejsze to Pomorskie Muzeum Wojskowe i Muzeum Oświaty. Po 1990 r. powstało kilkanaście nowych muzeów, funkcjonujących w większości poza strukturami samorządowymi. Do znacznego rozwoju muzealnictwa przyczyniła się rewitalizacja Wyspy Młyńskiej przeprowadzona w latach 2006-2012. W odrestaurowanych budynkach ulokowano szereg oddziałów i wystaw Muzeum Okręgowego, m.in. zbiory archeologiczne (Biały Spichlerz), Galerię Sztuki Nowoczesnej (Czerwony Spichlerz), Europejskie Centrum Pieniądza (budynek mennicy), Dom Leona Wyczółkowskiego[3].
Od 2005 corocznie w Bydgoszczy w maju lub czerwcu organizowana jest Noc Muzeów[4], podczas której można bezpłatnie zwiedzić placówki obecne na terenie miasta, oraz uczestniczyć w zorganizowanych z tej okazji wydarzeniach kulturalnych.
Posiada największą w kraju kolekcję dzieł Leona Wyczółkowskiego, Maksymiliana Piotrowskiego i Waltera Leistikowa oraz jedną z większych w kraju kolekcji sztuki współczesnej. Muzeum prezentuje wystawy stałe związane z historią Bydgoszczy, twórczością Leona Wyczółkowskiego oraz Galerię Sztuki Nowoczesnej w Czerwonym Spichrzu na Wyspie Młyńskiej. Tematyka wystaw czasowych związana jest głównie z historią Bydgoszczy i regionu, malarstwem, rzeźbą i sztuką, a także nawiązuje do rocznic i jubileuszy. Muzeum posiada liczne zabytki archeologiczne, w tym najstarsze z epoki kamienia, kolekcję malarstwa polskiego i zagranicznego, rzeźb, obiektów i instalacji, reliefu oraz fotografii artystycznej i fonografii. Posiada kolekcję monet ze wszystkich mennic czynnych w Polsce na przestrzeni wieków, od monet piastowskich aż do współczesnych (w tym mennicy bydgoskiej). Posiada również zbiory etnograficzne i pamiątki historyczne z regionu bydgoskiego. Wystawy odbywają się w zabytkowych spichrzach nad Brdą oraz budynkach na Wyspie Młyńskiej.
Izba mieści się w dawnym mieszkaniu Adama Grzymały-Siedleckiego – polskiego krytyka literackiego i teatralnego, dramatopisarza i prozaika związanego z Bydgoszczą w latach 1922–1939 oraz 1945–1967. Eksponowane są pamiątki po pisarzu oraz materiały dotyczące historii teatru w Bydgoszczy: afisze, programy i fotografie ze sztuk teatralnych. W mieszkaniu mieści się również czytelnia teatrologiczna posiadająca bogaty księgozbiór poświęcony historii teatru polskiego i powszechnego.
Prezentuje wojskowe dzieje Pomorza i Kujaw począwszy od Powstania wielkopolskiego1918–1919. Wśród wystaw stałych znajdują się ekspozycje wyposażenia i broni piechoty i wojsk zmechanizowanych, uzbrojenie, ubiory, dokumenty, malarstwo, falerystyka, odznaki pamiątkowe i odznaczenia, a na zewnątrz budynku wystawa plenerowa ciężkiego sprzętu wojennego, schronów i rakiet bojowych
Prezentuje pamiątki związane z funkcjonowaniem Bydgoskiego Węzła Kolejowego, mundury kolejarskie, akcesoria torowe, stanowisko dyżurnego ruchu i inne. Muzeum jest prowadzone przez Bydgoskie Towarzystwo Przyjaciół Kolei.
Muzeum prezentuje sprzęty szkolne, wyposażenie uczniów i nauczycieli, fotografie, nagrania, świadectwa szkolne, oraz akta szkół i organizacji uczniowskich ze szkół w Bydgoszczy i regionie bydgoskim, począwszy od okresu zaboru pruskiego, aż po czasy współczesne. Posiada cztery wystawy stałe, organizuje ekspozycje czasowe oraz prowadzi działalność dydaktyczną.
Muzeum Misyjne przy Wyższym Seminarium Duchownym Zgromadzenia Ducha Świętego. Zawiera pamiątki związane z działalnością misjonarską duchaczy w Afryce, Azji, Ameryce Północnej i Południowej.
Większość zbiorów stanowi dawne wyposażenie apteki „Pod Łabędziem” w Bydgoszczy oraz eksponaty pochodzące z zachodnich ziem Polski i terenu dzisiejszych Niemiec, byłego Królestwa Kongresowego, zachodnich guberni zaboru rosyjskiego oraz Galicji. Muzeum mieści się na zapleczu apteki „Pod Łabędziem” założonej w 1852 r. i posiada pięć pomieszczeń: zielarnię, laboratorium galenowe, bibliotekę muzealną, recepturę oraz zaaranżowany na salę wystawową korytarz
Posiada zbiory eksponatów związanych z fotografią dawną i dzisiejszą. Muzeum organizuje wernisaże fotograficzne, kursy, warsztaty i pokazy. Posiada atelier, ciemnię fotograficzną oraz czytelnię. Mieści się w dawnym budynku wozowni z XIX wieku i jest częścią Akademickiej Przestrzeni Kulturalnej Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
Muzeum eksponuje zdjęcia i eksponaty przedstawiające Kanał Bydgoski oraz życie codzienne toczące się nad kanałem. Ekspozycja zawiera między innymi wyposażenie barek, mundury oraz inne przedmioty związane z pracą barkarzy i innych osób związanych z żeglugą śródlądową.
pamiątki związane z walką narodu polskiego o wolność
Muzeum dokumentuje przywiązanie narodu polskiego do wolności, eksponuje wystawy historycznych pamiątek, archiwaliów, filmów dokumentalnych i dzieł sztuki, w tym związanych z NSZZ Solidarność.
Ekspozycja urządzona w pomieszczeniach elektrowni wodnej „Kujawska” przy jazie farnym. Prezentuje się tu zabytkowe wyposażenie elektrowni, urządzenia energetyczne oraz duże zbiory odbiorników radiowych z XX wieku (250 szt.) Gromadzone eksponaty mają przypominać historię bydgoskiej energetyki, elektrowni wodnych działających na tym terenie oraz sylwetki osób, które tę historię tworzyły.
Prezentuje historię, medale, trofea, sprzęt, wyposażenie oraz zdjęcia archiwalne klubów i sportowców z Bydgoszczy i regionu, którzy odnosili sukcesy w kraju, na świecie i na olimpiadach.
Ekspozycja starych, drewnianych rur wodociągowych, hydrantów, zdrojów ulicznych, pokryw studzienek i innego sprzętu wodociągowego i kanalizacyjnego z początku XX w. wraz z ekspozycjami mulitedialnymi. Wystawy umieszczone w zabytkowej stacji wodociągów w Lesie Gdańskim oraz w wieży ciśnień tworzą ścieżkę edukacyjną.
Ekspozycja przedstawia najstarsze przenośne toalety, pierwsze prysznice, łaźnie, żeliwne wanny, szczotki do szorowania, a także balie, maglownice, pralki i suszarki oraz bogatą kolekcję mydeł z całego świata. Placówka ma charakter żywego muzeum, w którym można samemu tworzyć kompozycje mydeł w oryginalnej formie i kolorze, z indywidualnie dobranymi dodatkami, które po pokazie uczestnicy zabierają na pamiątkę.
Kolekcja Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego znajduje się we wnętrzach XVIII-wiecznego Pałacu Mostowskich w Ostromecku, który jest własnością miasta Bydgoszczy i zarządzany przez Miejskie Centrum Kultury. Kolekcja obejmuje fortepiany skrzydłowe, stołowe, pianina, mieszane oraz inne instrumenty, wyprodukowane w XIX wieku w Polsce, innych krajach europejskich oraz USA.
Ekspozycja tradycji wodniackich i szyperskich znajduje się w barce towarowej z 1937 nie posiadającej napędu własnego (tzw. finówka duża, niem.Gross Finow-Masskahn), zacumowanej na stałe na Brdzie przy ul. Spichlernej w centrum miasta. Wewnątrz znajduje się m.in. kajuta z kuchnią, sypialnią i salonikiem, w jakiej zamieszkiwała rodzina szypra.
